محبت سواءِ انسانُ اَڌُورو آهي ….. ابن لائق سومرو
سوال: نانءُ ولديت سميت؟
اِبن لائق: محرم سومرو ولد محمد لائق سومرو.
سوال: جنم جي تاريخ ۽ هنڌ؟
اِبن لائق: 13هين ڊسمبر اڻويهه سئو ايڪهٺ جوهي شهر.
سوال: ادبي نانءُ؟
اِبن لائق: ابن لائق سومرو.
سوال: تعليم/نوڪري/پيشو؟
اِبن لائق: ايم اي، ايم ايڊ (ايڇ ايس ٽي).
سوال: لکڻ جي شروعات سال ۽ مهينو؟
اِبن لائق: 1980ع کان.
سوال: ادبي استاد؟
اِبن لائق: استاد بخاري.
سوال: ڪنهن کان متاثر ٿي لکڻ شروع ڪيو؟
اِبن لائق: استاد بخاري کان، ڪاليج ۾ تعليم دوران.
سوال: ڪهڙيون شيون/ڳالهيون اوهان کي لکڻ لاءِ اتساهينديون آهن؟
اِبن لائق: غربت، احساس محرومي معاشري ۾ ٿيندڙ برايون، ڏوهه، بي واجبيون ۽ سماجي برايون.
سوال: پهرين تخليق ڪڏهن ۽ ڪٿي ڇپي؟
اِبن لائق: عبرت اخبار ٻاراڻو صفحو (شاعري).
سوال: ڪهڙين اخبارن ۽ رسالن ۾ ڇپيا آهيو؟
اِبن لائق: عبرت، عوامي آواز، هلال پاڪستان، هالار، هزار داستان، سنڌ رنگ، گُل ڦل، عبرت مئگزين، آفتاب وغيره.
سوال: ڪهڙين صنفن ۾ لکيو اٿو ۽ اوهان جي پسنديده صنف ڪهڙي آهي؟
اِبن لائق: شاعري ۾ غزل، ٽه سٽه ٽيڙو وغيره، پسنديده صنف غزل.
سوال: ڪهاڻين جو تعداد، ڪيتريون ڇپيل؟
اِبن لائق: ٻاراڻي ادب ۾ 6 گل ڦل، عوامي آواز ۽ ٻيون عبرت مئگزين ۽ عبرت اخبار.
سوال: ڇپيل ڪتاب ۽ انهن جا سال؟
اِبن لائق: ڇپيل ڪتاب ڪو به نه.
سوال: پهرين تخليق ڇپجڻ تي رشتيدارن جو رد عمل ڇا هيو؟
اِبن لائق: ڪجهه به نه ڇاڪاڻ ته جيڪا خوشي ماءُ، پيءُ، ڀاءُ، ڀيڻ طرفان ٿيندي آهي، اهڙو ماحول مُسير نه هو، ماءُ پيءُ فوت ٿي چڪا هئا.
سوال: ادب ۾ اڳتي وڌڻ لاءِ اوهان جي حوصلا افزائي ڪنهن ڪئي؟
اِبن لائق: احمد خان مدهوش ۽ اڪبر جسڪاڻي.
سوال: شاعري اوهان جي نظر ۾؟
اِبن لائق: جذبن، اڌمن ۽ اندر جي آواز جي اظهار جو ذريعو.
سوال: محبت اوهان جي نظر ۾؟
اِبن لائق: محبت سواءِ انسان اڌورو آهي.
سوال: پسنديده شاعر/شاعرائون اديب/اديبائون؟
اِبن لائق: امر جليل، نسيم کرل، استاد بخاري، الطاف شيخ، شاهه عبداللطيف ڀٽائي رحمت الله عليه، شيخ اياز، امداد حسيني، نورالهديٰ شاهه ۽ ٻيا شاعر/ اديب.
سوال: پسنديده شخصيت؟
اِبن لائق: حضرت محمد مصطفيٰ صلي الله عليه وآله وسلم، شاهه عبداللطيف ڀٽائي رح.
سوال: پسنديده ڪتاب/رنگ/موسم/پهر؟
اِبن لائق: قرآن شريف، شاهه جو رسالو، موتيو، سردي، فجر.
سوال: زندگيءَ جي پهرين مهرباني/خوشي؟
اِبن لائق: زندگي ۾ خوشيون تمام گهٽ نصيب ٿيون آهن جنهن ڪري ٻين جي خوشين ۾ ئي منهنجي خوشي آهي.
سوال: زندگيءَ جو پهريون ڏک/سڏڪو/صدمو؟
اِبن لائق: ماءُ جو بي حسي وارو موت بغير علاج جي دم ڌڻي حوالي ڪيائين.
سوال: اڄ جي عورت ڇا ٿي چاهي؟
اِبن لائق: حد کان وڌيڪ آزادي.
سوال: عورت اوهان جي نظر ۾؟
اِبن لائق: خدا جي بهترين تخليق جيڪا مردن لاءِ هڪ حسين تحفو آهي.
سوال: اڄ ڪلهه جيڪو ادب سرجي پيو اُن بابت اوهان جي راءِ؟
اِبن لائق: ادا ماڻ پاڻ ئي اديب آهيان، الائي ناهيان ادب تي ڪهڙو تبصرو ڪيان پر هن گهٽ ۽ ٻوسٽ واري ماحول ۾ به ادبي ڪَمُ جاري آهي اِها وڏي ڳالهه آهي.
سوال: سنڌي سماج ۾ ليکڪ/ليکڪائن کي ايتري پذيرائي نه ٿي ملي، جيتري ٻين ٻولين ۾ لکندڙن کي ملي ٿي، ان جو ڇا سبب آهي؟
اِبن لائق: برابر ادا سنڌي سماج ۾ اسان جي ليکڪن ۽ ليکڪائن کي ايتري پذيرائي نه ملي سگهي آهي. ان جو سبب سنڌ ۾ تعليمي نظام ۽ بيورو ڪريسي آهي جيڪا هڪ ديو وانگر ڇانيل آهي ٻيو وڏيرا شاهي.
سوال: تنقيد ڇا آهي؟ اسان وٽ تنقيد برداشت ڇو نه ٿي ڪئي وڃي؟
اِبن لائق: تنقيد ادب لاءِ تمام ضروري آهي پر اڄ ڪلهه برداشت اصل ڪانهي جنهن ڪري ادبي لڏو پڻ گروپن ۾ روهايل آهي. تنقيد براءِ اصلاح سان ئي سٺو ادب سرجي ٿو.
سوال: ادبي/سياسي/ سماجي تنظيمن سان وابستگي؟
اِبن لائق: سياسي طور ته پيپلز پارٽي سان گڏ آهيو پر هاڻ ته اهي به پنهنجو ڪونهَ ٿا ڪن جِن سماجي تنطيمن ۾ رهيو آهيان انهن ۾ ڪاڇو فائونڊيشن جو خزانچي ۽ جنرل سيڪريٽري رهي چڪو آهيان ۽ هاڻ به سگا شاخ جوهي جو عهديدار آهيان. ان کان علاوه به ڪافي سماجي تنظيمن سان سلهاڙيل آهيان.
سوال: زندگي اوهان جي نظر ۾؟
اِبن لائق: زندگي الله سائين جو هڪ عظيم تحفو آهي ۽ اها تمام ٿورڙي آهي جنهن ۾ جيترو ٿي سگهي ٻين جي ڪاڻ جيئجي. ٻين کي سک پهچائجي. ٻين لاءِ آساني پيدا ڪجي. زندگي ٻيو ڪجهه به ناهي.
سوال:موت اوهان جي نظر ۾؟
اِبن لائق: موت امر آهي، ان کان ڊڄڻ نه گهرجي هڪ نه هڪ ڏينهن ضرور ايندو بهتر آهي ته موت کي مات ڏجي، اهو ائين ته اهڙو ڪم ڪجي جو مرڻ کان پوءِ به زندهه رهجي.
سوال: نفرت ڇا آهي؟
اِبن لائق: نفرت هڪڙي بُڇڙي بيماري آهي جنهن کي ويجهو اچڻ نه ڏجي پيار ئي زندگي آهي. نفرت موت کان اڳ موت آهي.
سوال: دل اوهان جي نظر ۾؟
اِبن لائق: جيڪا دل الله جي ذڪر کان خالي آهي اها دل بيڪار آهي. دل الله جو گهر آهي ان کي خالق جي ذڪر سان آباد رکو.
سوال: ايندڙ ڪتاب/سهيڙيل ڪتاب ۽ انهن جا نالا؟
اِبن لائق: نه مواد ٽڙيل پکڙيل آهي، اڃا سهيڙي نه سگهيو آهيان.
سوال: توهان طبيعتن ڪيئن آهيو؟
اِبن لائق: نهايت ئي حساس ٻين جو ڏک، تڪليف ۽ آزار برداشت نه ٿيندو آهي.
سوال: ڪهڙين ڳالهين تي ڪاوڙ ايندي اٿو؟
اِبن لائق: ڪوڙ، ٺڳي، دوکو، فريبُ ۽ ساهه واري کي ايذائڻ.
سوال: مليل مڃتا/ايوارڊ/شيلڊون/سرٽيفڪيٽ؟
اِبن لائق: سگا شاخ جوهي پاران شيلد ۽ سرٽيفڪيٽ، سنڌ رنگ ۽ هالار طرفان سرٽيفڪيٽ.
سوال: لکڻ وقت اوهان جي ڪيفيت ڇا هوندي آهي؟
اِبن لائق: معاشري ۾ اديب هڪ اهڙو ڪردار آهي جيڪو معاشري ۾ ٿيندڙ براين، بدمعاشين، بي واجبين، ڏاڍ ڏهڪاءُ ڏسي ٿو ۽ پوءِ پنهنجي ذِهن کي اوتي پني تي لکي ٿو ۽ پاڻ کي به ان جو حصو يا ڪردار محسوس ڪري ٿو.
سوال: درد ڇا آهي؟
اِبن لائق: ”درد“ منهنجو ڀاءُ، منهنجو دوست آهي.
سوال: اوهين جيڪو لکو ٿا يا جيڪو ڪجهه لکيو اٿو انهيءَ مان مطمئن آهيو؟
اِبن لائق: جي بلڪل مطمئن آهيان جيڪو لکيو اٿم، باقي لکڻ گهڻو گهربو هو پر نڀائي نه سگهيس.
سوال: اوهان جي شاعري ڪهڙن فنڪارن/فنڪارائن ڳائي آهي؟
اِبن لائق: لوڪل فنڪارن ڳائي آهي، جيڪي اڪثر شادين ۽ ميلن ۾ ڳائيندا آهن.
سوال: ملازمت ڪندڙ عورتن جو الميو ڇا آهي؟ انهن جا مسئلا ڪهڙا آهن؟
اِبن لائق: ملازمت ڪندڙ عورتن سان انيڪ مسئلا آهن ٻٽي ظلم جو شڪار آهن سروس دوارن ماڻهن جي نظرن جو شڪار، آفيسرن جي بليڪ ميلنگ، اوباش ماڻهن کان بچائڻ لاءِ پريشان مٿان وري گهروارن جا مهڻا ۽ طعنا.
سوال: مرداڻي معاشري ۾ عورت ليکڪائن کي ڪهڙيون مشڪلاتون پيش اچن ٿيون ۽ انهن جو حل ڇا آهي؟
اِبن لائق: اسان جو معاشرو ايترو سٺو آهي ئي ڪو نه، ڇاڪاڻ تعليم ڪانهي، جيڪي ڀينرون اڳتي اچن ٿيون ته انهن کي به ڪنهن نه ڪنهن بهاني پوئتي ڌڪيو ٿو وڃي. صنف نازڪ سمجهي هر ڪو پنهنجي مطلب لاءِ پيو استعمال ڪري.
سوال: لکڻ اوهان جو شوق آهي يا مجبوري؟
اِبن لائق: شوق به آهي مجبوري به.
سوال: شهرت اوهان کي ڪيئن لڳندي آهي؟
اِبن لائق: شهرت اصل ڪا نه وڻندي آهي.
سوال: اوهان کي ڪنهن کان ڪا شڪايت؟
اِبن لائق: ڪنهن کان به شڪايت ڪانهي. هر ڪو لکيو پنهنجو لوڙي ڪير لکئي کان منهن موڙي.
**