اسان جو هَر ليکڪ پاڻ کي سَمجهي ٿو ته مان سڀ کان سُٺو ٿو لکان…..زيب ڪنگو
سوال: نانءُ ولديت سميت؟
زيب ڪنگو: اورنگزيب ولد قادر ڏنو خان.
سوال: جنم جي تاريخ ۽ جنم جو هنڌ؟
زيب ڪنگو: پهرين مارچ 1960ع، ڳوٺ ڪنگا تعلقو ۽ ضلعو لاڙڪاڻو.
سوال: ادبي نانءُ؟
زيب ڪنگو: زيب ڪنگو
سوال: تعليم/نوڪري/پيشو؟
زيب ڪنگو: ايم اي، رٽائرڊ جيل سپرنٽينڊنٽ.
سوال: لکڻ جي شروعات سال ۽ مهينو؟
زيب ڪنگو: 1984ع .
سوال: ادبي استاد؟
زيب ڪنگو: سائين اشرف زمان.
سوال: ڪنهن کان متاثر ٿي لکڻ شروع ڪيو؟
زيب ڪنگو: استاد بخاري.
سوال: ڪهڙيون شيون/ڳالھيون اوهان کي لکڻ لاءِ اتساهينديون آهن؟
زيب ڪنگو: جڏهن مان پريشان هوندو آهيان.
سوال: پهرين تخليق ڪڏهن ۽ ڪٿي ڇپي؟
زيب ڪنگو: ماهوار هالار حيدرآباد ۾ ڇپي.
سوال: ڪھڙين صنفن ۾ لکيو اٿو ۽ اوهان جي پسنديده صنف ڪهڙي آهي؟
زيب ڪنگو: غزل، گيت، وائي، نظم، ٽيڙو، ڪنٺ، ليڪن مون کي غزل سڀ کان وڌيڪ پسند آهي.
سوال: ڪھاڻين جو تعداد... ڪيتريون ڇپيل؟
زيب ڪنگو: شروع ۾ مون ڪافي ڪهاڻيون لکيون آهي ڪجهه گل ڦل رسالي ۾ شايع ٿيون.
سوال: ڇپيل ڪتاب ۽ انهن جا سال؟
زيب ڪنگو: هڪ ڪتاب ”احساس جون ڪتڪتايون“ 2003ع ۾ ۽ ٻيو ”خواب رقص ۾“ 2020ع ۾ شايع ٿيو.
سوال: پھرين تخليق ڇپجڻ تي رشتيدارن جو ردِ عمل ڇا هيو؟
زيب ڪنگو: منهنجي والدين کي تمام گهڻي خوشي ٿي.
سوال: ادب ۾ اڳتي وڌڻ لاءِ اوهان جي حوصله افزائي ڪنهن ڪئي؟
زيب ڪنگو: منهنجي والد صاحب.
سوال: شاعري اوهان جي نظر ۾؟
زيب ڪنگو: هڪ ڏات آهي جيڪا انسان کي اتم بڻائي ٿي.
سوال: محبت اوهان جي نظر ۾؟
زيب ڪنگو: محبت جو ڪوئي ملھه ناهي .
سوال: پسنديده شاعر/شاعرائون اديب/اديبائون؟
زيب ڪنگو: استاد بخاري، شاھ عبداللطيف ڀٽائي، شيخ اياز ۽ سيما عباسي.
سوال: پسنديده شخصيت؟
زيب ڪنگو: ذوالفقار علي ڀٽو.
سوال: پسنديده ڪتاب/گل/رنگ/موسم/پھر؟
زيب ڪنگو: شاهه جو رسالو، گلاب، نيرو، بهار، شام جو.
سوال: زندگيءَ جي پهرين مهرباني/خوشي؟
زيب ڪنگو: جڏهن نوڪري ملي.
سوال: زندگيءَ جو پهريون ڏک/سڏڪو/صدمو؟
زيب ڪنگو: امڙ سائڻ جي وفات تي .
سوال: اڄ جي عورت ڇا ٿي چاھي؟
زيب ڪنگو: عورت محبت جو ٻيو نالو آهي.
سوال: عورت اوهان جي نظر ۾؟
زيب ڪنگو: قدرت جو هڪ عظيم تحفو آهي، عورت نه هجي ها ته شاعر پيدا ئي نه ٿين ها.
سوال: اڄ ڪلھه جيڪو ادب سرجي پيو ان بابت اوهان جي راءِ؟
زيب ڪنگو: اڄڪلھه جا نوجوان تمام سٺو لکن پيا انهن ۾ جدت آهي.
سوال: سنڌي سماج ۾ ليکڪ/ليکڪائن کي ايتري پذيرائي نه ٿي ملي، جيتري ٻين ٻولين ۾ لکندڙن کي ملي ٿي، ان جو ڇا سبب آهي؟
زيب ڪنگو: هڪ ته ٻين ٻولين (سواءِ اردو) جي ڀيٽ ۾ سنڌي ٻوليءَ ۾ ڪتاب تمام گهڻا ڇپجن ٿا، پر ڪتابن جا خريدار گهٽ هئڻ سبب ۽ پبلشر جي هڪ هٽي جي ڪري ليکڪ کي ايتري پذيرائي نه ٿي ملي. جيتري ٻين ٻولين جي ليکڪ کي ملي ٿي.
سوال: تنقيد ڇا آهي؟ اسان وٽ تنقيد برداشت ڇو نه ٿي ڪئي وڃي؟
زيب ڪنگو: اسان جو هر ليکڪ پاڻ کي سمجهي ٿو ته مان سڀ کان سٺو ٿو لکان جيڪڏهن اسان جي سوچ معياري هجي ۽ سهپ جو مادو هجي ته تنقيد ۾ اصلاح آهي.
سوال: ادبي/سياسي/سماجي تنظيمن سان وابستگي؟
زيب ڪنگو: سڄي عمر سرڪاري نوڪري کي ڏني جنهن سبب ڪنهن به تنظيم کي ٽائيم ڪونهَ ڏئي سگهيس.
سوال: زندگي اوهان جي نظر ۾؟
زيب ڪنگو: هڪ احساس آ.
سوال: موت اوهان جي نظر ۾؟
زيب ڪنگو: برحق آهي بيشڪ انسان کي واپس موٽي وڃڻو آ.
سوال: نفرت ڇا آهي؟
زيب ڪنگو:
تو کي نفرت جو اندازو آهي ڪٿي.
ٿي رجائي رکي دل جي ٿرماس کي.
سوال: دل اوهان جي نظر ۾؟
زيب ڪنگو: دل تو پاڳل هي.
سوال: ايندڙ ڪتاب/سھيڙيل ڪتاب ۽ انهن جا نالا؟
زيب ڪنگو: نوڪري دوران سلسليوار رسالو پرزن رويو سنڌ جو چيف ايڊيٽر رهيس.
سوال: توهان طبيعتن ڪيئن آهيو؟
زيب ڪنگو: نرم دل برداشت ڪرڻ جي قوت آهي.
سوال: ڪھڙين ڳالھين تي ڪاوڙ ايندي اٿو؟
زيب ڪنگو: جڏهن ڪو بار بار چوڻ جي ڪوئي وري به منهنجي مرضيءَ جي خلاف ڪم ڪري.
سوال: مليل مڃتا/ايوارڊ/شيلڊون/ سرٽيفڪيٽ؟
زيب ڪنگو: نوڪري دوران منهنجا سينئر منهنجي حوصلا افزائي ڪندا رهيا ڪافي مڃتا سرٽيفڪيٽ ملندا رهيا.
سوال: درد ڇا آهي؟
زيب ڪنگو:
درد ڇاهي وڃي پڇو ان کان،
يار جنهن کا صفا رٺل آهي
سوال: اوهين جيڪو لکو ٿا يا جيڪو ڪجھه لکيو اٿو انهيءَ مان مطمئن آهيو؟
زيب ڪنگو: جي بلڪل.
سوال: اوهان جي شاعري ڪھڙن فنڪارن/فنڪارائن ڳائي آهي؟
زيب ڪنگو: ڪافي سٺن فنڪارن ڳائي آهي جنهن ۾ شمن علي ميرالي، عاشق نظاماڻي، نجف علي وسطڙو، غلام علي سنديلو، برڪت گوپانگ، وزير علي عمراڻي شامل آهن.
سوال: ملازمت ڪندڙ عورتن جو الميو ڇا آهي؟ انهن جا مسئلا ڪھڙا آهن؟
زيب ڪنگو: اڄڪلھه جي دور ۾ عورت کي مردن جي برابري جا حق مليل آهن پر پوءِ به مرد جي ڀيٽ ۾ ڪمزور آهي، جنھن سبب هن جو گهر کان ٻاهر نڪرڻ ۽ خاص طور نوڪري ڪرڻ کي معاشري ۾سٺو نه ٿو سمجهو وڃي.
سوال: مرداڻي معاشري ۾ عورت ليکڪائن کي ڪھڙيون مشڪلاتون پيش اچن ٿيون ۽ انهن جو حل ڇا آهي؟
زيب ڪنگو: منهجي خيال ۾ ليکڪ عورت کي اڄڪلھه جي دور ۾ ڪا به مشڪل نه آهي.
سوال: لکڻ اوهان جو شوق آهي يا مجبوري؟
زيب ڪنگو: شوق آهي.
سوال: شهرت اوهان کي ڪيئن لڳندي آهي؟
زيب ڪنگو: شهرت ڪنهن کي بري لڳندي آ.
سوال: اوهان کي ڪنهن کان ڪا شڪايت؟
زيب ڪنگو: پنهنجو پاڻ کان ڇو جو ڪڏهن ڪڏهن دل چاهيندي آ ايترو لکان پر انسان سان گڏ مجبوريون هونديون آهن. ان ڪري لکڻ کي وقت ڪونه ڏئي سگهيس.
ان وقت پاڻ کان شڪايت ڪندو آهيان ته ڪاش مان ڪا اهڙي جاب ڪريان هان جنهن ۾ مون کي لکڻ جو ٽائيم ملي.
**