اها شهرت جيڪ عاجزي ۽ اِنڪساري سيکاري، اها پسند آهي …..ڄام صنم سنڌي
سوال: نالو ولديت سميت؟
ڄام صنم: صَنمُ ڄامُ بنت ڄامُ شفيع محمد ڪوريجو.
سوال: جنم جي تاريخ ۽ جنم جو هنڌ؟
ڄام صنم: اٺين اپريل موري (مورو) شهر ۾.
سوال: ادبي نالو؟
ڄام صنم: ڄام صنم سنڌي.
سوال: تعليم/نوڪري/پيشو؟
ڄام صنم: بي ايس سي، ايم اي سوشالاجي، ايم اي سنڌي (جاري) نيوز ڪاسٽر ۽ ڪمپيئر (بعد ۾ ڇڏي ڏني) رنگ ٽي وي اردو مهراڻ، ڌرتي تي باقاعده نوڪري، پي ٽي وي، سنڌ ٽي وي ۽ ريڊيو جا کوڙ پروگرام.
سوال: لکڻ جي شروعات سال ۽ مهينو؟
ڄام صنم: تمام ننڍي عمر (ننڍپڻ) ۾ لاشعوري عمر دوارن شاعري ڪرڻ جي ابتدا ڪيم. سنڌي، اردو، سرائيڪي، پنجابي ۽ انگريزيءَ ۾ شاعري ڪئي اٿم.
سوال: ادبي استاد؟
ڄام صنم: سائين راشد مورائي، سائين رسول بخش گچيرائي ۽ ادا محمد علي پٺاڻ.
سوال: ڪنهن کان متاثر ٿي لکڻ شروع ڪيو؟
ڄام صنم: ڪنهن کان به نه، قدرتي ڏاتِ هئي سو لا شعوري عمر کان لکڻ شروع ڪيم.
سوال: ڪهڙين شيون/ڳالهيون اوهان کي لکڻ لاءِ اتساهينديون آهن؟
ڄام صنم: درد، ڏک، ظلم، تشدد، ناانصافي، لاقانونيت ۽ سماجي اڻبرابري.
سوال: پهرين تخليق ڪڏهن ۽ ڪٿي ڇپي؟
ڄام صنم: پهرين تخليق ٻاراڻي ڪهاڻي ” ايماندار مسافر“ روزاني ” هلال پاڪستان“ اخبار ۾ اڱاري چوٿين جولاءِ 1995ع ۾ ڇپي هئي.
سوال:ڪهڙين اخبارن ۽ رسالن ۾ ڇپيا/ڇپيون آهيو؟
ڄام صنم: سنڌ جي تقريبن سڀني ننڍين وڏين اخبارن ۽ رسالن ۾ لکيو اٿم، تعمير سنڌ ۽ روزاني خبرون اخبار ۾ ”ساهه سنديون ڳالهيون“ جي عنوان سان ڪالم لکيا. انهن ڪالمن تي صافا طرفان ”بهترين ڪالم نگار“ جو ايوارڊ مليو. عبرت، عبرت مئگزين، شعور مئگزين، ريکائون رسالي، مهراڻ مئگزين، سنڌ رويو مئگزين جي عورتن جي صفحي ”سرتيون“ جي انچارج، نواءِ وقت، نواءِ سنڌ، پاڪ، مقدمو، مهراڻ، سنڌ جو آواز، پَچار، صدف، سائين، شام، سوڀ، روزنامه جنگ اخبار اردو، روزنامه اوصاف، روزنامه جراعت، روزنامه پاڪستان، روز نامه مقدمه ۽ ٻين مختلف اردو ۽ سنڌي اخبارن ۾ اڄ ڪلهه مستقل قومي مقاصد اردو، بينظير ٽائيمز ۽ عوامي آواز ۾ هر اڱاري تي ”ڪيم روح رهاڻ“ جي عنوان سان ۽ هلال پاڪستان ۾ هر ڇنڇر تي ”صوفي ازم“ جي سِري سان هفتيوار ڪالم لکي رهي آهيان.
سوال: ڪهڙين صنفن ۾ لکيو اٿو ۽ اوهان جي پسنديده صنف ڪهڙي آهي؟
ڄام صنم: شاعري، نثر، ڪالم، ڪهاڻي، مضمون، مقالا سڀ لکيا اٿم، پر پسنديده شاعري آهي.
سوال:ادب ۾ اڳتي وڌڻ لاءِ اوهان جي حوصلا افزائي ڪنهن ڪئي؟
ڄام صنم: سڀ کان پهرين ۽ گهڻي گهر ڀاتين ۽ پوءِ استادن حوصلا افزائي ڪئي.
سوال: شاعري اوهان جي نظر ۾؟
ڄام صنم: شاعري منهنجي نظر ۾ بقول سعدي ”جُز است پيغمبري“ آهي.
سوال: محبت اوهان جي نظر ۾؟
ڄام صنم:محبت خدائي راز آهي، جيڪو ڪم ظرفُ دلين تي آشڪار ناهي ٿيندو.
سوال: پسنديده شاعر/شاعرائون/اديب/اديبائون؟
ڄام صنم: شاهه سائين، استاد بخاري، شيخ اياز، راشد مورائي ۽ هر سُٺي ۽ قومي شاعري.
سوال: پسنديده شخصيت؟
ڄام صنم: شهيد ذوالفقار علي ڀٽو.
سوال: پسنديده ڪتاب/گل/رنگ/موسم/ پهر؟
ڄام صنم: قرآن شريف، شاهه جو رسالو، گلاب جو گُل، ڳاڙهو رنگ، جهڙالي/بهار جي موسم، فجر/پرهه ڦُٽي.
سوال: زندگي جو پهريون ڏک/سڏڪو/صدمو؟
ڄام صنم: بابا سائين جو وڇوڙو.
سوال: عورت اوهان جي نظر ۾؟
ڄام صنم: سورت ”نساءِ“ واري مقدس هستي پر جي پنهنجو مانُ ۽ مرتبو سُڃاڻي ته.
سوال: اڄڪلهه جيڪو ادب سرجي پيو ان بابت اوهان جي راءِ؟
ڄام صنم: سُٺا اديب، سٺو ادب سرجي رهيا آهن، جنهن سان ذهني ۽ معاشرتي اوسر ٿي رهي آهي.
سوال: سنڌي سماج ۾ ليکڪ/ليکڪائن کي ايتري پذيرائي نه ٿي ملي، جيتري ٻين ٻولين ۾ لکندڙن کي ملي ٿي، ان جو سبب ڇا آهي؟
ڄام صنم: ان ڪري جو ٻين ٻولين وارا اديب هڪ ٻئي جي عزت ۽ حوصلا افزائي ڪن ٿا، ننڍن کي اڳتي آڻڻ ۽ داد ڏيڻ ۾ گهٽتائي محسوس نه ٿا ڪن پر سنڌي اديب ساڙ ۽ هڪ ٻئي جي تذليل ۾ ايترو اڳتي نڪري ٿا وڃن، جو ڪنهن جي ڪردار ڪشي ڪندي وساري ٿا ويهن ته هو اديب آهن ۽ اها ادب جي سڀ کان وڏي توهين آهي، منجهن گروپ بندي آهي، وڏا اديب نون اديبن کي ڪجهه سمجهن ئي نه ٿا ۽ نه ڪنهن کي پاڻ کان اڳتي ڏسي ٿا سگهن، جڏهن ته ٻين کي اڳتي آڻڻ وارو ئي اصل وڏو اديب آهي. اهو ئي سبب آهي جو هڪ ٻئي جا پير ڪڍڻ ۾ پورا آهن. ان ڪري کين اها حيثيت نه ملي سگهي آهي، جيڪا ٻين ٻولين جي اديبن کي ٻڌي، ايڪي ۽ هڪ ٻئي جي ”عزت“ سبب ملي آهي.
سوال: تنقيد ڇا آهي؟ اسان وٽ تنقيد برداشت ڇو نه ٿي ڪئي وڃي؟
ڄام صنم: تنقيد اصل ۾ اوسر ۽ اصلاح جو سڀ کان وڏو سببُ، پر اسان وٽ تنقيد، اڪثريت ۾ ساڙ، ڪنهن کي نيچو ڏيکارڻ، هَٺُ ۽ وڏائي مان ڪئي ٿي وڃي. ان ڪري برداشت به نه ٿي ڪئي وڃي ڇو ته اها تنقيد گهٽ ۽ تذليل گهڻي هوندي آهي، باقي تنقيد براءِ اصلاح هڪ سٺو عمل آهي، اها ٿيڻ گهرجي.
سوال: ادبي/سياسي/ سماجي تنظيمن سان وابستگي؟
ڄام صنم: هيومن رائيٽس انٽرنيشنل الائينس، عورت فائونڊيشن شرڪت گاهه، ايس ڊي ايف، ايس ڊي ايس سورمين سَٿُ ۽ ٻالڪ سڌار سنگت سنڌ جي صدر.
سوال: زندگي اوهان جي نظر ۾؟
ڄام صنم: الله جي امانت، جنهن ۾ خيانت نه ڪرڻ گهرجي.
سوال: موت اوهان جي نظر ۾؟
ڄام صنم: سڀ کان وڏي ۽ اَڻ ٽر حقيقت.
سوال: نفرت ڇا آهي؟
ڄام صنم: باهه، جيڪا سڀُ ڪجهه ساڙي ڀَسَمُ ڪري ڇڏيندي آهي.
سوال: دل اوهان جي نظر ۾؟
ڄام صنم: خدا جو گهر، جنهن کي جيترو پاڪ، صافُ، شفاف ۽ محبت سان سينگاريل رکجي اوترو ڀلو آهي.
سوال: توهان طبيعتن ڪيئن آهيو؟
ڄام صنم: خوش مزاج، کلڻي ملڻي.
سوال: ڪهڙين ڳالهين تي ڪاوڙ ايندي اٿو؟
ڄام صنم: هر غلط ڳالهه تي ڪاوڙ ايندي آهي.
سوال: مليل مڃتا/ايوارڊ/ شيلڊون/سرٽيفڪيٽ؟
ڄام صنم:قلندر ايوارڊ، بهترين نيوز ڪاسٽر ايوارڊ، ڌرتي ٽي وي، بهترين ڪالم نگار ايوارڊ صافا اسلام آباد، ع- ق- شيخ ايوارڊ، بهترين ڪمپيئر چار ايوارڊ، بهترين سماجي ورڪر ٽي ايوارڊ، آل رائونڊر ٻه ايوارڊ ۽ ڪيترائي مڃتا سرٽيفڪيٽ.
سوال: لکڻ وقت اوهان جي ڪيفيت ڇا هوندي آهي
ڄام صنم: ڪائنات جي ڌڻيءَ جي شڪر گذار هوندي آهيان جنهن مون جهڙي ادنيٰ کي ڏات ڌڻي هجڻ جو اعزاز ۽ عزت بخشي آهي.
سوال: اوهان جي شاعري ڪهڙن فنڪارن/فنڪارائن ڳائي آهي؟
ڄام صنم: هن مهل تائين تمام گهٽ شاعري ڇپرائي ۽ ڳارائي آهي، پوءِ به منهنجي شاعري فرح لاشاري ڳائي آهي.
سوال: لکڻ اوهان جو شوق آهي يا مجبوري؟
ڄام صنم: شوق گهٽجي/مَٽجي ويندو آهي، مجبوري ختم ٿي ويندي آهي، وقت سان، پر محبت ۽ عشق مٽجي يا ختم ناهي ٿيندو. بلڪه ڏينهون ڏينهن وڌندو آهي. مون کي لکڻ سان محبت آهي ۽ عشق آهي.
سوال: شهرت اوهان کي ڪيئن لڳندي آهي؟
ڄام صنم: اها شهرت جيڪا عاجزي ۽ انڪساري پيدا ڪري اها پسند آهي.
**