انائن جي ور چڙهي ويل مُحبتون، رتُ جي رشتن جي شُناس وساريندي دير نه ڪنديون آهن. سيما عباسي
سوال: نانءُ ولديت سميت؟
سيما عباسي: سيما پروين، ولد لعل محمد عباسي.
سوال: جنم جي تاريخ ۽ جنم جو هنڌ؟
سيما عباسي: 18 اپريل 1973ع، لاڙڪاڻو.
سوال: ادبي نانءُ؟
سيما عباسي: سيما عباسي.
سوال: تعليم/نوڪري/پيشو.؟
سيما عباسي: مان ستين درجي کان پوءِ پنهنجي پوري تعليم پرائيويٽ طور تي حاصل ڪئي آھي. ايم اي سنڌي ادب، ايم اي اردو ادب ۽ ايم اي ايجوڪيشن. باقي ڪراچي يونيورسٽي مان ايم فل ھلندڙ ۽ ريگيولر آھي. 2005ع ۾ ڪميشن جو امتحان پاس ڪري ڪاليج ۾بحيثيت ليڪچرار نوڪري جي شروعات ڪئي.
سوال: لکڻ جي شروعات سال ۽ مهينو؟
سيما عباسي: 1985ع کان.
سوال: ادبي استاد؟
سيما عباسي: سڀن سينئر اديبن کي استاد جي نگاهه سان ڏسندي آهيان ۽ انھن جي تخليقڪن کي پڙھي ڪجھه نه ڪجھه سکڻ ۽ لکڻ جي ڪوشش ڪندي آھيان.
سوال: ڪنهن کان متاثر ٿي لکڻ شروع ڪيو؟
سيما عباسي: ادي نورالھديٰ شاهه جون ڪھاڻيون پڙھي ۽ اردو ڊائجسٽ پڙھي لکڻ ڏي راغب ٿيس.
سوال: ڪهڙيون شيون/ڳالھيون اوهان کي لکڻ لاءِ اتساهينديون آهن؟
سيما عباسي: معاشري جو ڪو اهڙو واقعو يا هاڃو جيڪو حساسيت کي مظطرب ڪري وڃي، جيئن زينب يا صائمه جروار جھڙا واقعا ان کان علاوه سارنگ شر جھڙن ڪردارن جي نندا ڪرڻ لاءِ پڻ قلم سدائين حرڪت ۾ ايندو رهيو آھي، ان حوالي سان پڙھندڙن جي موٽ به سدائين اتساهه جو سبب رھي آهي.
سوال: پهرين تخليق ڪڏهن ۽ ڪٿي ڇپي؟
سيما عباسي: 1985ع ۾ اردو ڊائجسٽ ”سچي ڪھانيان“ ۾ ڇپي.
سوال: ڪھڙين اخبارن ۽ رسالن ۾ ڇپيون آهيو؟
سيما عباسي: ڪاوش، ھزار داستان، آداب عرض، سورمي، سنڌ راڻي، نئين آس، سچي ڪھانيان، نواءِ وقت، عوامي آواز، 92 ، نئين بات، احساس، سنڌ راڻي، لوڪ ميگزين وغيره.
سوال: ڪھڙين صنفن ۾ لکيو اٿو ۽ اوهان جي پسنديده صنف ڪهڙي آهي؟
سيما عباسي: مڙني صنفن تي لکڻ جي ٿوري ٿڪي ڪوشش ڪئي اٿم پر پسنديده صنف غزل آهي. ان تي گھڻو لکيو آهي.
سوال: ڪھاڻين جو تعداد... ڪيتريون ڇپيل؟
سيما عباسي: سئو کن ٿي وينديون، جنھن مان 10 ڇپيل آھن ۽ 23 ڪھاڻين تي مشتمل ڪهاڻي ڪتاب ”ڪُلهي ڪانڌي ڪيرُ“ اشاعت هيٺ آھي.
سوال: ڇپيل ڪتاب ۽ انهن جا سال؟
سيما عباسي: ”لفظن ڀوڳيو آ بنواس“ 2015ع طبعزاد
”ڏات جي ديوي“ 2017ع، فن، فڪر شخصيت مرتب: غلام مصطفيٰ سولنگي، ”لاشا لڙڪن جا“ 2018ع، طبعزاد ”تو سيما نانءُ ٻڌو آھي؟“ فن، فڪر شخصيت، مرتب: غلام مصطفيٰ سولنگي.
سوال: پھرين تخليق ڇپجڻ تي رشتيدارن جو ردِ عمل ڇا هيو؟
سيما عباسي: ڪو خاص نه... ڇو ته انھن کي ادب سان ڪائي دلچسپي ڪونه رھي آھي. بلڪه ادبي حوالي سان جڏھن جڏھن مون سان مسئلا ٿيندا رهيا آھن ته سپورٽ ڪرڻ جي بدران اها صلاح ڏيندا رهيا آھن ته مون کي لکڻ ڇڏي ڏيڻ گهرجي. ان معاملي ۾ مون کي صرف پنھنجي گهرواري جو ڀرپور ساٿ رھيو آھي.
سوال: ادب ۾ اڳتي وڌڻ لاءِ اوهان جي حوصله افزائي ڪنهن ڪئي؟
سيما عباسي: منهنجي پڙھندڙن جو اتساھيندڙ رويو مون لاءِ سدائين حوصلا افزائي جو باعث رهيو آھي.
سوال: شاعري اوهان جي نظر ۾؟
سيما عباسي: هونئن ته شاعري شعور جي اھڙي طاقت آھي، جنهن جي ذريعي معاشري ۾ تبديلي آڻي سگھجي ٿي. پر مان ادب کي قران شريف کان پوءِ زندگي گذارڻ جو مڪمل ضابطهءِ حيات سمجھندي آھيان.
سوال: محبت اوهان جي نظر۾؟
سيما عباسي: محبت ھڪ حسين جذبو آهي، محبت کانسواءِ ڪائنات جو تصور اڻپورو آھي، پر شرط اهو آھي ته محبتون انائن کان بالاتر ٿي ڪري ڪيون وڃن. هونئن ته ھر رشتو محبت جو متقاضي آھي. پو اهو رشتو زال مڙس جو هجي، ڀيڻ ڀاءُ جو هجي يا اولاد ۽ والدين جو ڇونه هجي. پر انائن جي ور چڙھي ويل محبتون رت جي رشتن جي شناس وساريندي دير ڪونه ڪنديون آھن. محبتون عاجزي ۽ انڪساري جون گهرجائو هونديون آھن.
سوال: پسنديده شاعر/شاعرائون اديب /اديبائون.؟
سيما عباسي: رومي، علام اقبال، شاه عبداللطيف ڀٽائي، شمس تبريز، شيلي، نورالھديٰ شاهه، فيض، غالب، قدرت الله شهاب، استاد بخاري، اياز گل، شيخ اياز، پابلو نرودا، ساحر لڌيانوي، وصي شاھ، مستنصر حسين تارڙ، هاشم نديم، نسيم جاويد سيد، رفيق احمد اختر، ميڪاولي، امر جليل، ادل سومرو، بانو قدسيه، قرت العين حيدر، اشفاق احمد، او هنري، محسن نقوي، جون ايليا، امرتا پرتم، نزار قاباني، ورجينياوولف، منٽو، واجده تبسم، شيڪسپيئر ، اوشو، عميرا احمد ۽ ھر سٺو لکندڙ.
سوال: پسنديده شخصيت؟
سيما عباسي: حضرت محمد مصطفيٰ صلي الله وعليه وسلم.
سوال: پسنديده ڪتاب/گل/رنگ/موسم/پھر؟
سيما عباسي: پسند جا ڪتاب ته ڪيترا ئي آھن، پر قرآن پاڪ کي زندگي گذارڻ جو مڪمل اصلاحي ڪتاب سمجهان ٿي، ان کان علاوه ننڍپڻ ۾ پڙھيل ڪتاب ”جلاوطن“ مون کي تمام گهڻو متاثر ڪيو. نسيم جاويد سيد جو هڪ ناول جنھن جو نالو ” پتهر کے مسیحا“ هيو، اهو پڻ پڙھڻ جي حوالي سان منھنجو پهريون ناول هيو. جنھن مون کي تمام گھڻو متاثرڪيو. هميشه اهو موسم وڻندو آھي، جڏهن من جو موسم من مهڻو هوندو آھي، پھر اهو وڻندو آھي، جنهن گهڙي ڪو نئون غزل لکي پورو ڪندي آھيان،گل موتيي ۽ گلاب جا وڻندا آھن.
سوال: زندگيءَ جي پهرين مهرباني/خوشي؟
سيما عباسي: جڏهن بحيثيت استاد منهجي ان ئي ڪاليج ۾ مقرري ٿي جتان مان پرائيويٽ طور تي ماسٽرس ڪئي هئي، اها گهڙي منهنجي زندگيءَ جي حسين ترين گهڙي هئي ۽ منھنجي زندگيءَ جي پھرين خوشي پڻ.
سوال: زندگيءَ جو پهريون ڏک/سڏڪو/صدمو؟
سيما عباسي: ننڍپڻ ۾ جڏھن پنهنجي امڙ جي وفات جي خبر ٻڌي تنھن پل شعوري طور تي تمام گهڻي تڪليف ٿي هئي.
سوال: اڄ جي عورت ڇا ٿي چاھي؟
سيما عباسي: اڄ جي عورت ايتري شخصي آزادي ضرور چاهيندي آھي ته اها جيڪڏهن پنهنجي ذات لاءِ ڪو فيصلو وٺڻ چاهي ته هوءَ پنهنجي مڙس ڀاءُ ۽ پٽ جي خوف کان سواءِ اهو فيصلو وٺي سگھي.
سوال: عورت اوهان جي نظر ۾؟
سيما عباسي: عورت منهنجي نظر ۾ سماج جو هڪ اهڙو اھم حصو آھي، جنھن کانسواءِ ڪنهن به گهر جو ڪاروھنوار هلڻ تمام گهڻو مشڪل آھي. جيڪڏهن عورت جي تعليم ۽ تربيت اخلاقي قدرن کي مدنظر رکي ڪئي ويندي ته هوءَ نه صرف پنهنجو ڪردار گهر ۽ سماج جي حوالي سان بهتر نموني سان ادا ڪري سگهي ٿي بلڪه، هوءَ ڪيترن ئي اهڙن ناقابل فراموش ڪردارن جي آبياري پڻ ڪري سگهي ٿي، جيڪي معاشري جي فلاح، بهبود ۽ ترقي ۾ اهم ثابت ٿي سگھن ٿا.
سوال: اڄ ڪلھه جيڪو ادب سرجي پيو ان بابت اوهان جي راءِ؟
سيما عباسي: هر دور وانگر هن دور ۾ پڻ جديد گهرجن مطابق بهترين ادب سرجي رهيو آ، پر هر دور وانگر معيار جي حساب سان اڃا وڌيڪ ٻاهرين ادب سان مطابقت رکندڙ ادب سرجي سگهجي ٿو۔ ان حوالي سان اسان کي پنهنجي مطالعي ۽ مشاهدي کي وڌيڪ بهتر ڪرڻ جي ضرورت محسوس ڪرڻ گهرجي.
سوال: سنڌي سماج ۾ ليکڪ/ليکڪائن کي ايتري پذيرائي نه ٿي ملي، جيتري ٻين ٻولين ۾ لکندڙن کي ملي ٿي، ان جو ڇا سبب آهي؟
سيما عباسي: ان حوالي سان ملڪي ترقي کي مدنظر رکي جيڪڏهن ڏٺو وڃي ته اها ڳالهھ صرف اسان جي ادب تي ئي لاڳو نه ٿي ٿئي بلڪي ٻين گهڻين ئي شعبن ۾ اسان پٺتي رھجي ويا آهيون، ان جو جو اثر يقينن ادب تي به ضرور پيو هوندو. سبب انيڪ رهيا هوندا. جذبن ۾ سچائي، ايمانداري خوداري ۽ محنت جي کوٽ به ٿي سگهي ٿي، پر اميد تي دنيا قائم آهي وري به بهتري جون اميدون رکڻ سان ئي خوش آئيند خوابن جي تعبيرن ڏي پهرين وک وڌائي سگهبي آھي.
سوال: تنقيد ڇا آهي؟ اسان وٽ تنقيد برداشت ڇو نه ٿي ڪئي وڃي؟
سيما عباسي: تعميري تنقيد کي ادب جو لازمي جزو سمجھڻ گھرجي پر اسان وٽ اصلاحي تنقيد جو رواج گھٽ رهيو آھي. تنهنڪري اھا ادب لاءِ ايتري فائديمند ڪونه آهي. ادب ۾ تنقيد براءِ تنقيد نه پر تنقيد براءِ اصلاح جي اھميت کي اجاگر ڪرڻ جي ضرورت آهي.
سوال: ادبي/سياسي/سماجي تنظيمن سان وابستگي؟
سيما عباسي: ميمبرسنڌي ادبي سنگت ڪراچي، ميمبر آرٽس ڪائونسل ڪراچي، ميمبر ينگ رائيٽرس فورم حيدرآباد، ميمبر ادبيات اڪيڊمي ڪراچي، ادبي ۽ سماجي فورمن جي ميمبر ضرور رهي آهيان پر منهنجي ڪنهن به سياسي پارٽي سان وابستگي ڪونهي ڇو ته سياست سان صرف ڪالمن لکڻ جي حد تائين دلچسپي رهي آھي.
سوال: زندگي اوهان جي نظر ۾؟
سيما عباسي: قدرت طرفان مليل حسين تحفو آھي. جنهن جو اسان سڀني کي دل سان قدر ڪرڻ گھرجي ۽ زندگي کي دين ۽ دنيا جي حوالي سان بهتر کان بهتر انداز ۾ گذارڻ لاءِ پڻ سچي نيت سان محنت ڪرڻ گهرجي.
سوال: موت اوهان جي نظر ۾؟
سيما عباسي: هڪ اھڙي ٺوس حقيقت جنهن کي جھٽلائي نه ٿو سگهجي. ان حوالي سان منھنجو هڪ شعر آھي ته:
موت نه آھي مھڻو سائين،
ڪونه هتي آ رهڻو سائين. (س۔ع)
سوال: نفرت ڇا آهي؟
سيما عباسي: نفرت احساس ڪمتري جو ٻيو نالو آهي، جيڪو ٻيو ڪجھه نه ڪري سگھندو آھي اھو نفرت ڪندو آهي.
سوال: دل اوهان جي نظر ۾؟
سيما عباسي: منهنجي خيال ۾ دل کان سواءِ ڪنهن به ماڻھوءَ کي انسان چورائڻ جڳائي ڪونه ٿو. دل کان سواءِ دماغ رکندڙ ماڻھو روبوٽ ته ٿي سگهي پر انسان نه.
سوال: ايندڙ ڪتاب/سھيڙيل ڪتاب ۽ انهن جا نالا؟
سيما عباسي: ڪيترائي آھن:
ڪهاڻين تي آڌاريل ڪتاب، نظمن تي آڌاريل ڪتاب، اردو شاعري تي آڌاريل ڪتاب، غزلن تي آڌاريل ڪتاب، تصوف جي موضوع تي آڌاريل ڪتاب، اردو سنڌي ڪالمن تي آڌاريل ڪتاب، اردو سنڌي خاڪن تي آڌاريل ڪتاب، تحقيق جي موضوع تي آڌاريل ڪتاب.
سوال: توهان طبيعتن ڪيئن آهيو؟
سيما عباسي: حقيقت پسند چئي سگھو ٿا، پر خواب ڏسڻ ۽ انھن جي ساڀيائن لاءِ نيڪ نيت ٿي جاکوڙ ڪرڻ سٺو لڳندو آھي.
سوال: ڪھڙين ڳالھين تي ڪاوڙ ايندي اٿو؟
سيما عباسي: ڪوڙ ۽ دوکي تي تمام گهڻي ڪاوڙ ايندي آھي.
سوال: مليل مڃتا/ايوارڊ/شيلڊون/ سرٽيفڪيٽ؟
سيما عباسي: ڪافي ادارن کان ايوارڊ ۽ شيلڊيون ملنديون رهنديون آھن، ڪيترن ئي رسالن جا مڃتا نمبر پڻ نڪتل آھن.
سوال: لکڻ وقت اوهان جي ڪيفيت ڇا هوندي آهي؟
سيما عباسي: لکڻ وقت شعوري پنڌ ڏي گامزن ھوندي آھيان ۽ ٻئي دنيا کان ڪٽيل، بس موضوع ذھن ۾ هوندو آهي.
سوال: درد ڇا آهي؟
سيما عباسي: درد ھڪ اھڙي ڪيفيت جو نالو آهي جنھن کي ڪو پنهنجو اتساھ بڻائيندو آهي ته ڪو وري پنهنجي احساس ڪمتري بڻائيندو آھي. بهرحال ڏکن کي طاقت بڻائڻ گهرجي انهن کي پنهنجي ڪمزوري هرگز بڻائڻ نه گهرجي.
سوال: اوهين جيڪو لکو ٿيون يا جيڪو ڪجھه لکيو اٿو انهيءَ مان مطمئن آهيو؟
سيما عباسي: بلڪل نه، ان ڪري جيڪڏهن ڪو ليکڪ پنهنجي لکڻ مان مطمئن ٿي ويندو ته اڳتي جي لاءِ بهتر ڪم ڪرڻ جي جستجو ڇڏي ڏيندو. منهنجو اهو يقين آھي ته هر نئون ڏينهن اسان کي نئون شعور ۽ نئين سوچ ڏيئي ويندو آھي جنهن جي بدولت اسان قلم جي حوالي سان بهتر کان بهتر ادب تخليق ڪري سگهون ٿا.
سوال: اوهان جي شاعري ڪھڙن فنڪارن/فنڪارائن ڳائي آهي؟
سيما عباسي: ڪافي آھن جن ۾: عاشق نظاماڻي، برڪت علي، سليم ڪنڀر، سميت ٻين ڪيترن ئي گلوڪارن ڳائي آهي.
سوال: ملازمت ڪندڙ عورتن جو الميو ڇا آهي؟ انهن جا مسئلا ڪھڙا آهن؟
سيما عباسي: ملازمت ڪندڙ عورتون پنهنجي گھر لاءِ وقت گھٽ ڪڍي سگهن ٿيون. پر تنهن جي باوجود هو نوڪري ۽ گهر جي زميدارين کي بهتر حوالي سان نڀائڻ جي ڪوششن ۾ رڌل رهن. جنهن جو صلو اڪثر وري انهن کي مڙس جي جهڙڪين ۽ طعنن جي صورت ۾ ملندو آهي، هو ٻاهر پڻ سوين مسئلن کي منهن ڏين ٿيون گهر ۾ وري ٻيا هزارين مسئلا هنن کي منتظر ملندا آھن. انهن لاءِ بهرڪيف ڏکي صورتحال هوندي آهي جن سان ويچاريون پنهنجي وت ۽ وس آھي پيون منهن ڏينديون آھن.
سوال: مرداڻي معاشري ۾ عورت ليکڪائن کي ڪھڙيون مشڪلاتون پيش اچن ٿيون ۽ انهن جو حل ڇا آهي؟
سيما عباسي: عام عورت هجي يا ليکڪ عورت، عورت جو سماجي طور تي ۽ معاشي طور تي مضبوط ٿيڻ ئي سڀني مسئلن جو واحد حل آهي . پر ان لاءِ ضروري آھي ته سڀ کان پهريان هر عورت پنهنجي عظمت ۽ اهميت کي سڃاڻيندي پنهنجي اخلاق ۽ ڪردار جي حوالي سان پاڻ کي ان مانائتي مرتبي جي لائق بڻائي. پراعتماد عورت هر محاظ تان پنهنجي صلاحيتن جي بل بوتي تي مرداڻي معاشري جي جوٽيل هر روايتي جنگ ۾ سرخرو ٿي ڏيکاريندي آھي.
سوال: لکڻ اوهان جو شوق آهي يا مجبوري؟
سيما عباسي: شوق ۽ شعوري ذميواري، مجبوري هرگز ناھي.
سوال: شهرت اوهان کي ڪيئن لڳندي آهي؟
سيما عباسي: شھرت قدرت جي طرفان مليل هڪ خوبصورت انعام آهي، جنهن جو قدر ڪرڻ گهرجي، پر جيسيتائين هن جو ذائقو چکيل نه هوندو آھي ته تيسيتائين ڏاڍي دل آويز لڳندي آهي. پر جڏهن ملي ويندي آهي، ته پوءِ ايتري اهم نه لڳندي آھي. بهرڪيف ماڻھو ڪڏهن ڀري ۾ ھوندو آهي ته ڪڏهن ڀاڪر ۾، سو هر تبديل ٿيل وقت ۾ پنهنجي اصليت ۽ عاجزي کي وسارڻ هرگز نه گهرجي.
سوال: اوهان کي ڪنهن کان ڪا شڪايت؟
سيما عباسي: ڪا به نه !ڪنھن کان به نه.... ڪڏهن ڪڏهن پنهنجو پاڻ کان انيڪ شڪايتون محسوس ٿينديون اٿم. جيڪي هتي ٻڌائي نه ٿيون سگهجن.