مان لکڻ وقت محسوس ڪندو آهيان ته مون تان وزن لهِي رهيو آهي ۽ مان هلڪو ٿي رهيو آهيان… غلام حيدرگهايل لغاري
سوال: نانءُ ولديت سميت ؟
گهايل : غلام حيدر ولد فيض محمد لغاري
سوال: جنم جي تاريخ ۽ جنم جو هنڌ.؟
گهايل : 15 نومبر 1976ع
ڳوٺ بچل لغاري، ديهھ ڪورجامڪ جوهي
سوال: ادبي نانءُ ؟
گهايل : گهايل لغاري
سوال: تعليم/نوڪري/پيشو.؟
گهايل : بي اي. جونيئر ڪلارڪ
سوال: لکڻ جي شروعات سال ۽ مهينو.؟
گهايل : 1994ع باقي مهينو ياد نه آهي
سوال: ادبي استاد..؟
گهايل : مون ادبي سنگت شاخ جوهي جي گڏجاڻين مان گهڻو سکيو ۽ پرايو آھي، باقي وقت تي احمد خان مدهوش، عزيز ڪنگراڻي، خليل عارف، لياقت علي لياقت، نقاد ٿهيم، آس ٻٻر، خادم جسڪاڻي، مير محرم لغاري، جاني ملاح، زين کوسو ۽ اداس لنڊ کان رهنمائي حاصل ڪندو رهان ٿو. وقت وڏو استاد آھي جيڪو گهڻو ڪجهه سيکاري ٿو
سوال: ڪنهن کان متاثر ٿي لکڻ شروع ڪيو؟
گهايل : حقيقت اها آھي ته مون سنگت جي اثر ۾ اچي لکڻ شروع ڪيو. آس ٻٻر ۽ مير محرم لغاري کان گهڻو متاثر آھيان.
سوال: ڪهڙيون شيون/ڳالھيون اوهان کي لکڻ لاءِ اتساهينديون آهن؟
گهايل : مون کي معاشري ۾ ٿيندڙ هر ناانصافي ۽ مظلوم جي درديلي چيخ لکڻ لاءِ اتساهيندي رهندي آھي.
سوال: پهرين تخليق ڪڏهن ۽ ڪٿي ڇپي؟
گهايل : منهنجي پهرين ٻاراڻي تخليق 1994ع ۾ جاڳو اخبار جي صفحي ”گلڙن جهڙا ٻار اسان جا“ ۾ ڇپي.
سوال: ڪھڙين اخبارن ۽ رسالن ۾ ڇپيا آهيو؟
گهايل : ڪاوش، عبرت، سنڌو، جاڳو، گاج نيوز، دادو نيوز، سنڌايڪسپريس جهڙين نالي وارين اخبار ۾ ۽ مهراڻ، نئين زندگي، پيغام، سوجهرو، مومل، ڪينجهر، امرتا، عبرت، سڦلتا، بختاور، ادب، نئين سوچ، هزارداستان، سنڌو وغيره جهڙن رسالن ۾ ڇپيو آهيان.
سوال: ڪھڙين صنفن ۾ لکيو اٿو ۽ اوهان جي پسنديده صنف ڪهڙي آهي؟
گهايل : نظم، وائي، بيت، سنڌيجا، غزل، ڪافي، حمد، نعت، نثري نظم، ڏيڍ سٽا وغيره منهنجي پسنديده صنف غزل آھي
سوال: ڪھاڻين جو تعداد، ڪيتريون ڇپيل؟
گهايل : چار- ڇپيل ڪا به نه آهي.
سوال: ڇپيل ڪتاب ۽ انهن جا سال......؟
گهايل : گڏيل شاعري جا ڪتاب ڇپيل آھن
1. وڻ وڻ منجهان واس 2018ع
2. وجود جو هڳاءُ 2017ع
3. وايون مهڪيون واٽ تي 2019ع
4. اجريل عڪس اندر جا 2019ع
5. سخنور سنڌ ڌرتي جا 2017ع
6. آئينو پسي آئيو 2020ع
7. مرتب ڪيل ڪتاب امن جو پورٽريٽ 2011ع
سوال: پھرين تخليق ڇپجڻ تي رشتيدارن جو ردِ عمل ڇا هيو؟
گهايل : ڏاڍا خوش ٿيا هئا
سوال: ادب ۾ اڳتي وڌڻ لاءِ اوهان جي حوصله افزائي ڪنهن ڪئي؟
گهايل : ادبي سنگت جي دوستن
سوال: شاعري اوهان جي نظر ۾....؟
گهايل : شاعري سماج جو آئينو آھي,جنهن ۾ زندگي جا سمورا رنگ نظر اچن ٿا
ساول: محبت اوهان جي نظر۾ ..؟
گهايل : عبادت
ساول: پسنديده شاعر/شاعرائون اديب /اديبائون؟
گهايل : شاھ لطيف، سچل سرمست، شيخ اياز، استاد بخاري، وفا ناٿن شاهي، مريم مجيدي، ج ع منگهاڻي، عابد لغاري، اياز گل، احمد خان مدهوش، امداد حسيني وغيره
سوال: پسنديده شخصيت..؟
گهايل : جي ايم سيد، عبدالواحد آريسر، شهيد ذوالفقار علي ڀٽو
سوال: پسنديده ڪتاب/گل/رنگ/موسم/پھر..؟
گهايل : ڪتاب؛ شاھ جو رسالو. گلاب؛ اڇو.موسم؛بهار. پهر؛ صبح.
سوال: زندگيءَ جي پهرين مهرباني/خوشي..؟
گهايل : زندگي جي پهرين مهرباني مون تي وفا نظرحسين شاهاڻي جي آھي,جنهن مون کي ڪراچي ۾ نوڪري دوران ساٿ ڏنو ۽ ھميشه جي لاءِ وڏي ڀاءُ جو رشتو قائم رکيو آھي. مون کي انتهائي خوشي تڏھن ٿي جڏھن مون کي پهريون پٽ ڄائو هيو ۽ خوشي ۾ منهنجي نيڻن ۾ لڙڪ تري آيا هيا.
سوال: زندگيءَ جو پهريون ڏک/سڏڪو/صدمو...؟
گهايل : زندگي ڏکن ۽ سکن جو هڪ سنگم آھي. مان هر روز سڏڪندو آھيان، زندگي صدمن سان ڀري پئي آھي پر وڏي ڀاءُ جو وڇوڙو مون لاءِ وڏو صدمو آھي
سوال: اڄ جي عورت ڇا ٿي چاھي؟
گهايل : آلائي ڇا ٿي چاهي، اهو اهائي ٻڌائي سگهي ٿي، باقي اڄ جي عورت کي سڀ ڪُجهه ملي چڪو آھي.
سوال: عورت اوهان جي نظر ۾ ؟
گهايل : مان اياز امر جو نظم ورجائيندس.
عورت کي فقط عياشيءَ جو اڏو سمجهندڙ نادانو!
عورت سڪون جي سلامتيءَ جو گهر آ!
عورت عشق جي عبادت جو آغاز آ
عورت روح جي تازگيءَ جو راز آ
عورت پيار ڏي پاڪائيءَ جو پنڌ آ
عورت جذبن ۾ جماليات جو احساس آ
عورت اُميد جي اُجرائپ جو آڪاس آ
عورت بهار ۾ تازو ٽڙيل گُلاب آ
عورت موتئيءَ جي مهڪ جو شباب آ
عورت روهيڙي جي گُلن جو گس آ
عورت جوڀن رُت جو اَمرت رس آ
عورت باک جو ڀنل ڀورو بدن آ
عورت ايمان ۾ اڻ کُٽندڙ امن آ
عورت کي مُحبتن جي نظر سان ڏسندو ته سڀ ڪُجهه آ.
سوال: اڄڪلھه جيڪو ادب سرجي پيو ان بابت اوهان جي راءِ..؟
گهايل: اڄڪلهھ جيڪو ادب سرجي پيو اهو منهنجي خيال ۾ ڏاڍو شاندار آهي. نقاد ان تي وقتن فوقتن پنهنجا رايا ڏيندا رهن پيا. اڄ جي اديب کي اهو ماحول به ڪونهي پوءِ به بهتر لکي پيو.
سوال: سنڌي سماج ۾ ليکڪ/ليکڪائن کي ايتري پذيرائي نه ٿي ملي، جيتري ٻين ٻولين ۾ لکندڙن کي ملي ٿي، ان جو ڇا سبب آهي؟
گهايل : اسان جي سنڌي سماج ۾ ليکڪ/ليکڪائن کي بلڪل پذيرائي گهٽ ملي پئي، اصل ۾ ياري جو غلبو هر هنڌ حاوي ٿي چڪو آھي ۽ ٻي ڳالھه جيترو معاشرو پڙھيل هوندو اوتري پذيرائي ملندي.
سوال: تنقيد ڇا آهي؟ اسان وٽ تنقيد برداشت ڇو نه ٿي ڪئي وڃي؟
گهايل : تنقيد تخليقڪار جي لکڻي جي ڇنڊ ڇاڻ ڪندي آھي، تنقيد ايئن هئڻ گهرجي,جيئن ڇاڻي شين کي ڇاڻي صاف ڪندي آھي، تنقيد ۾ ياري جو غلبو هلي ٿو، تنقيد ۾ ذاتيات کي به شامل ڪيو وڃي ٿو، جيڪو بلڪل غلط آھي،تنقيد اهي برداشت نه ٿا ڪن، جن ڪڏھن به سنگت جون گڏجاڻيون اٽينڊ ناهن ڪيون يا وري تنقيد جي علم کان اڻ واقف آهن.
سوال: ادبي/سياسي/سماجي تنظيمن سان وابستگي..؟
گهايل : سنڌي ادبي سنگت ۽ سنڌ ھسٽاريڪل ڪلچرل آرٽس اينڊ رائٽرس فورم (سهڪار)دادو
سوال: زندگي اوهان جي نظر ۾..؟
گهايل : آواز، جستجو
سوال: موت اوهان جي نظر ۾.؟
گهايل : خاموشي
سوال: نفرت ڇا آهي؟
گهايل : تباهي
سوال: دل اوهان جي نظر ۾ .؟
گهايل : احساسن جو گهر
سوال: ايندڙ ڪتاب/سھيڙيل ڪتاب ۽ انهن جا نالا..؟
گهايل : گڏيل شاعري جو ڪتاب
جوهي ء جا جرڦُل ۽ ڪجهه سهيڙ هيٺ آهن
سوال: توهان طبيعتن ڪيئن آهيو؟
گهايل : اهو واقفڪار ئي ٻڌائي سگهي ٿو.
سوال: ڪھڙين ڳالھين تي ڪاوڙ ايندي اٿو؟
گهايل : ڪوڙ ڳالهائڻ تي اڪثر ڪاوڙ ايندي آھي.
سوال:مليل مڃتا/ايوارڊ/شيلڊون/ سرٽيفڪيٽ.؟
گهايل : 1.جشن لطيف ايوارڊ 1996ع پاران سينوا
2. ضلعه رابطا سيڪريٽري بهترين ڪارڪردگي ايوارڊ 2016ع
پاران سنڌي ادبي سنگت سنڌ
3.شاھ گودڙيو مڃتا سرٽيفڪيٽ سنڌي ادبي سنگت فريدآباد.
سوال: لکڻ وقت اوهان جي ڪيفيت ڇا هوندي آهي؟
گهايل : مان لکڻ وقت محسوس ڪندو آھيان ته مون تان وزن لهي رهيو آھي، مان هلڪو ٿي رهيو آھيان.
سوال: درد ڇا آهي؟
گهايل : احساس
سوال: اوهين جيڪو لکو ٿا يا جيڪو ڪُجهه لکيو اٿو انهيءَ مان مطمئن آهيو؟
گهايل : بلڪل مان مطمئن آهيان مگر اڃا سکيا جاري آهي
سوال: اوهانجي شاعري ڪھڙن فنڪارن/فنڪارائن ڳائي آهي؟
گهايل : غلام شبير شاهاڻي، غلام حيدر ٻگهيو، مريد ٻٻر، فقير سوڍل لغاري(محفل ۾ )
سوال: ملازمت ڪندڙ عورتن جو الميو ڇا آهي؟ انهن جا مسئلا ڪھڙا آهن؟
گهايل : با همت ۽ بردبار عورت جي لاءِ ملازمت ڪرڻ جو الميو ڪو به ڪونهي نه بردبار ۽ باهمت عورت سان ڪي مسئلا به آھن، باقي زندگي جا مسئلا هر ننڍي وڏي سان ضرور آھي، ڇو جو اڪثر زندگي درد آھي
سوال: مرداڻي معاشري ۾ عورت ليکڪائن کي ڪھڙيون مشڪلاتون پيش اچن ٿيون ۽ انهن جو حل ڇا آهي؟
گهايل : دنيا ۾ ڪٿي عورتاڻو معاشرو به آهي ڇا؟ معاشرو معاشرو هوندو آھي، گهٽ پڙھيل ماڻھو ان کي مرداڻو سماج ڪوٺين ٿا. عورت هر شعبي ۾ مرد سان ڪلهوڪلهي ۾ ملائي اڳتي وڌي رهي آھي. ليکڪ جي حوالي سان مرد ۽ عورت جو ڪو به چڪر ڪونهي ڪو، پڙھيل لکيل خاندان جي عورت کي ڪي به مشڪلاتون ناهن هونديون البته رستن ۾ ڪٿي نادان ماڻھو گهٽ علم/جهالت سبب رنڊڪ ضرور بڻجندا هوندا، انهي جو حل تعليم آهي، جيسيتائين اسان جو معاشرو پڙھيو لکيو نه ٿيندو ته جاهل پڻي واريون حرڪتون ٿينديون رهنديون.
سوال: لکڻ اوهان جو شوق آهي يا مجبوري؟
گهايل : پهريان شوق پوءِ عادت بڻجي وڃي ٿي. عشق ۽ درد لکرائيندو آھي.
سوال: شهرت اوهان کي ڪيئن لڳندي آهي؟
گهايل : شهرت ڪنهن کي سٺي نه لڳندي آھي؟
سوال: اوهان کي ڪنهن کان ڪا شڪايت؟
گهايل :
ٻري مون ڪئي روشنائي زمانا!
لڇان پيو ڪکي پئي چڱائي زمانا!
**