آزادي، عزت ۽ آبرو سان جيئڻ عورت جو حق آهي…صنم نجيب
سوال: توهان جو تعارف؟
صنم: فوزيه نجيب، تخلص ”صنم نجيب“.
سوال: توهان جي تعليم ۽ پيشو؟
صنم: ايم اي سنڌي ادب، بي ايڊ، استاد: ايڇ ايس ٽي.
سوال: توهان جو ننڍپڻ ڪيئن گذريو؟
صنم: ننڍپڻ ۾ گهڻي حد تائين شرارتي هُيس پر ٿورو سنجيده پڻ هُيس.
سوال: ننڍپڻ ۾ اوهين ڪهڙيون رانديون ڪنديون هُيون؟
صنم: ننڍپڻ ۾ لڪ لڪوٽي، لغڙ اُڏائڻ، واجهي، ڪرڪيٽ راند ڪندي/کيڏندي هيس.
سوال: ننڍپڻ ۾ ڪهڙيون شرارتون ڪنديون هيو. ڪا اهڙي شرارت جنهن تان اسڪول يا گهر ۾ مار ملي هُجي، جيڪا اڃا يادِ هُجي؟
صنم: ننڍپڻ ۾ جن سان چڙندي يا وڙهندي هيس، ته پوءِ اڪ جي کير سان ٻانهن جي مختلف حصن تي اڪ جي کير سان ڪو جملو، ڪو نالو يا بڪواس لکندي هيس، جنهن سان وڙهندي هيس، ان کي سڀني جي سامهون بيهاري چوندي هيس ته مون کي جادو اچي ٿو ته ڪير ڪهڙي ٽائيپ جو انسان آهي يا هو پوئين جنم ۾ ڇا هُئو؟ هاڻي ڇا آهي؟ ۽ ان سان ڇا ٿيندو؟ پوءِ اڪ جي کير سان لکيل لفظ جيڪي سُڪي ويندا هئا ۽ بظاهر نظر نه ايندا هئا، انهن تي ڪوئلي جو پائوڊر هڻندا هئاسين ته اڇا اکر ظاهر ٿي پوندا هئا ۽ سڀني دوستن کي ڏندين آڱريون اچي وينديون هيون ۽ سڀ انهيءَ کي چيڙائيندا هئا ۽ آئون خوش ٿيندي هيس، گهر ۾ اڪثر شرارتن تان دڙڪا ۽ ڪڏهن ٿڦڙ به لڳا، باقي اسڪول ۾ ڪڏهن مار ڪو نه ملي.
سوال: ڪا اهڙي شرارت جنهن تي پڇتاءُ ٿيو هُجي؟
صنم: ڪا اهڙي شرارت ڪا نه هئي، جنهن تان پڇتايو هُجي.
سوال: اوهان جي ازدواجي حيثيت؟
صنم: شادي شده.
سوال: اوهان جي شادي لو ميرج آهي يا ارينج؟
صنم: لَو ميريج.
سوال: گهر ۾ ڪنهن جو حُڪم هلندو آهي؟
صنم: گهر ۾ حڪم ته نجيب جو هلندو آهي، پر هو اُهو ئي ڪندو آهي جنهن ۾ منهنجي خوشي هوندي آهي.
سوال: اوهان جو گهروارو گهر جي ڪم ۾ اوهان جو هٿ ونڊرائيندو آهي؟
صنم: نجيب يعني منهنجو گهروارو گهر جي ڪم ڪار ۾ منهنجو هٿ نه ونڊرائيندو آهي.
سوال: گهر ۾ اوهان جون سهيليون اينديون آهن ته هُن جو رويو ڪيئن هوندو آهي؟
صنم: گهر ۾ سهيليون گهٽ اينديون آهن پر جي اينديون آهن ته هُن جو رويو سٺو هوندو آهي.
سوال: ٻار گهڻو فِري ڪنهن سان آهن؟
صنم: ٻار مون سان وڌيڪ شيئرنگ ڪندا آهن.
سوال: اچانڪ گهر ۾ مهمان اچن ته اوهان جو رويو ڪيئن هوندو آهي؟
صنم: اچانڪ گهر ۾ مهمان اچن ته مُنجهي پوندي آهيان.
سوال: هڪ ٻئي کي ڪهڙن نالن سان سڏيندا آهيو؟ اوهان نجيب کي ڪهڙي نالي سان سڏيندا آهيو ۽ هو اوهان کي ڇا ڪري سڏ ڪندو آهي؟
صنم: آئون نجيب کي ”نجو“ چوندي آهيان ۽ هو مون کي ”هيڏانهن ٻُڌ“ چوندو آهي.
سوال: اوهان کي ڪيترو ۽ ڪهڙو اولاد آهي؟
صنم: اسان کي ٽي ٻار آهن، ٻه ڌيئر هڪ پٽ، وڏي ڌيءُ سوڀيا آرڪيٽيٽ ۾ مهراڻ ۾ ٽئين سال ۾ آهي، ٻيو علي ڪمپيوٽر سائنس ۾ سنڌ يونيورسٽيءَ ۾ پهرين سال ۾ آهي، جڏهن ته ٽئين ذنيشا انٽر سائنس جو امتحان ڏنو آهي.
سوال: عام تاثر آهي ته ورڪنگ وومين ٻارن کي وقت ۽ بهتر تربيت نه ٿي ڏئي، ان باري ۾ اوهان جو ڇا خيال آهي؟
صنم: اهو تاثر غلط آهي ته Working Womens ٻارن جي سهي ۽ بهتر تربيت نه ڪنديون آهن، بلڪه اسان پڙهيل لکيل عورتون هن ڳالهه جو خاص خيال رکنديون آهيون ته اسان کان ڪا ڪوتاهي نه ٿئي ۽ ٻارن جي تربيت درست ٿئي، هونئن به اولاد جي تربيت مائٽن جو فرض آهي.
سوال: ٻارن جي بنيادي تربيت ڪيئن ڪرڻ گهرجي؟
صنم: چوندا آهن ته پڪي گهڙي ڪنا ڪو نه لڳندا آهن ته ٻارن تي ننڍپڻ کان ئي نظر رکڻ گهرجي، قرب سان، پيار سان ڪنهن ڳالهه ۾ اهو احساس يا تاثر نه ته مائٽ دشمن آهن، بلڪه سوچين ته دوست آهن، غلط راهه کان روڪڻ لاءِ دوستاڻو رويو اختيار ڪجي، پيار سان گڏ ٿوري اک به هُجي.
سوال: اوهان جي غير موجودگيءَ ۾ ٻارن جي سنڀال ڪير ڪندو آهي؟
صنم: غير موجودگي ۾ ته جڏهن ننڍا هئا ته Sister In Law گڏ هئي. پوءِ هن جي خيرن سان شادي ٿي ته ٻار وڏا ٿي ويا. هاڻ ماشاءَ الله يونيورسٽي وڃن ٿا. اهي به صبح ويندا آهن، آئون به، واپسي ۾ گڏ هوندا آهيون.
سوال: سماج جي سڌاري لاءِ ميڊيا کي ڪهڙو ڪردار ادا ڪرڻ گهرجي؟
صنم: سماج ۾ سڌاري لاءِ ميڊيا تي اصلاحي پروگرام ڏيکارڻ گهرجن. اهڙا پروگرام جنهن ۾ ٻارن ۽ ڏسندڙن کي ڪو سبق ملي. باقي رڳو بي حيائي ڏيکارڻ مستقبل جي معمارن جو نقصان آهي.
سوال: عورت کي ڪيتري آزادي ملڻ گهرجي؟ ڇا اڄ جي عورت کي اها آزادي ملي، جيڪا هن جو حق آهي؟ آزادي ۽ ڇڙواڳيءَ ۾ ڪهڙو فرق آهي؟
صنم: عورت کي مڪمل آزادي ملڻ گهرجي، اڄ جي عورت سُجاڳ آهي، هن کي پنهنجن حقن جي خبر آهي. آزادي ۽ ڇڙواڳيءَ ۾ فرق آهي، آزادي عزت ۽ آبرو سان جيئڻ عورت جو حق آهي، ائين نه هجي ته آزاد آهيون هر وقت مرد بڻجڻ جي ڪوشش ڪجي، غلط طرز زندگي اِها ڇڙواڳي آهي اها نه هجي، عورت خودمختيار هجي پر پنهنجي آزادي جو ناجائز فائدو نه وٺي. هن کي حيا ۽ بي حيائي جي حد ۽ سيما جي ڪَل هجي.
سوال: اڄ جي عورت جا ڪهڙا مسئلا آهن ۽ انهن جو حل ڇا آهي؟
صنم: اڄ جي عورت جا انيڪ مسئلا آهن، مسئلا صرف ڳوٺن تائين نه آهن. عورت جو مسئلو مرد جو الجهيل ذهن آهي، جيڪو عورت جي اڳيان وڌڻ کي پنهنجي گهٽتائي سمجهي ٿو. چوندا آهن ته جڏهن شينهن ٻاهر اچي ويندو آهي ته ان کي پڃري ۾ بند ڪرڻ جي ڪوشش ڪبي نه ڪي انسان کي. مرد جي نظر خراب هجي ته مرد جي اکين تي پٽي ٻڌائجي نه ڪي عورت تي پابندي لڳائجي، اڄ جي عورت جو مسئلو مرد جو ذهن آهي. اهو صاف هجي ته سڀ مسئلا حل آهن، هر مسئلو مرد جي ذهن سان شروع ٿئي ٿو.
سوال: ڪارو ڪاري، بدي جي شادي، خون بها ۽ حق بخشائڻ وارين رسمن بابت اوهان جي ڇا راءِ آهي؟ انهن رسمن کي ڪيئن ختم ڪري سگهجي ٿو؟
صنم: ڪارو ڪاري، بدي جي شادي، خون بها، حق بخشڻ، بيڪار ڳالهيون آهن اهي رسمون ڪونهن، اُهي پنهنجي مفاد خاطر مرد جا وڇايل ڄار آهن، جيڪي بلوچستان ۽ سرحد مان آيل آهن. جِن جي سخت مذمت ڪيان ٿي، هِنن کي ختم ڪرڻ لاءِ عمل ڪرڻ وارن کي سخت سزا ڏيڻ گهرجي ته جيئن اهڙي عمل کان پاسو ڪن.
سوال: پريمي جوڙن بابت اوهان جي ڇا راءِ آهي؟ اڄ ڪلهه پريمي جوڙا جام ٿي پيا آهن، ان جو سبب ڇا آهي؟
صنم: پريمي جوڙن بابت ته اهو غلط آهي ته بي حيائي ڪن، باقي هر شئي پنهنجي حد ۾ صحيح آهي.
سوال: مرد ۽ عورت اوهان جي نظر ۾؟
صنم: مرد ۽ عورت منهنجي نظر ۾: هڪ ڏينهن توکي ٿيڻو آهي لڄاڻو، جڏهن منهنجي وفا، تنهنجي بي وفائي کان کٽندي، اهو راز کلڻو آهي، تون ڇا آهين، صنم ڇا آهي، مان وفا جي ديوي، تون بي وفائي جو سمنڊ.
سوال: اڄ جو معاشرو Working Woman کي ڪهڙي نگاهه سان ڏسي ٿو؟
صنم: اڄ جي معاشري ۾ Working Woman کي اَسِي سيڪڙو سٺي نگاهه سان ڏٺو وڃي ٿو، باقي ڪجهه ذهني مريض هن ڳالهه کي غلط سمجهن ٿا. Working Lady جاب سان گڏ عزت جي پاسداري ڪري، گهر جو خيال رکي جيڪو ضروري آهي. غلط سوچون خود بخود چُور چُور ٿي وينديون. هر عورت غلط ڪونهي، هر مرد به نه، اهو جهيڙو ازلي آهي. وقت لڳندو مرد کي هي ڳالهه هضم ڪرڻ ۾ ته عورت خودمختيار هجي.
سوال: اڄ جي عورت ڇا ٿي چاهي؟
صنم: اڄ جي عورت عزت ۽ وقار چاهي ٿي، حڪومت نه پر برابري چاهي ٿي.
سوال: عورت ظالم آهي يا مظلوم؟
صنم: اڄ جي عورت مظلوم به آهي عورتن جي آبادي مردن جي ڀيٽ ۾ وڌيڪ هئڻ جي باوجود هن معاشري ۾ گهٽتائي واري زندگي گهارين ٿيون.
سوال: موبائيل فون ۽ انٽرنيٽ جي اچڻ سان ڪهڙا هاڪاري ۽ ناڪاري اثر پيا آهن؟ نئون نسل انهن مان ڇا پرائي رهيو آهي؟
صنم: موبائيل، انٽرنيٽ سان جِتي بُرائي آئي آهي، اُتي مثبت اثرات به آهن. ٻارن کي ننڍي عمر ۾ سيکارجي ته صحيح ڇا آهي، غلط ڇا آهي. ٻارن جي اصلاح ضروري آهي. اهي سڀ شيون ترقي جي دور ۾ تمام سُٺيون آهن.
سوال: اوهان جون مصروفيتون ڪهڙيون آهن، اوهين ڪهڙي قسم جا ڪتاب پڙهنديون آهيو، اوهان جي پسند جو ڪتاب، اوهان جا پسنديده شاعر/ اديب ڪهڙا آهن؟
صنم: مصروفيتون، اسڪول، گهر، شاعري ڪرڻ، مضمون لکڻ، ٻارن سان ٽائيم گذارڻ، شاپنگ، ڪتاب عام طور تي شاعري جا ڪتاب ٻيا جيڪي به ضرورت تحت، پر گهٽ پڙهندي آهيان. هر اهو شاعر جنهن کي پڙهي دل پيار جي پينگهه ۾ لڏڻ شروع ڪري، جنهن کي پڙهي هر درد پنهنجو لڳي، ڪو هڪ نه جيڪا شاعري دل کي ڪِلڪ ڪري. اديب ماڪن شاهه رضوي، امر جليل.
سوال: اوهين ڪهڙو ڪهڙو کاڌو سٺو رڌي وينديون آهيو؟
صنم: برياني ۽ ڪباب (سڀ ڪجهه).
سوال: سونهن اوهان جي نظر ۾، اوهين ڪيترو فيشن ڪنديون آهيو؟
صنم: سونهن نظر جو ڪمال آهي، جيڪا شئي يا انسان اوهان کي وڻي ٿو. اها سهڻي آهي، اک سهڻي، نظر سهڻي، ماڻهو سهڻا. فيشن زندگي جو لازمي حصو آهي پر جيڪو فيشن عريانيت ظاهر ڪري اهو نه ڪجي. باقي فيشن ضروري آهي، جيترو مون تي ٺهي، بس ايترو جنهن سان دل مطمئن نه ٿئي، اهو فيشن ڪو نه ڪندي آهيان.
سوال: اوهان جي پسند جو رنگ ۽ لباس، اوهان جي پسند جو گل، کاڌو، شهر، موسم، ڏينهن، پهر، شخصيت ۽ سياستدان؟
صنم: پسنديده رنگ: ڪارو، شلوار، قميص، پسنديده گل گلاب جو گل آهي. کاڌو باربي ڪيو ۽ Dew پسند آهي. پسنديده شهر حيدرآباد. پسنديده پهر جڏهن تنهائي جو مچ ٻرندو آهي، تڏهن صنم رات جو اچن سچ ته ڏاڍو وڻندو آهي. پسنديده شخصيت شهيد راڻي. پسنديده موسم بهار. پسنديده ڏينهن سڀ ڏينهن الله جا. پسنديده سياستدان سائين جي ايم سيد، شهيد راڻي، مير بابا ۽ بشير خان قريشي.
سوال: اهڙو ڪو گيت جيڪو توهان کي تمام گهڻو پسند هجي ۽ بار بار چپن تي ايندو هجي؟
صنم: جيڪو وڻندو آهي اهو ئي گنگنائيندي آهيان. پسند اڪثر بدلجندي آهي.
سوال: زندگي اوهان جي نظر ۾؟
صنم: زندگي منهنجي نظر ۾ هڪ جُهد مسلسل.
سوال: زندگيءَ جو اهو پهريون سڏڪو/ڏک جيڪو اڃا نه وسريو هجي ۽ اڄ به اکيون آليون ڪري ڇڏيندو هجي؟
صنم: بابا جو لاڏاڻو زندگيءَ جو پهريون سڏڪو.
سوال: زندگي جي پهرين مهرباني؟
صنم: مون هڪ شريف آنيسٽ آفيسر جي گهر ۾ جنم ورتو، اها زندگيءَ جي پهرين مهرباني.
سوال:زندگي جو ڪڙو سچ؟
صنم: موت برحق آهي، اهو ئي زندگيءَ جو ڪڙو سچ آهي.
سوال: دوستي اوهان جي نظر ۾؟
صنم: دوستي خدا جي طرفان مليل انمول تحفو آهي، جنهن جو قدر ڪرڻ گهرجي.
سوال: محبت اوهان جي نظر ۾؟
صنم: فطري عمل آهي.
سوال: جواني اوهان جي نظر ۾، جوانيءَ جو ڪو خوبصورت پل؟
صنم: خدا جي طرفان مليل حسين پهر جيڪو جلدي گذري ويندو، جنهن جو گذرڻ من ۾ مانڌاڻ مچائي ٿو ۽ انسان ويندڙ پهر کي ڏسي ڪجهه به نه ٿو ڪري سگهي. ڄڻ واري مُٺ مان تِرڪي وڃي. خوبصورت پل جڏهن مون کي خبر پئي ته نجيب مون سان پيار ڪري ٿو.
سوال: اوهان کي هن منزل تائين پڄائڻ جو سهارو؟
صنم: هن منزل تي پهچڻ جو ذريعو، سهارو پڙهائي ۾ بابا سائين، جاب ۾ نجيب جو ساٿ، شاعري ۾ اڳيان پروموڊ سر لطيف حيدر ۽ سر نثار احمد ناز جن جي شڪرگذار آهيان ( جن منهنجي شاعري ۾ ڊيزائن جا رنگ ڀري مون کي پروموڊ ڪيو).
سوال: زندگي، وقت ۽ دوستن سان ڪا شڪايت؟
صنم: زندگيءَ سان ڪا به گلا ڪونهي، وقت ته بي رحم بادشاهه آهي، هن کي چئي ڪير ته آهسته هَلُ، ڪجهه پَل جواني جيئڻ ڏي، دوستن سان ڪا به شڪايت ناهي جيئن دنيا جو دستور آهي، اُهي ائين هلندا آهن.
سوال: اوهان جو اسٽار ڪهڙو آهي؟
صنم: LEO ۽ Cencer ڇاڪاڻ ته Date Of Birth ٽيويهين جولاءِ آهي.
سوال: انساني خوبي يا خامي، جيڪا پهرين نظر ۾ نوٽ ڪنديون هجو؟
صنم: مون کي ماڻهن جي سڃاڻپ ڪونهي اها ئي مون ۾ خامي آهي.
سوال: ڏک ۽ خوشيءَ جو اظهار ڪيئن ڪنديون آهيو؟
صنم: ڏک ۾ روئي ڏيندي آهيان، خوشي چهري تان عيان ٿيو وڃي لڪائي ڪو نه سگهان.
سوال: چڙ/ڪاوڙ اچي ته ڪيئن لهي؟
صنم: موڊ خراب ڪندي آهيان، وڙهي پوندي آهيان، BP وڌي ويندو آهي، عام انسان جهڙي انسان آهيان.
سوال:اوهان ۽ اوهان جي گهر واري ۾ جهڳڙو ٿيندو آهي؟ اگر ٿيندو آهي ته ڪهڙيءَ ڳالهه تان ٿيندو آهي؟ ناراضگيءَ جي صورت ۾ پرچاءَ لاءِ پهرين وک ڪير وڌائيندو آهي؟
صنم: گهرواري جو ۽ منهنجو جهيڙو اڪثر آئون شئي رکي وساري ويهندي آهيان. ناراضگيءَ جي صورت ۾ پرچاءُ جي نوبت ڪو نه ايندي آهي. اسان وڙهي پوءِ ڪجهه دير ۾ ڳالهائڻ شروع ٿي ويندا آهيون.
سوال: اوهين Joint Family جون قائل آهيو يا الڳ رهڻ جون؟ ان جو سبب؟
صنم: جوائنٽ فيملي سان ذميواري گهٽ هوندي آهي، گڏ رهڻ سان محبتون ۽ قربتون وڌن ٿيون، اڪيلائي جو احساس نه ٿو ماري.
سوال: موت اوهان جي نظر ۾؟
صنم: موت هُن دُنيا ۾ پهچڻ جو ذريعو.
سوال: آخر ۾ پڙهندڙن لاءِ ڪو پيغام؟
صنم: پيغام ائين هر ڪنهن جي حقن لاءِ وڙهو ڄڻ اوهان پنهنجي حقن لاءِ وڙهندا هجو، انسانيت سان محبت، هڪ انسان صحيح طور انسان بڻجي وڃي، سبب اِهو ئي ڪافي آهي. پنهنجن سان، پراون سان پيار ڪريو گُل لڳايو، تعليم کي فروغ ڏيو، پيار ڦهلايو، جيو ۽ جيئڻ ڏيو.
**
(روزاني سنڌ ايڪسپريس حيدرآباد ۾ 02 مارچ 2015ع ۾ ڇپيل)