سڀ ڪجهه سمجهون ٿا!
پاڪستان ۾ ڇا پيو ٿئي صورتحال ڪيڏانهن پئي وڃي، مستقبل ۾ ڪهڙا نتيجا اچڻا آهن، آمريڪا کي سڀ خبر آهي ڇاڪاڻ جو هتي جيڪو ڪجهه ٿئي پيو، اُن ۾ آمريڪا مڪمل طرح سان ملوث آهي ۽ جيڪا به رزلٽ اچي رهي آهي اُن کان اڳ ئي هو باخبر آهن.
ڪيري لوگر بل اچڻ کان پوءِ شيون چٽيون ٿي سامهون آيون آهن. ملڪ جي سياست ۾ سياسي ڌارائون هڪ ڀيرو ٻيهر جمهوري قوتن ۽ غيرجمهوري قوتن جي وچ ۾ ورهائجي رهيون آهن چٽيون ٿي سامهون اچي رهيون آهن. هڪ ڀيرو ٻيهر پاڪستان جي فوج ڪيري لوگربل تي ڪور ڪمانڊر ڪانفرنس ۾ پنهنجو اعتراض ڄاڻائي پاڪستان جي سياست ۾ داخل ٿي چُڪي ۽ ثابت ٿيو ته فوج جي مفادن تي جڏهن به ضرب لڳندي ته هو دانهون ڪندي. دنيا جي جمهوري ملڪن ۾ فوج جو ڪردار صرف دفاعي هجي ٿو يا وري حڪومتن ۽ هدايتن تي مددگار ٿين ٿا. پر هن ملڪ ۾ بنهه اُبتڙ آهي، چيو وڃي ٿو ته ملڪ ۾ جمهوريت آهي. جي جمهوري نظام آهي ته پوءِ ڪنهن ملڪ جي امداد غيرفوجي هجي ته پوءِ فورن ڪمانڊر گڏجيو وڃن. اعتراض اچيو وڃن، سمجهه کان ٻاهر بلڪل ناهي ته هي ملڪ جمهوري ناهي.
هن خطي ۾ جيڪي به تبديليون آيون آهن، انهن ۾ آمريڪي سامراج جو مکيه ڪردار رهيو آهي. تاريخ ۾ اڳ گروهه، طاقتور حڪمرانن پنهنجون سرحدون اورانگهي ٻين قومن کي غلام بنائيندا هئا. انهن جي وسيلن جي لُٽ ڦر ڪندا هئا. ٻي عالمي جنگ جي خاتمي ۽ سرد جنگ جي خاتمي کان پوءِ سڄي دنيا جي قومن جو اتحاد جڙڻ ۽ اُن ذريعي ڪي ضابطا رکڻ کان پوءِ نون طريقن سان قومن کي، ملڪن کي غلام ۽ قبضي هيٺ رکيو پيو وڃي. سويت يونين جي ٽٽڻ سان آمريڪي طاقت ۾ اضافو ٿيو. ۽ اڪيلي قوت جي طور تي سامهون آيو آهي. دنيا جا سمورا عالمي ادارا ڄڻ ته اُن جي ماتحت آهن. افغان انقلاب جي خاتمي ۾ آمريڪي ڪردار اهم رهيو، مڊل مين جي طور تي پاڪستان جي فوج مکيه ڪردار ادا ڪيو. اربين ڊالر جيڪي افغان انقلاب جي خاتمي لاءِ استعمال ٿيا، اُن مان هڪ طرف مُجاهدن فائدو ورتو ته ٻئي طرف پاڪ فوج به مزا ماڻيا. افغان انقلاب خلاف جنگ ۾ مُجاهدن جي ڪاميابي سندن همت جو سبب بڻي ۽ پوءِ ڪشمير ۾ ساڳيو ڪردار ادا ڪندا رهيا. اهڙي ريت سڄي دنيا ۾ مذهبي ڪٽرپڻو ۽ فلاسافي رکندڙ ماڻهو افغانستان ۽ پاڪستان ۾ گڏ ٿيڻ لڳا. جهاد جي جذبي سان سرشار نوجوانن جي نظرياتي تربيت به ٿيڻ لڳي. اڄوڪي صورتحال جو اهوئي پسَ منظر آهي جو ماڻهو خودڪش حملا ڪرڻ لاءِ تيار ٿين ٿا، مزاحمت ڪن ٿا.
سينٽرل ايشيا جي گئس ۽ تيل جي وسيلن جي موجودگي، پاڪستان ۾ تيل گئس ۽ ٻين ذخيرن جي موجودگي آمريڪا کي هن خطي ۾ ڇڪي آئي آهي، زبردست نقصان (فوجي توڙي معاشي) هوندي به هو هتان وڃڻ وارو ناهي. تقريبن 165 ارب ڊالر افغانستان ۾ خرچ ڪري رهيو آهي. جنرل مُشرف کي هٽائي اين آراو ذريعي فوج ۽ سياستدانن کي گڏ ويهارڻ به آمريڪي مُفادن وٽان آهي.
طالبان تحريڪ کي پهريان آمريڪي قوت سگهارو ڪيو ۽ اُن جو هڪ اهم حصو اڃان به آمريڪا لاءِ ئي ڪم ڪري رهيو آهي. پنجاب جي اهم ادارن، جي ايڇ ڪيو، اسلام آباد، لاهور ۾ حملا رٿا جو حصو آهن. ۽ اهو ثابت ڪرڻ جي ڪوشش ٿي رهي آهي ته پاڪستان فوج کي ته مذهبي جنونيت پسند ويڙهاڪ ئي ڪمزور ڪري سگهن ٿا. اُهي انهن کي ڀاڙي ڪري حملن ۾ تيزي آڻي ايٽمي اثاثا به پنهنجي قبضي ۾ آڻڻ چاهين ٿا. انهيءَ ڊپ واري ڪيفيت کي وڌيڪ سگهارو ڪيو پيو وڃي ته جيئن آمريڪي بجيٽ، آمريڪي مدد ۽ اُن ۾ فوجي امداد پڻ گهرجي ته جيئن طالبان تحريڪ جي مزاحمت، کان بچي سگهجي. تازو آمريڪي قونصل جنرل اسٽيفن فرمايو آهي ته بلوچستان ۾ به پاڪستان جي فوج کي طالبانن جي اڏن کي نشانو بنائڻ گهرجي ۽ اهو به ته فوج کي هر صورت ۾ وزيرستان ۽ ٻين علائقن ۾ ويڙهه وڙهڻ گهرجي. ڊڪٽيٽ ڪيو پيو وڃي. ائين جيئن ڪو محڪوم ملڪ حاڪم جي چوڻ تي ڪري. ملڪ جون سياسي تبديليون به اُن پس منظر ۾ ٿي رهيون آهن.
ڊرون حملا پاڪستان جي حڪمرانن جي سهڪار کانسواءِ ناممڪن آهن. چين جي هن خطي ۾ وڌندڙ اثر کي روڪڻ لاءِ به پاڪستان تي آمريڪي قبضو بنيادي اهميت جو حامل آهي. گوادر پورٽ تي بلوچ مزاحمت کي سگهارو ڪرڻ، چينين کي قتل ڪرڻ، هندستان کي چين جي ڀيٽ ۾ مُتحرڪ رکڻ سگهارو بڻائڻ ۽ دفاعي سمجهوتا ان ڳالهه جو مظهر آهن ته هو هڪ طرف چين کي روڪڻ ۽ ٻئي طرف وسيلن تي قبضي لاءِ مڪمل طرح سان قابض ٿيڻ جي رٿا تي عمل ڪري رهيو آهي. خطي ۾ بنياد پرستي جي وڌڻ سان فوج اندر به بنياد پرستي ۽ آمريڪي مُخالفت ۾ اضافو ٿيو آهي. فوج جي اعليٰ ادارن جو امريڪا سان اعتراض صرف حصي پتي جو آهي ۽ فوجي قيادت کي سياست کان روڪڻ نه گهرجي وارو نقطي نظر آهي. سڄي ملڪ ۾ بنياد پرستي جي وڌڻ پويان آمريڪا آهي، جيئن اڳي ذڪر ڪري آيا آهيون. جيئن انگريزن سنڌ تي قبضو ڄمايو ڌنڌي جي نالي ۾ آيا ۽ پوءِ آهستي آهستي قابض ٿي ويا. هٿرادو پئدا ڪيل تحريڪ طالبان ۽ جاڙاٽاور سميت وڏا واقعا ڪرائي بهانو ڳولي هن خطي ۾ داخل ٿي ويا آهن ۽ سڄي دنيا کي هيسايو پيو وڃي ته مُلا دنيا کي ۽ غير مسلمانن کي تباهه ڪري ڇڏيندا. جديد وسيلن هوندي اسامه ۽ ايمن الزواهري نٿا مرن، ڇاڪاڻ جو انهن جو خاتمو تحريڪ طالبان جي عالمي تحريڪ کي ڪمزور ڪندو ۽ اهو ضروري آهي ته مذهبي ڪٽرپڻو جاري رهي ۽ سبب بڻائي مستقل نموني ڊگهي عرصي تائين آمريڪا هن خطي جو مالڪ بڻجي وڃي.
پاڪستان ۾ هڪ طرف ته مذهبي انتهاپسندي چوٽ چڙهيل آهي ۽ حالتن انهن کي آمريڪا مُخالف بڻايو آهي ته ٻئي طرف آمريڪا پاڪستان جي نئين جوڙجڪ لاءِ به ڪوشش ۾ رُڌل آهي. مثال طور ڊگهي عرصي کان آمريڪي ٿنڪ ٽينڪ چئي رهي آهي ته پاڪستان 2015 کان پوءِ نقشي تي ناهي، مطلب ته ڪي نوان صوبا الڳ وطن ۽ الڳ حڪومتون پاڪستان جي ٽڪرن سان ئي مشروط آهن ۽ اُن ڏس ۾ سنڌ ۾ اصلوڪن ماڻهن سنڌين سان ويجهڙائپ جي بجاءِ اسٽريٽجڪ صورتحال مطابق ايم ڪيو ايم جهڙي تنظيم جي پٺي ٺپري رهيا آهن. رچرڊ هالبروڪ کان وٺي اعليٰ آمريڪي عملدارن تائين سٽي ناظم ۽ گورنر سان ملاقاتون ڪري رهيا آهن. تازو آمريڪي اسٽيٽ گيسٽ طور تي گورنر سنڌ عشرت العباد ۽ مصطفيٰ ڪمال آمريڪا ويل هئا، جتي سندن آمريڪي ٿنڪ ٽئنڪ سان ڪچهريون ٿيون. آمريڪي ايم ڪيو ايم کي تمام گهڻو ويجها آهن ته جيئن مستقبل ۾ هڪ الڳ رياست جو قيام ڪري ان جي پٺيان بيهجي اِتي سمنڊ هجڻ ئي اهم آهي ۽ آمريڪي مفادن جو به تحفظ يقيني بڻجي سگهي ٿو. ٻئي طرف هو بلوچستان جي پشتون حصي ۽ پختون خواهه جي قومپرست ۽ سيڪيولر ڌرين اي اين پي ۽ پشتونخواهه پارٽي کي به پنهنجي اثر ۾ آندو آهي ته جيئن مستقبل ۾ هڪ افغانستان يا وري آزاد پختون خواهه کي حمايت ڏئي. اهڙي ريت جيڪڏهن پاڪستان جا حڪمران ۽ فوج آمريڪا جي مستقل اثر هيٺ نه رهي ته معاشي پابندين سان گڏ امن امان جا مسئلا پئدا ڪرڻ، معاشي طور تي ڪنگال ڪرڻ ۽ غير فطري نسلي ۽ گروهي تحريڪون هلائي پنهنجا مفاد حاصل ڪرڻ چاهيندو. ايم ڪيو ايم لاءِ الڳ رياست غير فطري عمل آهي، جنهن جي مزاحمت ٿيندي.
آمريڪا هر صورت ۾ پاڪستان تي پنهنجي سڌي حڪمراني قائم ڪندو. هتي ڪک به آمريڪا جي هدايتن کان سواءِ نه چُرندو. هتان جا حڪمران اکيون ٻوٽي هدايتن تي عمل ڪندا رهندا. جيڪا بدقسمتي ۽ افسوس جو پهلو آهي، اهو هي ته ملڪ جي حقيقي جمهوريت پسند قوتون، قومپرست قوتون، سيڪيولر ۽ آمريڪي مُخالف ڌريون يا ته انتهائي ڪمزور آهن يا وري سندن مقصد واضح ناهي، هو آمريڪا جي مُخالفت جو جوکم کڻڻ لاٰءِ تيار ناهن. اهو طئي آهي ته آمريڪي پنهنجي پلاننگ تبديل ڪندا رهن ٿا. ڪالهه طالبان جا حامي اڄ مخالف پر هڪ شيءِ تي ڪو به اختلاف ناهي ته ملٽي نيشنل ڪارپورريشن جي نالي ۾ آمريڪي سامراج جيڪا ڦرلٽ ڪري پيو سا ڪنهن کان به ڳجهي ناهي. انقلابي فڪر جون پارٽيون پنهنجي منشور ۾ به آمريڪا مُخالف آهن پر عملي طرح سان ڇو خاموش، اهو وڏو الميو آهي. ساڳي وقت اهو سوال به انتهائي اهم آهي ته جهڙي ريت وينزويلاءِ سڄي لاطيني آمريڪا ۾ آمريڪا مُخالف تحريڪن شدت اختيار ڪئي آهي. ساڳي طرح سان استحصال ۽ پنهنجي خودمختياري جي مسئلي تي پاڪستان جون جمهوري ۽ انقلابي قوتن کي سرگرم ڪردار ادا ڪرڻ گهرجي.
معاشي طرح سان ڪمزور ملڪ پنهنجن پيرن تي بيهي سگهن ٿا، پنڻ کان سواءِ ايران شهنشاهيت جي خاتمي کان پوءِ آمريڪي مُخالف ڪردار ادا ڪيو. عراق ايران تي اٺن سالن تائين جنگ مڙهي ايران معاشي طرح سان ڪنگال بڻجي ويو پر پنهنجي نظرياتي لائين تان هٿ ناهي کنيو. اڄ ايران آمريڪا لاءِ هڪ خطي ۾ وڏو چئلنج آهي. بهرحال موجوده ملڪي حالتن ۾ آمريڪا جو ڪردار اهم بڻجي ويو آهي. جيڪو ڪجهه پاڪستان ۾ ٿي رهيو آهي. ان کان آمريڪا بلڪل باخبر آهي، مستقبل ۾ ڇا ٿيڻو آهي، اُن کان به اڳواٽ باخبر آهي. پاڪستان جا حقيقي اشو محڪوم ۽ مظلوم قومن جي قومي خودمختياري داءُ تي لڳل آهي. سمورن وسيلن تي قابض فوج وزيرستان ۾ وڙهي سَرخُرو ٿي رهي آهي. حڪمرانن جي ساک عوام ۾ ختم ٿيندي پئي وڃي. جمهوري ادارا تباهه ۽ برباد آهن. آئين جي شڪل بگڙيل آهي. آمرن جون ڪيل ترميمون اڃان سوڌو عوام تي مڙهيل آهن. آمريڪي سي آئي اي، ايف بي آئي ۽ بليڪ واٽر پاڪستان ۾ هر هنڌ موجود آهن.
ملڪ جو مستقبل انتهائي خطرناڪ آهي. انڪري مستقبل ۾ ايندڙ چئلينجز کي منهن ڏيڻ لاءِ انقلابي قوتن کي پنهنجي وطنن جي حفاظت ڪرڻ، حقيقي جمهوريت لاءِ جدوجهد ڪرڻ ۽ آمريڪا سامراج مُخالف تحريڪ جوڙڻ لاءِ ڪو ڪردار ادا ڪرڻ گهرجي، ٻي صورت ۾ عالمي حڪمت عملي سنڌ لاءِ هاڃيڪار ثابت ٿيندي!