تاريخ، فلسفو ۽ سياست

نئين سنڌ جو سفر

نظرياتي سياست سان سالن جو ڳانڍاپو هئڻ ڪري علي حسن چانڊيي کي سنڌ جي قومپرست سياست ۾ هڪ خاص مقام حاصل آهي. ھي ڪتاب علي حسن چانڊيي جي  لکيل مختلف ڪالمن ۽ مضمونن جو مجموعو آھي. ھنن ڪالمن ۽ مضمونن ۾ سنڌ سان ٿيندڙ ناانصافين، سازشن، سنڌ جي سياسي مسئلن ۽ انھن جي پائيدار حل لاءِ حڪمت عملين ۽ عملي طريقن جو تفصيل ڏنو ويو آھي. ڪتاب ۾ شامل گهڻا ڪالم سنڌ جي موجودہ سياسي توڙي سماجي صورتحال جو عڪس آهن جيڪي علي حسن پنھنجي سوچ ۽ فڪر جي آڌار تي سڌن ۽ سادن لفظن ۾ ڪاغذ تي چٽيا آهن. هن پنھنجي ڪالمن ۾ نہ رڳو مسئلن جي نشاندهي ڪئي آهي پر گهڻين جاين تي جدوجھد جو گس پڻ ٻڌايو آهي. ھن دور ۾ سندس ھي ڪالم سنڌ ۾ تبديلي لاءِ ٿيندڙ جدوجھد جو ڪارج ۽ سياسي ڪارڪنن ۾ هڪ نئون اتساھہ پيدا ڪرڻ جو ذريعو بڻجندا. 

Title Cover of book نئين سنڌ جو سفر

لساني وڳوڙ: ڪراچي تي قبضي جي سازش

نومبر جي آخري ڏينهن ۾ ڪراچي ۾ ٿيل ٻن لساني گروهن ايم ڪيو ايم (پناهگير) ۽ اي اين پي (پٺاڻ) جي پُر تشدد واقعن ۾ گهٽ ۾ گهٽ 45 ماڻهو قتل ٿيا، هڪ ٻئي جا ڪاروباري مرڪز بند ڪرايا ويا، سڄو شهر دهشتگردن جي گهيري هيٺ رهيو، انهن تازن جهيڙن جو مکيه ڪارڻ ڪهڙو ٿي سگهي ٿو؟
ڪراچي جيڪا سنڌ جي تختگاهه رهي آهي، ڏيڍ صدي اڳ جڏهن اڃان انگريزن جي غلامي نه آئي هئي ته سنڌي ماڻهو خوشحالي ۽ امن سان رهندا هئا، تمام گهٽ آبادي هئي.
هزارن جي انگ ۾ رهندڙ سنڌي ماڻهو سمنڊ جي مڇي جو ڪاروبار ڪندا هئا ۽ ڪراچي جا بندر وچ ايشيا ايران ۽ عرب ملڪن جي واپار جو مرڪز هئا. پري پري تائين امن ۽ خوشحالي هئي.
انگريزن جي واپسي ۽ پاڪستان جي وجود ۾ اچڻ سان ڪراچي ڪاروباري مرڪز هئڻ ڪري هندستان مان ايندڙ پناهگيرن جي سڄي لڏ پلاڻ هتي ٿي ۽ پوءِ جيئن جيئن ڌاريا هتي سگهارا ٿيا ته اُهي سڄي ڪاروبار، نوڪرين تي قابض ٿي ويا سمورن وسيلن کان حقيقي ڌرتي مالڪ اقليت ۾ تبديل ٿيا سڄي سائوٿ ايشيا جا پناهگير به هت اچڻ لڳا ڏسندي ڏسندي ڌاريا هتان جي اڇي ڪاري جا مالڪ بڻجي ويا، ١٩٨٠ع جي ڏهاڪي ۾ ايم ڪيو ايم جي جنرل ضياءَالحق جي دور ۾ ISI جي رهنمائي ۽ تربيت هيٺ تنظيم سازي ٿي. شروع ۾ سنڌين سان ويجهڙائپ قائم ڪئي وئي پر فورن پنهنجن آقائن جي اشاري تي سنڌي مخالف بڻجي بيٺا ۽ اُن ڏينهن کان سنڌين جو جنهن ريت قتل عام ڪيو ويو، حيدرآباد ۽ ڪراچي شهر مان سنڌين کي تڙيو ويو، سندن ڪاروباري ادارن تي قبضو ڪيو ويو نت نون طريقن سان تشدد جا رستا اختيار ڪيا ويا جنهن سان انسانيت جا سمورا ليڪا لتاڙيا ويا، بي گناهن کي قتل ڪري انهن جا ڳڀا ڳڀا ڪري ٻورين ۾ وجهي گٽرن ۾ اڇلائي ڇڏڻ جهڙا واقعا ايم ڪيو ايم ڪيا، جن هٽلر ۽ مسوليني جي دهشتگردي جا سمورا رڪارڊ ٽوڙي ڇڏيا، هاڻ هڪ ڀيرو ٻيهر منظم رٿا تحت پٺاڻن کي مهاجر اڪثريتي علائقن مان ڪاروبار بند ڪري وڃڻ جا حڪم ڏنا ويا، هڪ هفتي تائين پٺاڻ دانهون ڪندا رهيا.
نيٺ پُر تشدد ڪارروايون شروع ٿيون خونريز واقعن ۾ سرڪاري انگن موجب صرف 5 مهاجر ماريا ويا جڏهن ته 35 پٺاڻ اجل جو شڪار ٿيا ۽ 4 ڄڻا معصوم سنڌي به شهيد ڪيا ويا، هڪ ٻئي جا دُڪان ساڙيا ويا، ايم ڪيو ايم ان کان اڳ اهو الزام هڻندي رهي ته ڪراچي ۾ طالبانائيزيشن ٿي وئي آهي پناهگير هٿيار خريد ڪن ۽ موجوده جهيڙن جو ڪارڻ به هنن اهو ئي ٻڌايو ته مذهبي ڪٽر پڻو رکندڙ پٺاڻ سان جهيڙو آهي پر ڳالهه اُن جي بلڪل اُبتڙ آهي، موجوده سرڪار جي دور ۾ هڪ به طالبانائيزيشن جو ثبوت هٿ ناهي آيو دراصل ايم ڪيو ايم مشرف جي دور کان منظم رٿا بندي ڪري رهي آهي اربن ڊالرن جا جديد هٿيار خريد ڪرڻ، هندستان، آمريڪا ۽ اسرائيل جي انٽيليجنس اداري طرفان اسلحي جي زبردست مدد ڪرڻ مان پتو پوي ٿو ته ايم ڪيو ايم ڪراچي کي سنڌ کان الڳ ڪري پنهنجو الڳ وطن، جناح پور يا لياقت پور وغيره ٺاهڻ جو ارادو رکي ٿي جنهن لاءِ کيس مٿين ڄاڻايل ملڪن جي مدد ملي رهي آهي. ڪراچي هن سڄي خطي ۾ اسٽريٽجڪ شهر آهي جيڪو وچ اوڀر سائوٿ ايشيا لاءِ تمام اهم آهي، ان لاءِ ايم ڪيو ايم استعمال ٿي رهي آهي، ايم ڪيو ايم جڏهن متحده جي نالي ۾ سامهون آئي ته کيس ملڪ جي ٻين قومن مان ڪا خاص موٽ نه ملڻ ڪري هاڻ هو ان تي زور آزمائي ڪري رهي آهي ته هو هڪ الڳ وطن ٺاهي آزاد رياست ۾ مهاجر ديش جو جهنڊو چاڙهين هنن ان ڪُڌي ڪم لاءِ جيڪا رٿا جوڙي ۽ اُن تي عمل شروع ڪيو آهي اُن جا ثبوت هيٺ ڏجن ٿا.
1) مُشرف جي دور ۾ هي آمر سان گڏ رهيا.
2) سنڌ اسيمبليءَ مان بل پاس ڪرائي 50 لک ڌارين کي شناختي ڪارڊ جاري ڪري انهن کي سنڌ جو شهري تسليم ڪرايو.
3) سنڌ اسيمبلي مان بل پاس ڪرائي جنهن به ماڻهو وٽ ڪراچي جو ڊوميسائيل نه هجي اُن کي ڪراچي جي تعليمي ادارن ۾ داخلا تي بندش وڌي وئي.
4) ان تي عمل ڪندي ڊاؤميڊيڪل ڪاليج ڪراچي ۾ هڪ به سنڌي کي داخلا نه ڏني وئي.
5) نسلي بنيادن تي ڪميونٽي پوليس جوڙي 25000 هزار دهشتگردن کي اُن ۾ ڀرتي ڪيو ويو.
6) ڪراچي جي هڪ به سنڌي ڳوٺ کي ليز ڪرڻ کان روڪيو پيو وڃي.
7) 2020 ويزن سٽي حڪومت جي رٿا موجب هڪ لک ايڪڙ کان وڌيڪ زمين تي قبضو ڪرڻ.
در اصل هي سمورا عمل يهودي رياست اسرائيل وانگر ٿي رهيا آهن، هنن پنهنجي سوچ موجب انتهائي هوشياري سان ۽ قانوني طريقي سان قدم به قدم اڳتي وڌندي پنهنجي نام نهاد رياست لاءِ هٿ پير هڻي رهيا آهن، ان ڪري ئي پهريان هي پٺاڻ سان وڙهي انهن کي هڪ پاسي ڪري پوءِ هو پنهنجي دهشت جي نفسياتي برتري جي بنياد تي سنڌين سان مُهاڏو اٽڪائيندا ۽ ان ڪُڌي ڪم لاءِ کين سنڌين مان ڪجهه نام نهاد جوڌا ملي ويا آهن تاريخ ٻُڌائي ٿي ته جڏهن جڏهن سنڌ تي ڪاهون ٿيون ته ديسي دلالن نائومل، ميرصوبدار، مير علي مُراد جهڙا ماڻهو موجود هئا جن ڌارين جي دلالي ڪري سنڌين جي ٻڌي طاقت ۽ گڏيل ويڙهه کي نقصان پهچايو ۽ ڊگهي عرصي تائين سنڌي ڌارين جا غلام رهيا. اهو درست آهي ته سنڌ ۾ رهندڙ سمورن ڌارين پنجابي، پٺاڻ، افغانين کي سنڌ مان بغير دير جي نڪرڻ کپي، پر اسانکي سڄي سائوٿ ايشيا مان آيل بنگالي، بهاري، هندستاني ڇوٿا وسرن، جن ڪراچي جي امن کي تباهه ڪيو آهي جن ڊرل مشينن ذريعي سنڌين جي لڱن تي سوراخ ڪڍيا، جن سنڌين کي ڳترا ڳترا ڪري گٽرن ۾ لوڙهي ڇڏيو. جيڪي نسل پرست دهشتگرد سي آئي اي ۽ موساد جي ايجنٽ تنظيم کي سگهه بخشين ٿا، جيڪي ڪراچي جي سڄي ڪاروهنوار مان سنڌين کي آئوٽ ڪرڻ چاهين ٿا، حيرت آهي ان ڳالهه تي ته پاڻ کي قومپرست ۽ مها انقلابي چوندڙ تاريخ جي مطالعي کان اڻ واقف ماڻهو ڪنهن جي چوڻ تي سنڌ جي سڀ کان وڌيڪ مخالفن جي حمايت ڪري رهيا آهن، لينن جي چواڻي ته سڀ کان وڌيڪ اُڀرندڙ تضاد ئي بنيادي تضاد سمجهي ويڙهه ڪبي آهي، اڄ ڪراچي جي 18 ٽائونن ۾ ناظم ڪير آهن سٽي ناظم ڪير آهي ڪراچي جون سنڌي وسنديون ليز ۽ بنيادي سهولتن کان محروم ڇو آهن؟ ڪراچي جي پروفيشنل تعليمي ادارن مان سنڌي شاگردن کي ڪنهن تڙيو؟
اسان کي اهو ٻڌايو وڃي ته ڪميونٽي پوليس ۾ ڪو هڪ به سنڌي آهي؟ جواب آهي نه. ان ڪري هي خيال دُرست آهي ته پاڪستان جي مستقبل ۾ ٽوڙڦوڙ جي نتيجي ۾ ڪي عالمي ادارا ڪراچي کي الڳ ڪرڻ ٿا چاهين. ۽ ساڳي جاءِ تان پگهار کڻندڙ ڌريون هڪ ٻئي کي سپوٽ ڪري رهيون آهن، اسين سمجهون ٿا ته ڪراچي سنڌ جي گاديءَ جو هنڌ آهي، سنڌين جو تاريخي شهر آهي وسيلن جو مرڪز آهي. زندگي ۽ موت آهي، ايم ڪيو ايم پٺاڻن ۽ ٻين ڌرين سان وڙهي ننڍيون جنگيون فتح ڪري آخري جنگ سنڌين سان ڪرڻ جي رٿا جوڙي آهي، اها سُڌ هجي ته سنڌين صدين کان ڌارين جي يلغارن کي پئي منهن ڏنوآهي، سنڌين احمد شاهه ابدالي، نادر شاهه، شاهه شُجاعُ، رنجيت سنگهه، مُغل، ترخان، ارغون، انگريزن خلاف هر دور ۾ بهادري سان جنگ وڙهي، اڄ به وڙهندا سڀاڻ به وڙهندا، سنڌ جي انچ انچ جو تحفظ ڪندا.
ڪراچيءَ جي بقاءَ جي جنگ سنڌين کي وڙهڻي آهي، ڪراچي مان سمورن ڌارين جي نيڪالي ايم ڪيو ايم نه پر ڌرتي ڌڻين جو سوال آهي ۽ هو پنهنجي جنگ پاڻ وڙهندا، ان ڪري اها ڳالهه چٽي آهي ته ڪراچي ۾ ٿيل رتوڇاڻ ممبئي ڊرامي جو حصو هئي ۽ هو هتي به اهڙيون حرڪتون ڪرائي هتان جي ماڻهن جو امن ڦٽائڻ چاهين ٿا ۽ ڪراچي جو اصل مالڪ ڌارين کي ڄاڻائڻ چاهين ٿا ۽ ان ڪري هاڻ اهو صاف ٿيڻ گهرجي ته ڪنهن به ريت ايم ڪيو ايم کي اهو حق نه ملڻ گهرجي ته هُو ئي اڇي ڪاري جا مالڪ آهن هو صرف نسل پرست سنڌ مخالف ۽ دهشتگرد آهن جيڪي نفسياتي برتري جي ڪري ۽ هر دور ۾ جمهوري ڪئمپ جي بجاءِ ڊڪٽيٽرن جا حامي رهيا آهن، ان ڪري سنڌين جو اُڀرندڙ تضاد ايم ڪيو ايم جي فاشسٽ سوچ فڪر ۽ انهن جي عمل خلاف ويڙهه هئڻ گهرجي. ڪراچي جا سنڌي جيڪي سڌي ريت هنن جي جبر جا مُتاثر آهن، ان ڪري سمورن سنڌين کي منظم ٿي ايندڙ خطرن کي منهن ڏيڻ لاءِ سندرو ٻڌڻ گهرجي، لٻاڙباز ۽ دلالي ڪندڙ ڪردارن کي نه رڳو وائکو ڪرڻ جي ضرورت آهي پر انهن کي isolate ڪرڻ گهرجي، ڪراچي جي حق حاڪميت لاءِ سنڌين کي انتهائي ڏاهپ سان منظم ٿي سامهون اچڻ گهرجي.