تاريخ، فلسفو ۽ سياست

نئين سنڌ جو سفر

نظرياتي سياست سان سالن جو ڳانڍاپو هئڻ ڪري علي حسن چانڊيي کي سنڌ جي قومپرست سياست ۾ هڪ خاص مقام حاصل آهي. ھي ڪتاب علي حسن چانڊيي جي  لکيل مختلف ڪالمن ۽ مضمونن جو مجموعو آھي. ھنن ڪالمن ۽ مضمونن ۾ سنڌ سان ٿيندڙ ناانصافين، سازشن، سنڌ جي سياسي مسئلن ۽ انھن جي پائيدار حل لاءِ حڪمت عملين ۽ عملي طريقن جو تفصيل ڏنو ويو آھي. ڪتاب ۾ شامل گهڻا ڪالم سنڌ جي موجودہ سياسي توڙي سماجي صورتحال جو عڪس آهن جيڪي علي حسن پنھنجي سوچ ۽ فڪر جي آڌار تي سڌن ۽ سادن لفظن ۾ ڪاغذ تي چٽيا آهن. هن پنھنجي ڪالمن ۾ نہ رڳو مسئلن جي نشاندهي ڪئي آهي پر گهڻين جاين تي جدوجھد جو گس پڻ ٻڌايو آهي. ھن دور ۾ سندس ھي ڪالم سنڌ ۾ تبديلي لاءِ ٿيندڙ جدوجھد جو ڪارج ۽ سياسي ڪارڪنن ۾ هڪ نئون اتساھہ پيدا ڪرڻ جو ذريعو بڻجندا. 

Title Cover of book نئين سنڌ جو سفر

اچو ته خوف کي مات ڏيون

رات جو ٽين وڳي گهر جي بيل وڳي منهنجي پاڙيسري جو آواز ٻڌڻ ۾ آيو ٻاهر نڪتس ته ڪجهه ماڻهو ٻاهر ڳلي ۾ بيٺل هئا پڇڻ تي ٻڌايائون ته اڄ وري ڪو چور گهرن جي ڇتن تي نظر آيو آهي. سجاڳ ٿيون ته ڪنهن نقصان کان بچي پئون ڪجهه عرصي کان محلي ۾ چورن ماڻهن جي ننڊ ڦٽائي آهي، ماڻهن ۾ خوف رهي ٿو پر رات جي انڌيري مونکي ماڻهن منجهان خوف نڪتل نظر آيو. ٻانهن ٻيلي ٿيڻ ۽ هر قسم جي دٻاءُ ۽ خوف کي للڪارڻ سماج کي نئين واٽ تي وٺي ويندو آهي. سمجهڻ کانپوءِ مونکي ذهن تي ڪيئي سوال تري آيا ته دنيا ۾ يورپ ۾ سجاڳي جي دور کان اڄ تائين انسان خوف جي دٻاءُ ۾ رهيو آهي، جن خوف کي ذهن مان ڪڍيو ان خلاف مزاحمت ڪئي ته هو اڄ زندهه قومن وانگر رهڻ لڳن ٿا. ڇاڪاڻ جو خوف موت آهي. جنهن خوف ۽ دٻاءُ کي هضم ڪيو، خاموش رهيا سي ته ڊگهي عرصي تائين عام انساني آزادي کان قومن جي آزادي تائين تڙپي تڙپي مرندو.
سنڌ جي اهم شهر ڪراچي ۾ ٽن ڏهاڪن کان ڌرتي ڌڻين جي ذهنن ۾ هڪ زبردست خوف ڇانيل آهي، دهشتگردي جو هڪ اهڙو احساس ته يار هي اسان کي ماري ڇڏيندا جيئن ڪالهه ماريائون. هڪ نه کٽندڙ نفسياتي جنگ جيڪا اسان جي ماڻهن، امن پسند ماڻهن مٿان لامارا ڪري رهي آهي. ان جا ڪارڻ ضرور آهن پر ان خوف جي موت کي مات ڏيڻ کانسواءِ ڇا ڪو ٻيو رستو آهي زندگي کي خوشگوار ۽ خوشحال بنائڻ جو؟ جواب آهي ته نه ! 10 محرم تي ڪراچي ۾ ٿيل ڌماڪي ۽ لٽمار تي اڳ مضمون لکي چڪو آهيان ۽ ان کانپوءِ تفصيلي رپورٽون به منظر عام تي اچي چڪيون آهن. ڪا به حقيقت باقي ناهي رهي ۽ ان اڀ ڏاريندڙ دهشتگردي ڇرڪائيندڙ دهشتگردي کي ڪن ماڻهن همت ۽ جرئت جو مظاهرو ڪندي ڪنهن خوف ۽ لالچ کانسواءِ حقيقتون سامهون آڻي ڇڏيون ته هن قهري ڪارروائي پٺيان ڪهڙو پس منظر هو ۽ ڪير ملوث هئا. مطلب ته خوف جي سامهون بيهي رهڻ سان اوهين ايندڙ نسلن کي نئين زندگي خوف بنا جيئڻ جي زندگي ڏئي سگهو ٿا. ڪراچي جي واقعي ۾ (10 محرم ) بليڪ واٽر ۽ ايم ڪيو ايم جي ملوث هجڻ جا چٽا ثبوت ته ملي ويا آهن _ بليڪ واٽر ڇا آهي ؟
بليڪ واٽر ورلڊ وائيڊ پرائيويٽ ( نجي) ملٽري ڪمپني آهي. هن جو بنياد ٻن آمريڪي ماڻهن ايرڪ پرنس ۽ ايل ڪرارڪ 1997ع ۾ نارٿ آمريڪا جي ڪيرولينا ۾ بنياد وڌو. جتي اڄ تائين هيڊ ڪوارٽر موجود آهي. هي دنيا جي وڏي ٽريننگ سروس ڪمپني آهي، جيڪا سال ۾ 40 هزار ماڻهن کي ٽرينڊ ڪن ٿا. هي ڪمپني آمريڪي فوجي ۽ پوليس کي تربيت فراهم ڪري ٿي، سندن تربيت ڪنهن تي به حملي يا دفاع جا گر سيکاري ٿي. سندن بجيٽ جو 90 سيڪڙو آمريڪا پاران مليل CONTRACTS مان ملي ٿو. بليڪ واٽر جي پاڪستان ۾ چوٻول کانپوءِ ان تنظيم جون سرگرميون ۽ راز سامهون اچي ويا آهن. هي ادارو ايتروته منظم ۽ تربيت يافته آهي جو عراق ۾ فوج هوندي فيڊرل حڪومت کي سڪيورٽي فراهم ڪري ٿو 2004ع ۾ عراق جي شهر فلوجا تي هنن منظم حملا ڪيا، مخالفن کي بيدردي سان قتل ڪيو ۽ انهن کي مارڻ کانپوءِ پلين تي سندن لاش ابتا ٽنگي ڇڏيا. عراق جي نئين حڪومت 2009ع ۾ هنن کي اتان تڙي ڪڍيو پر اندازي موجب ڪجهه انگ اڃان موجود آهن. بليڪ واٽر هڪ لک جي لڳ ڀڳ عراق ۾ موجود هئا. هڪ اندازي موجب امريڪا هنن کي سروس جي مَدَ ۾ 320 ملين ڊالر فراهم ڪيا. 2007ع کانپوءِ بليڪ واٽر پنهنجو نالو تبديل ڪري XE رکيو آهي پر سندن ڪم ۽ عمل اهي ساڳيا آهن، دهشت ۽ وحشت ڦهلائڻ پنهنجي ٽارگيٽ کي حاصل ڪري مخالفن کي آرام سان قتل ڪرڻ.
پاڪستان جي شهر پشاور ۾ چنار روڊ تي هڪ اين جي او جي دفتر ۾ هنن جي موجودگي ظاهر ٿي. ظاهري طرح سان (CREATIVE ASSOCIATION INTERNATION INCORPORATION) (CAII) هن تنظيم جو تعلق واشنگٽن ڊي سي سان آهي. اصل ۾ هي تنظيم مڙئي هڪ نالي ماتر بليڪ واٽر تنظيم کي لڪائڻ لاءِ کيس چوغو پارايو ويو آهي. پر بليڪ واٽرXE ئي آهي جيڪا افغانستان ۽ پاڪستان جي بارڊر ۽ ٽرائيبل ايرياز ۾ طالبان ۽ القاعده خلاف ايف بي آئي اي جي سرگرمين کي تحفظ فراهم ڪرڻ جو ذمو کنيو آهي. ٻئي طرف پشاور يونيورسٽي ايريا ۾ اندازي موجب 200 گهر ورتا ويا آهن، جتي اسٽيٽ ڊپارٽمينٽ (آمريڪي) لاءِ آهن ۽ انهن کي پڻ سڪيورٽي فراهم ڪئي پئي وڃي. مسٽر ڊيوس ان ڪمپني جي انچارج کي وفاقي سرڪار غلط ڪارين جي ڪري ڏيهه نيڪالي ڏني هئي. (جنگ جي رپورٽ) ان کان علاوه نيويارڪ ٽائمز پڻ ڪنفرم ڪيو ته بليڪ واٽر XE پاڪستان ۾ ڪم پيو ڪري. بليڪ واٽر دراصل سابق آمر حڪمران جنرل مشرف جي دور ۾ پاڪستان آيا انهن کي پروٽوڪول ڏنو ويو. اڄ جي سرڪار چوي ٿي ته بليڪ واٽر جو پاڪستان ۾ ڪو وجود ڪونهي اهي ته صرف ڊپلوميٽس آهن.
دراصل اڄ دنيا ۾ آمريڪي هڪ هٽي آهي. هو پنهنجي مرضي سان جتي چاهين وڃي سگهن ٿا عراق، افغانستان ۽ هاڻ پاڪستان ۾ آمريڪي جنگ ٿي رهي آهي. بليڪ واٽر دهشت جي علامت آهن. هو هر آمريڪي مخالف کي پئسن عيوض نشانو بنائين ٿا. هنن بينظير ڀٽو شهيد کي پڻ آفر ڪئي هئي ته اسين اوهان کي سيڪيورٽي فراهم ڪيون پر شهيد بينظير ڀٽو جواب ڏيندي چيو ته مونکي پاڪستان کي عراق ناهي بڻائڻو ۽ پوءِ جڏهن بينظير جو موت ٿيو ته دنيا وارن جو آڱريون بليڪ واٽر ڏانهن کڄن ٿيون. ڇاڪاڻ جو AFFENCIVE ڪرڻ جا ماهر آهن. ڪو به نشانو ڪونه ٿا ڇڏين. 10 محرم جي واقعي ۾LONDON POST اخبار ۾ شاهد صديقي لکيو آهي ته ان واقعي جي طريقي ڪار سان چٽيون نشانيون بليڪ واٽر ۽ ايم ڪيو ايم جون لڳن ٿيون. پاڻ جيڪر ماضي قريب ۾ وينداسين ته 18 آڪٽوبر 2007ع ۾ شاهراهه فيصل ڪراچي ۾ بينظير ڀٽو تي ٿيل قاتلاڻي حملي ۾ به ساڳيا هٿ ملوث نظر ايندا. حملي کان اڳ ۾ بجلي جو غائب ٿيڻ، بينظير جي گاڏي ۾ لڳل جيمر جو ڪم ڇڏي وڃڻ، سڪيورٽي جو رستي مان گاڏي نه هٽائڻ، مان ثابت ٿئي ٿو ته منظم طريقي سان هڪ دهشتگرد تنظيم جيڪا پئسا وٺي ماڻهو ماري ٿي جو ئي ڪم هو. جيڪي هاڻ پاڪستان ۾ تيزي سان وڌي رهيو آهي. نه رڳو آمريڪا مخالف قوتن کي رستي تان هٽائڻو آهي، پر پاڪستان ۾ آمريڪي مفادن جي رکوالي ڪندڙ ڌرين جي مخالفن کي به رستي تان هٽائڻ اهم بڻجي ويو آهي ۽ ٻيو ته پاڪستان جا ايٽمي اثاثا به ان خطري کان ٻاهر ناهن.
پاڪستان جي سياست ۾ ڪيئي دهشت پسند عنصر ۽ نفسيات موجود آهن جنهن ڪري جمهوري نظام جي پٽڙي تي چڙهڻ بجاءِ هڪ اڳڪٿي ڪري سگهجي ٿي ته خوف جي علامت تنظيمون سماج کي مڏو بي حس ڪري ڇڏين ٿيون، فاٽا جي علائقن سوات، مالاڪنڊ، وزيرستان ۽ جنهن ريت هٿياربندن منظم گروهن جي شڪل اختيار ڪري ماڻهن کي خوف ۾ متبلا ڪري حڪمراني ٿي ڪئي ان خوف کي ڪير هٽائي ها. ڪراچي ۾ ڊگهي عرصي کان جيڪا دهشت ۽ خوف جي فضا آهي اها هميشه چيلينج ٿيندي اچي ان جو حق ۽ سچ جي رکوالن ماڻهن کي خوف جي دنيا مان ڪڍڻ وارن گهڻو ڀوڳيو به آهي. هٽلر ۽ مسوليني جي دهشت جيڪڏهن چيلينج نه ٿئي ها ته ڇا يورپ ۾ جيڪا اڄ ترقي، خوشحالي ۽ امن آهي اهو نظر نه اچي ها. لکين ماڻهن پنهنجي جان ڏئي هٽلر جي دهشتگردي کي منهن ڏنو ۽ ان کي روڪڻ جي ڀرپور ڪوشش ڪئي. يورپ جي پادرين جي نفسياتي دٻاءُ کي انصاف پسند، ماڻهن پنهنجي اندر مان خوف ڪڍي مقابلو ڪيو جو اڄ پادرين ۽ عليسائن جي راڄ بجاءِ عوام جي حڪمراني آهي. مسوليني جو ترجمان گوئبلز ڪوڙ جو ماهر هو، وڏا ڏوهه ڪري وري دانهون ڪندو هو ته گهوڙاڙي گهوڙا ظلم ٿي ويو. اسين ماريا پيا وڃون. جڏهن حقيقتون سامهون اچي ويون ته پوءِ ڪراچي شهر جو ناظم صاحب به گوئبلز وانگر فرمائي ٿو ته ظلم ٿي ويو، ماڻهو به اسان جا مئا، شهر اسان جو تباهه ٿيو ۽ ماڻهو وري تنقيد به اسان تي ڪن ٿا. ان خوف کي پهرئين ٻن ڏينهن ۾ ايس ٽي پي سربراهه ڊاڪٽر قادر مگسي ٽوڙيو جنهن چيو ته هي خودڪش حملو ناهي ان حملي ۾ ڦرلٽ ۾ صرف نسلي تنظيم ئي ملوث آهي. ان پريس ڪانفرنس کانپوءِ هڪ سينئر صحافي مونکي چيو هو ته ڊاڪٽر صاحب کي سمجهايو ۽ کيس خيال رکو هي وڏا خطرناڪ آهن ڪجهه به ڪري سگهن ٿا. مون چيو ته عوام کي دهشت جي نفسيات سان قيد ڪري رکڻ کي ڪو ته هجي جيڪو ٽوڙي، غلامي ۽ دهشت ۾ ڦاٿل انسانن هر حال ۾ ڪو مسيحا گهرجي ۽ ڊاڪٽر قادر مگسي تاريخ ۾ پنهنجو ڪردار ادا ڪري رهيو آهي ماڻهن کي خوف جي دنيا مان ڪڍڻ لاءِ بي حس، ڪمزور ۽ ويزن کانسواءِ ماڻهو جو ڪم ناهي. ماڻهن کي بروقت حوصلو ڏيڻ، انهن جي اڳواڻي ڪري، دشمن کي نروار ڪرڻ سان ئي خوف مان نڪري سگهجي ٿو.
بنياد پرست ۽ رُجحت پسند قوتون دهشت جو سهارو وٺنديون آهن، جن جو نظريو ۽ فڪر جديد سائنسي هجڻ بجاءِ دقيانوسي خيالن جي پرچار ڪن ٿا، ماڻهن کي علم ۽ تربيت کان پري رکن ٿا، جنهن ڪري آساني سان دهشت پسندي معاشري ۾ پنهنجون پاڙون پختيون ڪري ٿي. ايم آر ڊي جي تحريڪ دوران سنڌ ۾ فوج جي دهشت ماڻهن کي هيسائي وڌو هو. پر جڏهن ڪنهن هڪ انگ بوٽن جي ڏهڪاءُ خلاف آواز اٿاريو ته پوءِ سنڌ جا ماڻهو بنا خوف جي للڪار بڻجي قاتل ۽ رهزن ماڻهن جي سامهون ٿي بيٺا. هزارين ماڻهون جيلن ۾ هئا، هزارين ماڻهن ڦٽڪا کاڌا، هزارين ماڻهو اجل جو شڪار ٿيا، پر واهڻ واهڻ وستي وستي ۾ ماڻهو بي خوف ٿي جرئت سان ڏاڍ جي نفسيات خلاف خوف مان نڪري موت سان اکيون ملائي بيهي رهيا ته اڄ تاريخ جو ظالم حڪمران ڪٿي بيٺو آهي. عوام فتح ماڻي، بنگال جي ماڻهن سان جيڪي جٺيون ٿيون، قتلام ٿيو مسڪين ماڻهو جڏهن خوف کي ٽوڙي بيهي رهيا ته دنيا ڏٺو ته ڪيئن منظم تنظيم طاقتور هٿياربند فوج انهن هٿين خالي ماڻهن آڏو ڪنڌ هيٺ ڪري بيهي رهيا، فتح عوام جي ٿي، سنڌ ۾ ٽن ڏهاڪن کان اسان کي خوف ۾ رهڻ جو چيو وڃي ٿو. اهڙا عمل ڪري سنڌ جي عوام کي خوف ۾ مبتلا ڪيو پيو وڃي. ڪڇندو ته مارينداسين. ڳڀا ڳڀا ڪيا ويندو، اوهان جو لاش به نه لڀندو، اسين مٿي ذڪر ڪري آياسين ته اڄ هٽلر ۽ مسولني کان وڌيڪ طاقتور دهشتگرد موجود ناهي. جڏهن اهي تاريخ جي ڪٻاڙخاني جو حصو بڻجي ويا ته پوءِ هي ڪهڙي باغ جي موري آهن. عوام جي سگهه ۾ وڏي طاقت آهي. جڏهن به اهي منظم ٿين ٿا ته هر قسم جي ڏاڍ واري طاقت کي ٽوڙي ڇڏين ٿا. سنڌ کي اڄ ۽ مستقبل ۾ بليڪ واٽر XE ۽ نسلي دهشتگردن کي مُنهن ڏيڻو آهي، اهي تيزي سان منظم ٿي رهيا آهن. ڪراچي جي واقعي تي آمريڪي سفير پيٽرسن جو وفد 90 ۽ گورنر سان ملڻ ڇا معنيٰ رکي ٿو. عالمي مفادن جي نقطي نظر سان سنڌ مخالف قوتون منظم ٿي رهيون آهن. سنڌ جي عوام کي هر قسم جي خوف مان نڪري منظم ٿيڻ گهرجي. دهشتگرد فڪر ۽ وحشت خلاف منظم ٿيڻو پوندو. منظم تنظيمون قومن کي خوف مان ڪڍي انقلاب ڏانهن وٺي وينديون آهن. بليڪ واٽر ۽ نسلي تنظيمن جي ترتيب ۽ تربيت کان وڌيڪ وطن جي ماڻهن کي شعور ۽ تربيت سان دهشت جي علامت خوف کان ٻاهر نڪرڻ جي ضرورت آهي.