ڪراچي ۾ دهشتگردي جو پس منظر
ڪراچي سنڌ جي گادي جو هنڌ آهي. ڪراچي تاريخ ۾ پرامن شهر رهيو آهي، ڪراچي پاڪستان جو اقتصادي حب آهي. 70 سيڪڙو روينيو ڏيندڙ ڪراچي کي ڪنٽرول ڪرڻ جا طريقا ڪيئي ڏهاڪا اڳ طئي ڪيا ويا. نج سنڌين جو شهر اڄ سنڌين لاءِ اوپرو بڻيل آهي. مون ذڪر پئي ڪيو ته آمرن جي دور ۾ وڏي انگ ۾ هٿيار موجود هئا. ان کان علاوه ڌارين جي مسلسل آمد جي نتيجي ۾ پناهگير ۽ پشتون فيڪٽر ۾ زبردست افرادي قوت ۾ اضافو ٿيو آهي. مارڪيٽن ۽ اختيارن جو مالڪ بڻجڻ لاءِ ٽڪراءُ موجود آهي. نتيجي ۾ اهو چوڻ غلط نه ٿيندو ته ڪراچي مستقبل ۾ بيروت بڻجي سگهي ٿو.
اسين اچون ٿا پنهنجي موضوع تي ته 10 محرم تي ٿيل واقعو ڪنهن به صورت ۾ خودڪش نه هو. طالبان تحريڪ ان کي ڪجهه ڏينهن کان پوءِ قبول ڪيو ۽ وري ٻئي ڏينهن تحريڪ ان کان لاءِ تعلقي جو اظهار ڪيو. خودڪش بمبار جو لاش هٿ نه آيو، متحده کانسواءِ ڪا به اهڙي ڌر ناهي جيڪا چوي ته هي خودڪش حملو هو. ٻيو ته تحريڪ طالبان جو طرز عمل بلڪل مختلف هجي ٿو ته هتي حڪمت عملي بلڪل مختلف نظر آئي، ڪراچي ۾ 12 مئي تي چيف جسٽس کي روڪڻ مهل جيڪي ڪارروائيون ٿيون 9 اپريل تي ڪراچي جي وڪيلن تي ٿيل حملا ۽ انهن کي ساڙڻ واري واردات ۾ استعمال ڪيل ڪيميڪل ساڳيو آهي جيڪو 10 محرم تي دڪانن کي ساڙيو ويو. روينيو بورڊ ڪراچي ۽ پي ايس ايس سي جي آفيسن جو ريڪارڊ ساڙڻ ۾ به ساڳيو طريقي واردات ڪيو ويو هو.
ڇا ان ۾ طالبان هئا؟ ڪراچي جي سول سوسائٽي ۽ سموريون سياسي پارٽيون متفق آهن ته 10 محرم جي خوفناڪ واقعي ۾ شهري نسل پرست تنظيم ملوث آهي. صدر آصف علي زرداري تازو هڪ نجي ٽي وي ۾ انٽرويو ڏيندي چيو آهي ته نئون ديرو ۾ منهنجي تقرير جي رد عمل ۾ ڪراچي جو واقعو ڪرايو ويو آهي. جيڪي جمهوريت نٿا چاهين. ايس ٽي پي سربراهه ڊاڪٽر قادر مگسي ڪراچي پريس ڪلب ۾ پريس ڪانفرنس ڪندي چيو ته نسلي گروهه دهشتگردي ذريعي ڪراچي تي حاڪميت ڪرڻ چاهين ٿا ۽ ان عمل ۾ اهي ئي ملوث آهن. سنڌ جي قومپرست سياسي سربراهه طور پهريون اڳواڻ هو جنهن کلي طرح سان ان عمل جي مذمت ڪئي ۽ واضع ڪيو ته طالبان نه پر نسلي دهشتگردن جو واقعو ٿيل آهي.
دراصل ان واقعي پويان ڪهڙا محرڪ آهن 1. هڪ ته 31 ڊسمبر تي ناطم جو اقتدار ختم ٿي رهيو هو ۽ هنن گهر تي ڪئي ته سنڌ جي اڪثر شهرن ڪراچي، حيدرآباد، سکر ۽ ميرپورخاص جا ائڊمنسٽريٽر هو ئي رهندا. 2. ڪجهه عرصي کان هي افواهه عام آهن ته پ پ سرڪار وڃڻ گهرجي يا گهٽ م گهٽ صدر زرداري کي هٽايو وڃي، ان ڪري ڪراچي جي ان واقعي سان مذهبي جهيڙا ٿي سگهيا ٿي. امن امان جو مسئلو بنائي، اسٽبلشمنٽ وچين مدي واريون چونڊن جو اعلان ڪري ها ۽ اهڙي ريت جمهوريت کي DE-RAIL ڪرڻ لاءِ جمهوريت مخالف ايجنسيون ۽ جمهوريت دشمن قوتن جي هي راند آهي. اهڙا واقعا ڪرائي پاڪستان ۾ جمهوريت نالي شئي کي هلڻ نه ڏجي ۽ هو ان سڄي راند ۾ ڪاميابي سان اڳتي وڌي رهيا آهن. بدقسمتي سان پاڪستان جي سڄي تاريخ ۾ اهڙن سياسي موڙن وقت جمهوري قوتون هميشه ڪمزور رهيون آهن ۽ عوام دشمن جمهوريت دشمن قوتون وڌي سگهاريون ٿي رهيون آهن. جنهن جي ڪري مارشلائون ۽ سول آمرن جي دور اقتدار ۾ اضافو ٿيو آهي محڪوم ۽ مظلوم عوام تباهي جو شڪار ٿي رهيو آهي. متحدا ظاهري طور سان حڪومت جو وفاق ۽ سنڌ ۾ حصو آهي. گڏجي سرڪار هلائي رهيا آهن. متحده ماضي ۾ آمر مشرف سان اقتدار ۾ ڀاڱي ڀائيوار رهي ان عرصي دوران ملڪ جي محڪوم ۽ مظلوم عوام سان بلوچن ۽ سنڌين سان جيڪي ويڌن ٿيا اهي ڪنهن کان به وسريا ناهن. هاڻ پ پ سرڪار سان هوندي پنهنجي نظرياتي ۽ فڪري ڪلچر تحت هو اهڙن عملن جو حصو آهن جنهن سان جمهوري ڪلچر وڌڻ بجاءِ دهشت جي نفسياتي برتري کي مدد ٿي رهي آهي. 10 محرم جو واقعو به دهشت جي نفسياتي برتري آهي ڌمڪي آهي ڪجهه حاصل ڪرڻ لاءِ ۽ آئنده جي ڊگهي ۽ زبردست ويڙهه وڙهڻ جي تياري آهي. ڪن تجزئي نگارن جو چوڻ آهي ته هنڌستان جي ايجنسي را _ بليڪ واٽر ۽ نسلي دهشتگردن جو گڏيل پلان هو. جنهن تي عمل ٿيو آهي.
ڪراچي جي 2 ڪروڙ انسانن کي دهشتگرد فڪر ذريعي ڊگهي عرصي تائين غلام نٿو بڻائي سگهجي وقت سر سول سوسائٽي ۽ عوام دوست سياسي ڌرين مزاحمت ڪئي آهي. ان جي نتيجي ۾ هاڻ اها ڳالهه چٽي ٿي رهي آهي ته جيڪڏهن ڪراچي جو اڪثريتي پر امن شهري منظم ٿئي، دهشت کان ٻاهر نڪري اچي مزاحمت کي پنهنجو هٿيار بنائي، چور کي چور، دهشتگرد کي دهشتگرد چوي ته اهو ممڪن آهي ته عالمي سطح جي ٿيل سازش چڪنا چور ٿي وڃي. اسين چوندا رهيا آهيون ته هٽلر ۽ مسوليني جهڙا نسل پرست ۽ دهشتگرد به اڄ دنيا ۾ موجود ناهن ته هي معمولي نوعيت جون قوتون عوام جي سگهه آڏو ڪيئن بيهي سگهنديون. 21 صدي جي دور ۾ ويٺا آهيون گهڙين ۾ خبر پئجيو وڃي ته (سچ) ڇاهي ڪوڙ ڇاهي. اردو ميڊيا جي زوردار پروپگنڊا جي باوجود ڪراچي جو ۽ سنڌ جو اڪثريتي عوام هي ڳالهه ثابت ڪرڻ ۾ ڪامياب ٿيو آهي ته 10 محرم واري دهشتگردي پويان طالبان نه پر نسلي دهشتگرد آهن جيڪي سرڪار کي ڪمزور ڪري عوام کي انهن خلاف ڀڙڪائي مذهبي ٽڪراءُ پيدا ڪري اسٽبلشمنٽ جي راند کي ڪامياب ڪرائڻ چاهين پيا. جيڪي هاڻ به مختلف طريقن سان ان معاملي جو حصو بڻجي ڪجهه حاصل ڪرڻ جي چڪر ۾ آهن. ۽ واضع صف بندي جڙي رهي آهي ته دهشتگرد فڪر ۽ فلسفي وارا ماڻهو ۽ امن پسند قوتن کي ڌار، ڌار، ڌارا، ۾ ڏسڻ گهرجي. جمهوري سياست، اقتدار جو حصو ٿيڻ اصل ۾ سياست ۽ حقيقي جمهوريت ناهي هوندي پر عملي پاسن کي ڏسڻ جي ضرورت هوندي آهي.
هڪ طرف عالمي سامراجي قوتن پاڪستان ۽ سنڌ ۾ پنهنجو نيٽ ورڪ وڌائي ڇڏيو آهي اهي سمورا گروهه سياسي توڙي مذهبي ۽ غير رياستي سرگرم گروهن انهن جي ايجنڊا تحت ڪم ڪري رهيا آهن. ايران جهڙي پرامن ملڪ ۾ به غير جمهوري قوتون سرگرم ٿيون آهن ۽ آمريڪا ۽ اسرائيل سندن مددگار آهن. يورپ ۽ اولهه جي سجاڳي کانپوءِ ٻي عالمي جنگ جي خاتمي، سرد جنگ جي خاتمي کانپوءِ گهٽ امڪان رهيا آهن ته جتي سامراجي مفاد ( اقتصادي ۽ سياسي ) هجن ٿا ته اتي ڪو عوامي جمهوري سرڪار قبول هجي ٿي بلڪه ڪنٽرولڊ ڊيموڪريسي ۾ آمريڪي مداخلت وڌي آهي. سنڌ ۾ نسل پرست انهن لاءِ ڪم ڪري رهيا آهن. جيڪي انهن جي هدايتن تي گهري ڪارروايون ڪن پيا. ان سڄي صورتحال ۾ يا ته رياست جو ڪردار سگهارو هجڻ ضروري آهي يعني وقت جا حاڪم جمهوري هجڻ سان گڏ فيصلي ڪرڻ جي سگهه رکندا هجن ته اهي دهشتگردي کي روڪي سگهن ٿا يا ان جو گهيراءُ ڪري انهن کي مڪمل طرح سان I SOLATE تنها ڪري سگهن ٿا. پر بدقسمتي سان حڪمران جو ويزن صاف ۽ چٽو ناهي انهن جا اتحادي عوام دشمن ۽ سنڌ دشمن آهن اهي عالمي قوتن جا ونگاري آهن. سڄي سول سوسائٽي ۽ غير جانبدار ادارا 10 محرم واقعي ۾ نسل پرستي کي ملوث قرار ڏيئي رهيا آهن. پر سرڪار ڪنهن سمجهوتي سبب انهن خلاف ڪارروائي ڪرڻ لاءِ تيار ناهي. ائين ڪرڻ سان دهشتگرد سگهارا ٿي رهيا آهن. انهن جي مستقبل لاءِ پريڪٽس وڌي رهي آهي. مونکي نظر اچي پيو ته جيڪڏهن موجوده حالتن ۾ اهڙن عملن کي روڪيو نه ويو ته مستقبل ۾ ڪراچي بيروت بڻجي ويندو ۽ سڀ کان وڌيڪ نقصان سنڌ ۽ سنڌي ماڻهن جو ٿيندو. سنڌ سرڪار کي سنڌ بچائڻ لاءِ فوري طور تي غيرروايتي ۽ غير معمولي فيصلا ڪرڻا پوندا.
1. 12 مئي، 9 اپريل ۽ 18 آڪٽوبر جي واقعي ۾ ملوث ماڻهن کي گرفتار ڪري عدالت جي ڪٽهڙي ۾ بيهارو وڃي.
2. 10 محرم جي واقعي جي غير جانبدار جاچ لاءِ سپريم ڪورٽ جي ججن کان عدالتي جاچ ڪرائي وڃي.
3. شهري نسل پرست ۽ دهشتگردن سان اتحاد متعلق ٻيهر غور ڪرڻ جي ضرورت آهي. ائين نه ڪيو ويو ته ڪراچي کي سنڌ کان الڳ ڪرڻ لاءِ تباهي جو وسيلو استعمال ڪندي هو پنهنجن منزل ڏانهن وڌڻ چاهيندا. اهو ئي ڌماڪن جو پس منظر آهي.