تاريخ جو عظيم ڪردار بينظير ڀٽو شهيد!
تاريخ مردن جي عظيم ڪردارن جي جدوجهد سان ته ڀريل آهي پر عورتن جي عظيم ڪردارن ۾ به ڪا ڪمي ناهي تمام ٿورڙن ڪردارن جي باوجود اُهي تاريخ جو عظيم ڪردار بنجي ويون.
پنهنجي ڏاهپ، بردباري، سهپ ۽ بهادري جي سنگم سان هو تاريخ جون عظيم نياڻيون اڄ به دنيا جي عوام تي راڄ ڪري رهيون آهن. جڏهن امام حسين عليه اسلام جابرن سان مُهاڏو اٽڪايو ۽ ڪربلا جي ميدان ۾ سڀ ڪجهه لٽائي ڇڏيو معصومن کان ويندي بزرگن تائين سمورا حق جي راهه تي شهيد ٿيا ته امام حسين جي مقصد کي جنهن بهادري ڏاهپ سان سندس ڀيڻ بي بي زينب يزيد جي عدالت ۾ منهن ڏنو اهو خطبو تاريخ جو حصو بنجي ويو ته هر قسم جي ڏاڍ جي باوجود همت ڪري بيهڻ تي تاريخ جو حصو ٿئي ٿو. ڀٽو جي ڦاسي کانپوءِ پاڪستان خاص ڪري سنڌ جي عوام ۾ غم ۽ غصو هو. ملڪ ۾ فوجي راڄ هو. ماڻهن کي حق ۽ سچ جي ڳالهه ڪرڻ تي ڪوڙا لڳي رهيا هئا. اذيتن مان گذرڻون پئي پيو. معمولي جمهوريت لاءِ وڙهندڙ کي گولين جو نشانو بنايو پئي ويو. ملڪ ۾ مارشلا جي نالي ۾ قيامت برپا هئي. پر پوءِ به ڪردار آمريت سان مُهاڏو اٽڪائي رهيو هو بادشاهي گهراڻي سان جنهن جو تعلق هو. لاڏ ڪوڏ سان پليل يورپ ۾ جيڪا پڙهي هجي تنهن همت جو مظاهرو ڪندي پنهنجي پارٽي جي قيادت ڪئي. آمر ضياءَ جي دور ۾ هن هر قسم تشدد سٺو، جيل ۾ قيد ڪاٽيو. پر وڙهندي رهي. پهرين صف ۾ بيهي خطرن کي منهن ڏيندي رهي. اڳتي وڌندي رهي. ان دوران ڪجهه حادثن ۽ سندس جمهوريت لاءِ جاکوڙ جي نتيجي ۾ ٻه ڀيرا اقتدار جي مالڪ به بڻي پر پاڪستان روايت موجب وڏي سرڪار اسٽيبلشٽمينٽ کيس گهڻو عرصو اقتدار ۾ رهڻ نه ڏنو جنرل مُشرف جي آمرانه دور ۾ هو گهڻو وقت ملڪ کان ٻاهر رهي عالمي حڪمت عملي جي نتيجي ۾ جنرل مُشرف اين آر او کي جنم ڏنو جنهن سان بينظير ڀٽو ۽ ٻين لاءِ ملڪ اچي سياست ڪرڻ لاءِ رستو صاف ٿيو.
18 آڪٽوبر 2007ع تي بينظير ڀٽو جڏهن ڪراچي آئي ته سندس لکين ماڻهن استقبال ڪيو. پر سندس دشمن تاڙ ۾ هئا شاهراه فيصل تي زوردار ڌماڪا ڪري سندس پارٽي جا جانثار ڪارڪن شهيد ڪيا ويا. بينظير ڀٽو ان خوفناڪ حادثي ۾ محفوظ رهي بينظير ڀٽو لاءِ اهو ڀيانڪ اشارو هو ته هو ماري ويندي، جنهن ماڻهو کي ڌمڪيون ملنديون هجن موت جون، جنهن ماڻهو تي حملا ٿيندا هجن ۽ سندس ساٿي ماريا وڃن. پوءِ به هڪ قدم پوئتي نه هٽڻ بهادري جي انتها ناهي ته ٻيو ڇاهي. بينظير ته سنڌ جي ٻاگهل ٻائي بنجي موت کي ڳلي لڳائڻ لاءِ شعوري طرح سان تيار ٿي وئي. هو عوام ۾ رهي، عوام لاءِ پتوڙيندي رهي. هو جيڪو عوام سان جلسن ۾ وچن ڪندي هئي ته آئون پنهنجو رت ڏئي به اوهان جا حق حاصل ڪندس بينظير واعدن ۽ وچنن جو عملي مظاهرو ڪري وئي. هو ته مردن جي بهادري جي قصن ۽ ڪهاڻين کان به ٻه وکون اڳتي نڪري وئي. آمريڪي ليکڪ مارڪ اي سيگل بينظير ڀٽو جي ڪتاب سَرچاءُ ۾ لکيو آهي ته منهنجو بينظير ڀٽو جهڙي بهادر عورت سان واسطو پيو ان کان اڳ منهنجو ڪنهن به اهڙي بهادر عورت سان واسطو ناهي پيو. هي مڃتا آهي ته دنيا جا ڏاها ماڻهو عظيم ڪردار جي ساراهه ڪن.
18 آڪٽوبر تي بينظير ڀٽو ويساهه کڻي ملڪ موٽي هئي ۽ چيو هو ته آءُ ويساهه کڻي آئي آهيان ۽ تبديلي ممڪن بڻائينديس. اهو ويساهه کيس ڪراچي ۾ نظر آيو جڏهن لکين ماڻهن سندس پُرجوش استقبال ڪيو ۽ سرن جا نذرانا ڏئي سندس ويساهه ۾ اضافو ڪيو. بينظير ضرور هڪ ٺاهه ذريعي جيڪو اُن وقت ڳجهو ٺاهه ڪيائين پر عوام جي ڏاڍ، طاقت ۽ ڀروسي سندس راءِ تبديل ڪري ڇڏي. جنرل مُشرف کيس مشورو ڏنو ته هو چونڊن کان پوءِ ملڪ وري هنن اُن کي ٺڪرائي ڇڏيو. کيس چيو ويو ته هو عوامي جلسا نه ڪري هن جواب ڏنو کيس چيو ويو ته ايئرپورٽ تي لهڻ بجاءِ سڌو بلاول هاؤس وڃي. بينظير جواب ڏنو. آمر هر وک تي بينظير کي عوام کان الڳ ڪرڻ ٿي چاهيو، ساڳي وقت کيس امتحان ۾ وجهي رهيو هو. پر بينظير ڀٽو پنهنجي پيءَ وانگر مختلف هئي، ان ۾ ڪو شڪ ناهي 70ع جي چونڊن کان اڳ ڀٽو صاحب يحييٰ ۽ اسٽيبلشمينٽ جو حصو هو. اقتدار ۾ اچڻ کان پوءِ هو بدلجي ويو. ڪمزورين ڪوتاهين جي باوجود هو آمر آڏو نه جهڪيو. ڦاهي قبولي ويو.
تاريخ جو هڪ عظيم ڪردار بڻجي ويو، پر گيدي ٿي مرڻ سندس لاءِ موت کان اڳ ئي موت هو. ۽ اهو سبب آهي جو ٽي ڏهاڪا گذري وڃڻ باوجود ڀٽو جي موت عوام جي دلين مان نه نڪري سگهي آهي.
مان ڀٽو ۽ بينظير ڀٽو جي قتل پويان ساڳيا هٿ ڏسان ٿو. آمريڪا پنهنجن غلام ملڪن ۾ غلام حڪمرانن کي ته پسند ڪري ٿو، پر آزاد ۽ خودمختيار ۽ عوامي حڪمران سندن لاءِ پريشاني جو ڪارڻ هجي ٿو، ڇاڪاڻ جو اُهي عوام جي طاقت تي ڀروسو ڪن ٿا. اُهي عوامي سگهه جي بنيادن تي ڪنهن به وقت مزاحمت يا انڪار ڪري سگهن ٿا. بينظير ڀٽو جي عوامي مقبوليت آمريڪا ۽ انهن جي ايجنٽن کي پسند ڪانه هئي.
بهادر ڪردار هن خطي ۾ آمريڪي حڪمت عملي لاءِ چئلينج بڻجي وڃي، اها ان ڪري هڪ گهري سازش تحت جيڪا عالمي هئي ۽ ڪجهه ڪردار پاڪستان منجهان هئاتن بينظير ڀٽو کي شهيد ڪيو.
بينظير ڀٽو پنهنجي ڪتاب ”سرچاءَ اسلام، جمهوريت ۽ سرمائيدار دنيا“ ۾ لکيو آهي ته مُشرف مونکي روبرو ۽ منهنجن ماڻهن ذريعي مونکي ڊيڄارڻ ۽ روڪڻ لاءِ جيڪي اُپاءُ وٺي رهيو هو ته آءُ چوڪس ٿي ويس ته مونکي مارڻ لاءِ انتظامي قبائلي علائقن ۽ سرحد صوبي کان ڪي آپگهاتي موڪلي سگهجن ٿا. ڇاڪاڻ جو مونکي اڳ ئي هڪ مسلمان ملڪ کان آپگهاتي حملو ڪندڙن جا موبائيل نمبر ۽ نالا ملي چُڪا هئا. ۽ مونکي معلوم هو ته حڪومت ۾ به ڪي ماڻهو آهن جيڪي منهن جي موت جي سازش ۾ ملوث ٿي رهيا آهن. بي نظير ڀٽو پنهنجي ڪتاب ۾ 18 آڪٽوبر جي ريلي دوران بجلي بند ٿيڻ جو به ذڪر ڪري ٿي ۽ چوي ٿي ته اهو عمل به ٿيل حملي جي ڪڙي سمجهي سگهجي ٿو. بينظير ڀٽو جي ڪيل اڳ ڪٿين مان چٽو ظاهر ٿئي ٿو ته کيس ڄاڻ هئي ته ڪي ڌُريون عوام جي هن عظيم جدوجهد مان هٽائڻ چاهين ٿيون.
بينظير پنهنجي موت جي باري ۾ ڄاڻ رکندي هئي ته هو ماري ويندي. اهڙي صورتحال ۾ ته چڱا ڀلا ماڻهو پاڻ کي وڏا بُت سمجهندڙ ڪوٽن جي ٻرن ۾ لڪي ويندا آهن. موت جي ڊپ کان هو ملڪ ۾ نه ايندا آهن، ٻاهر ويهي گدڙ واريون ڀڀڪيون ڏيندا آهن. ماڻهو ته موت جي ۽ قيد جي ڊپ کان معافيون وٺي پرڏيهه هليا ويندا آهن. سياسي عمل ۽ جدوجهد کان توبهه تائب ٿي ويندا آهن. ۽ وري معجزن جو انتظار ڪندا آهن. حالتن سان سمجهوتو ڪري پنهنجو پاڻ وڪڻي عوام سان ٺڳي ڪري عوام جو ويساهه وڃائي وري سياسي ميدان ۾ لهي پوندا آهن.
آنگ سانگ سوچي ڊگهي عرصي کان آمرن جي قيد ۾ آهي. عوام دشمن سمجهوتو ڪرڻ لاءِ تيار ناهي، عورت هوندي ڊگهي قيد بهادري ناهي ته ٻيو ڇا هي؟ اڄ هي سڄي دنيا جي عظيم ڪردار طور سُڃاتي وڃي ٿي.
ڪنهن به رياست جي حڪمران جي ذميداري بڻجي ٿي ته هو سماج جي هر فرد کي تحفظ فراهم ڪري بينظير ڀٽو کي چونڊن لاءِ هلچل هلائڻ جو جمهوري حق هو ۽ رياست جي ذميداري هئي ته هو بينظير ڀٽو ۽ عوام کي تحفظ فراهم ڪري. پر ائين نه ٿيو، قتل جي سازش سٽيندڙن کي کلي ڇوٽ مليل هئي ته هو پنهنجو ٽارگيٽ پورو ڪن ۽ ائين ٿيو. 27 ڊسمبر 2007ع تي هڪ عظيم نياڻي بهادر اڳواڻ سنڌ ڄائي ڀاڙي ماڻهن هٿان مارجي وئي. بينظير ڀٽو عوام لاءِ ڏڍ هئي، هو جمهوري تحريڪ جي سرواڻ هئي. هو آمرن سان ويڙهاند ۾ پهرين صف جي سپه سالار هئي. بينظير ڀٽو شهيد سان سياسي اختلاف هئا. هو ملڪ ۾ سرمائيداري واري جمهوريت لاءِ وڙهي رهي هئي، جيڪا عوام جي اميدن ۽ اُمنگن جي ترجماني ناهي ڪندي. جمهوريت سڀ ڪجهه ناهي هوندي ملڪ ۾ جمهوري، انساني، قومي ۽ طبقاتي حق ڦٻايا ويا آهن. سماج ۾ مڪمل طبقاتي ڦرلٽ جي خاتمي ۽ نئين تبديلي کان سواءِ عوام ۽ محڪوم قومن جي آزادي ممڪن نٿي هجي. پر اڄ ڳالهه آهي بينظير جي موت جي اُن جي بهادرانه ڪردار جي، جنهن سر ڏئي ويساهه ڏنو، پر سندس پارٽي سندس وفادار ڪٿي آهن، جيڪا پاڻ چئي وئي ته مونکي ڦلاڻا ڪردار مارائڻ چاهين ٿا. اڄ جي سرڪار انهن کي معاف ڪري ڇڏيو. عظيم ڪردار جو موت جو ڪو حساب ڪتاب ناهي. قاتل آزاد گهمي رهيا آهن. عوام جي اڪثريت هوندي عظيم اڳواڻ جي قاتلن کي گرفتار نٿو ڪيو وڃي. صرف روايتي طرح سان جاچ ڪميٽيون جوڙيون ويو آهن. ان کان اڳ جانچ لاءِ بنيادي نشانيون ته سڀ مٽجي ويون. ته پوءِ جانچ اڳڀري ڪيئن ٿيندي قاتلن تائين رسائي ڪيئن ممڪن آهي. تاريخ ۾ عظيم ڪردارن جي قاتلن جي سُڃاڻپ ٿيل تاريخ عظيم ماڻهن کي ياد ڪندي، پر ٻڌايو وڃي ته تاريخ ۾ بينظير ڀٽو جا قاتل ڪير ليکيا ويندا. ڪنهن تي لعنت جو وسڪارو ٿيڻو آهي. اها ذميداري ڪنهن جي آهي ته هو قاتلن کي عوام جي ڪٽهڙي ۾ بيهارين.
بينظير ته پنهنجو ڪردار ادا ڪري وئي، هو ته لطيف جو عظيم ڪردار هئي، جنهن ڳاٽ اوچو ڪري زندهه رهڻ سکيو ۽ هر جبر ۽ ڏاڍ جي باوجود آڻ نه مڃي. بينظير ڀٽو شهيد تاريخ ۾ عظيم ڪردارن جي صف ۾ پنهنجي جاءِ ٺاهي ورتي. عوام مطالبو ٿو ڪري ته شهيد راڻي جي اصل قاتلن جي چهرن تان پردو کڻو. ذميدار فردن جيان پنهنجو بنيادي ڪردار ادا ڪندي قاتلن کي تاريخ جي ڪٽهڙي ۾ بيهاريو ته جيئن حسين جو موت به ياد رهي ۽ يزيد جو ڪردار به ياد رهي.