ڪاميابيون يا ناڪاميون؟
27 ڊسمبر تي بينظير جي شهادت کان اڳ ملڪ جي عوام سان ۽ خاص ڪري مظلوم ۽ محڪوم قومن سان واعدا ڪيا ويا ته هو اقتدار ۾ اچي ظلم ۽ جبر جو خاتمو آڻيندا. مسڪين ماڻهن جا بنيادي مسئلا حل ڪندا. بلوچستان مان فوجي آپريشن ختم ڪيو ويندو. اڪبر بُگٽي سميت سمورن شهيدن جي قاتل مُشرف کي سزا ڏياربي، چيف جسٽس کي بحال ڪيو ويندو. 73ع جي آئين مان 17 هين ترميم ختم ڪري پارليامينٽ مٿان لٽڪيل 58/2B جو خاتمو ڪبو. جمهوريت کي پنهنجي اصلي روح ۾ بحال ڪبو.
ڇا ملڪ جي موجوده صدر جنهن لاءِ چيو پيو وڃي ته هن پنهنجي ڏاهپ سان سمورن معاملن کي حل ڪري ورتو آهي، هن سوات ۽ اُتر وزيرستان مان طالبان دهشتگردن جون پاڙون اکيڙي ڇڏيون؟ دراصل افغانستان ۽ پوءِ پاڪستان ۾ طالبان جي موجودگي ۽ انهن جو سرگرم ڪردار آمريڪي Issue آهي. انهن خلاف جنگ به آمريڪي مُفاد وٽان هئي اُهي سگهارا به ٻاهرين قوتن جي ڏاڍ ۽ هر قسم جي مدد سان ٿيا. 9/11 دوران آمريڪا مُشرف سرڪار کي چيو هو ته هو اسان جي مدد ڪن ٻي صورت ۾ هو به تيار رهن اسان جي حڪمرانن وٽ ٻيو ڪوبه چارو نٿو هجي ڇاڪاڻ جو پاڪستان جي سياسي تبديلي ڊگهي عرصي کان مقامي سياست ۽ عوام جي طاقت تي ڀروسي بجاءِ ٻاهرين قوتن جي هدايتن تحت ٿي رهي آهي ته طالبان جي پاڪستان مان گهڻي حد تائين خاتمو آمريڪي مُفادن ۽ انهن جي چوڻ سان ٿيو.
چيو وڃي ٿو ته ملڪ جا حڪمران پاڪستان ۾ جمهوريت کي مضبوط ڪرڻ لاءِ آمريڪا سان ڳالهائين ٿا. اُن کان ٻاهر ڪابه ڪمپرومائيز ناهي ٿيندي.
هڪ اهڙي پارٽي جيڪا اڳ ڪيئي ڀيرا اقتدار ۾ رهي چڪي کين سرڪار هلائڻ جو پورو تجربو حاصل آهي. ائين نٿو چئي سگهجي ته اسان جي اقتدارکي ٿورو وقت گذريو آهي سنڌي ۾ چوڻي آهي ته جنهن اُڀرندي تاءُ نه ڪيو سو لهندي ڪهڙو ڪندو.
بينظير ڀٽو شهيد جو ڪيل هڪ به واعدو وفانه ٿيو. جمهوريت اصلي روح ۾ بحال ڪرڻ جو مطلب هي آهي ته 17هين ترميم ذريعي وقت جي غاصب حڪمران 58/2B هڻي پارليامينٽ جا سمورا اختيار پاڻ وٽ رکي ڇڏيا جنهن لاءِ موجوده سرڪار جيڪا پاڻ کي جمهوريت جي چئمپين چورائي ٿي هڪ لمحي لاءِ به ان ترميم کي ختم ڪرڻ جي ڪوشش ناهي ڪئي ۽ صدارتي اختيار تلوار بڻجي پارليامينٽ مٿان لٽڪي رهيو آهي، حقيقي جمهوريت پسند اڳواڻ جو هي ويزن هجي ته ڪهڙا ايڪٽ جمهوريت لاءِ هاڃيڪار آهن جڏهن پارليامينٽ ۾ اڪثريت هجي ٿي ۽ پوءِ به عوام دشمن، جمهوريت مُخالف ائڪٽ ختم نه ٿئي ته ڇا سمجهبو.؟
جمهوريت پسندي يا ڪجهه ٻيو اُن کانسواءِ ملڪ ۾ جمهوريت جي بحالي لاءِ ضيا آمر جي دور ان پ پ مسلسل تحرڪ ۾ رهي بينظير شهيد جي سڀ کان وڏي ويڙهه اها رهي ته پارليامينٽ آزاد ۽ خود مختيار بڻجي. ڇاڪاڻ جو 73ع جي آئين ۾ جيڪو پڻ سندن اڳواڻ ذوالفقار علي ڀٽو جي تخليق هئي جيتوڻيڪ هاڻ اُن جي افاديت وقت گذرڻ سان گڏ گهٽجي پئي قومون ۽ عوام ان آئين مان مطمئن نظر نه پيو اچي اُن آئين مُطابق پارليامينٽ خودمختيار رهندي ۽ اٿارٽي هوندي بينظير ڀٽو مُشرف خلاف ويڙهه به ان ترميم جي خاتمي لاءِ ڪندي رهي جنهن سان هڪ شخص طاقتور ٿئي ٿو ۽ عوام جا چونڊيل نمائندا ڪجهه به نه ته پوءِ صدر صاحب جمهوريت کي پنهنجي اصلي روح ۾ بحال ڪري سگهيو آهي يا ته ان عمل ۾ کيس ڪهڙي رُڪاوٽ آهي. کيس ڪهڙي مُشڪل آهي. ملڪ جي هر پارٽي ۽ سنڌ جا اتحادي به حامي آهن.
حقيقي جمهوريت پسندي جو تازو هڪ مثال ڏيندا هلون نيپال ۾ 2006 جي عام چونڊن ۾ ڪميونسٽ پارٽي مائوسٽ حڪمرانن سان يارنهن سالن جي ڊگهي ويڙهه وڙهي پنهنجا تيرنهن هزار ڪارڪن شهيد ڪرايا. عام چونڊن ۾ حصو ورتو اڪثريت سان کٽي اچڻ کانپوءِ گڏيل جمهوري حڪومت پهريون اهو فيصلو ڪيو ته 240 سالن جي بادشاهت جي خاتمي جو اعلان ڪيو انهن کي بادشاهي محل خالي ڪرڻ جو حڪم ڏنو ويو. مائوسِٽ پارٽي جو اڳواڻ پرچندا وزير اعظم ٿيو هنن ٻيو نقطي نظر هي رکيو ته فوري طور تي نيپال جو نئون جمهوري آئين جوڙيو وڃي. ان کانپوءِ هن پنهنجي ويڙها ڪن کي فوج ۾ ضم ڪرڻ جو مُطالبو ڪيو فوج جي چيف ڳالهه نه مڃي صدر به مُخالفت ڪئي پرچندا وزير اعظم جي عهدي تان استعيفا ڏئي ڇڏي. گڏيل حڪومت ۾ موجود آهي جمهوريت کي طاقت ور بنائڻ لاءِ ڪوشش ۾ مصروف آهي. پر ڪنهن به ريت پنهنجي ويچارن کي پٺي ناهي ڏني هن کي صرف اقتدار جا مزا ناهن وٺڻا پر ملڪ ۾ حقيقي جمهوريت آڻڻ لاءِ سمورا جمهوري طريقا استعمال ڪري رهيو آهي.
چيو وڃي ٿو پاڪستان جي حاڪم پارٽي پاڪستان کي بچائڻ ۽ مستحڪم ڪرڻ لاءِ مختلف خيالن جي پارٽين کي اقتدار ۾ ڀاڱي ڀائي وار ڪيو آهي.
اهو ساڳيو نقطي نظر مُشرف جو هُيو جنهن جي اتحاد ۾ ايم ڪيو ايم به هئي ۽ ق ليگ کان فنڪشنل ليگ تائين سمورا هئا _ انهن به پاڪستان ۽ جمهوريت کي بچائڻ جي ڳالهه پئي ڪئي.
جن اتحادين بلوچستان ۾ فوجي آپريشن ڪرايو، اڪبر بُگٽي کي شهيد ڪرايو، جن چيف جسٽس کي هٽائي 12 مئي جهڙا واقعا ڪرايا انهن مان اها اميد ڪئي پئي وڃي ته اهي افهام تفهيم جي ذريعي جمهوريت ۽ ملڪ سگهارو بڻائيندا.
سنڌي ۾ چوڻي آهي ته چوري ڪرڻ ۾ به گڏ ته وري ڀاڳين سان گڏ پيرا به کڻجن ملڪ جي جمهوريت جا بَکيا اُڊيڙڻ وارا اڄ وري جمهوريت پسند چورائيندڙ ڌُر جو اهم حصو آهن.
ڪاميابيون ٻڌايون پيون وڃن ته چيف جسٽس جي بحالي لاءِ مُشرف جي دور ۾ وڪيلن ۽ سياسي ڪارڪنن سان جٺيون ڪيون ويون ايمرجنسي لاڳو ڪئي وئي، احتجاجن کي روڪيو ويو، وڪيل ساڙيا ويا، ماريا ويا، ۽ ساڳيو عمل 18 فيبروري جي چونڊن کانپوءِ پ پ سرڪار ۾ به ٿيو، چيف جسٽس جي بحالي عوام جي ڊگهي ويڙهه سان ٿي. ڊگهي لانگ مارچ سان ٿي، پنجاب جي اڪثريتي پارٽي جي احتجاج ۽ فوج جي سهڪار سان ٿي اهو ڪريڊٽ ڪنهن به طرح سرڪار کي نٿو وڃي، اُن ڪري موجوده سرڪار کي ڪيئن جمهوريت پسند چئي سگهجي ٿو؟ مُشرف جي دور ۾ بلوچستان ۾ فوجي آپريشن شروع ٿيو جيڪو اڃان سوڌو جاري آهي.
جمهوريت پسند عوام جي حقن جي ڳالهه ڪندا آهن، بينظير شهيد هي واعدو ڪيو هو ته اڪبر بُگٽي جي قتل جو حساب وٺبو ڪيڏانهن ويو اُهو واعدو، ست هزار بلوچ گُم آهن جيڪي ٽارچر سيلن ۾ قيد آهن، بلوچستان ۾ فوجي ڇانوڻيون ٺاهي هڪ ٻيو بنگلا ديش ٺاهڻ جي رٿا ٿي رهي آهي، بلوچن پارلياماني ڌارا کان ڪٽي بلوچ ۽ عوام دشمن قوتن کي اقتدار جو حصو بڻايو ويو آهي، بلوچ عوام پُر اميد هُيو ته پ پ جي اقتدار ۾ اچڻ سان کين ظلم ۽ جبر کان آجو ڪيو ويندو . پر ان جي اُبتڙ جبر ۾ اضافو ڪيو ويو آهي سنڌين ۽ بلوچن کي ڪجهه ارب رپيا ڏئي پنهنجن حقن کان محروم رکندي ڄڻ ته ڪنهن فقير کي خيرات ڏني پئي وڃي. احسان ڪيو پيو وڃي.
ان ڪري اهم مُکيه مسئله _ چيف جسٽس جي بحالي، آئين ۾ 17 هين ترميم جي خاتمي ۽ ٿل ڪئنال جي اڏاوت رو ڪرائڻ، بلوچستان فوجي آپريشن ختم ڪرائڻ، جمهوري حڪومت جي ذميداري هئي ۽ پاڻمرادو ھمت ڪري جيڪڏهن صدر صاحب عمل ڪري ها ته اڄ سندس گراف سڀ کان مٿي هجي ها. ملڪ ۾ مُخالف قوتون ڪمزور هجن ها.
جمهوريت مظبوط ٿئي ها، اسٽيبلشمنٽ دم ٽوڙڻ ڏانهن وڃي ها. ڪنهن جمهوري حڪومت جي جاچڻ جو معيار اُن مان ڪري سگهجي ٿو جيئن پاڻ نيپال جي پرچندا حڪومت جو ڪري آياسين. صدر زرداري پنهنجي دور اقتدار ۾ هڪ به اهڙو جمهوري ڪم ناهي ڪيو جو واهه واهه ٿئي. هڪ سال ۾ ساڻس سامهون فارمولو اچي رهيو آهي، وزير اعظم پارليامينٽ ۾ واعدا ڪري اچي ٿو ته زرداري صاحب اُن کي ليڪ ڏيو ڇڏي، ڊگهي بحث ۾ پوڻ بجاءِ اسين اهو ثابت ڪنداسين ته موجوده سرڪار صرف چونڊيل آهي، جمهوري ناهي سندن واڳون ڪنهن ٻئي وٽ آهن، هو پاڻ آزاد ۽ خودمختيار ناهي نسليءِ دهشتگرد فڪر وارا ٽولا ننڍن معاملن تي کين جڪڙيو ويٺا آهن، مهانگائي چوٽ چڙهائي بُک ۽ بدحالي انتها تي آهي، سنڌ جي ٻهراڙي ۾ غربت جو انگ 52% ٻاونجها سيڪڙو آهي، هڪ ٿيلهي اٽي جي حاصل ڪرڻ لاءِ سنڌ واسين کي جنهن ذلت مان گذرڻو پوي ٿو اهو هاڻ ڪنهن کان به لڪل ناهي، امن سنڌ مان موڪلائي ويو آهي، شهرن ۾ دهشتگردن هٿان ٽارگيٽ ڪلنگ ۽ ٻهراڙين ۾ ڌاڙيل راڄ ۽ آفيسن ۾ آفيسر شاهي جي ڪرپشن سنڌ جي عوام کي يتيم ننڌڻڪو ۽ بي وس بڻائي ڇڏيو آهي، انڪري اهو دُرست آهي ته اڳواڻن جو ويزن ئي قومن ۽ عوام کي منزل تي رسائي ٿو پر اهو ويزن عوام دوست ۽ قوم دوست هجي، هن پاڪستان جي اقتداري ڌرين وٽ ويزن واضح ناهي جمهوريت نالي ماتر هجي ٿي، آمريڪا ۽ برطانيه جي پارليامنٽ سرڪار هلائي رهي آهي، ملڪ جي اسٽبلشمنٽ جمهوري فڪر کي سگهارو ڪرڻ بجاءِ شخصن کي طاقتور بڻائي ٿي آصف زرداري اڄ سگهارو صدر آهي.
جيڪڏهن عوام سگهارو ٿئي ته ڪنهن کي به مجال ناهي ته هو عوام مُخالف عمل ڪن. اڄ پارليامنٽ سگهاري هجي ها، ته بينظير جا سمورا واعدا وفا ٿين ها. انڪري سکڻي لٻاڙ بند ٿيڻ گهرجي موجوده سرڪار ڪجهه به ڊليور ڪرڻ ۾ ناڪام ٿي آهي، جمهوري قوتن، پارليامنٽ ۾ ويٺل يا ٻاهر انهن جي ذميداري ٿئي ٿي ته عوام طاقت جو مظاهرو ڪندي هڪ واضح خيال سان جمهوريت کي پنهنجي اصلي روح سان بحال ڪرڻ ۽ عوام جي حقن لاءِ جدوجهد کي تيز ڪن.