پاڪستان جي سياست ۾ نئين صف بندي!
جائزو وٺبو ته جڏهن به نام نهاد جمهوري نظام اسٽبلشمنٽ جي مفادن سان ٽڪراءَ اچي ٿو ته فوري طور تي مارشلا لڳي ٿي ۽ جيڪڏهن ملڪي حالتن ۾ ڪا تبديلي اچي ٿي ڪو جمهوري سيٽ اپ اچڻو آهي ته اُن لاءِ به طئي هجي ٿو ته هاڻ حڪمران ڪير هوندا. پاڪستان جي سياست ۾ issue هٿرادو پئدا ڪيا وڃن ٿا ۽ ٻيو ته ڇاڪاڻ جو جبري رياست ۾ جتي جمهوري نظام پنهنجي اصل روح ۾ نه هجي ته اُتي عوام جي اُمنڱن بجاءِ مخصوص ماڻهن جي مفادن وٽان تبديليون رونما ٿين ٿيون. ڀلي پوءِ عوام جي اڪثريت اُن تبديلي جي خلاف راءِ رکندي هجي. مثال طور ڀٽو جي حڪومت جي تختو اونڌو ڪرڻ لاءِ پي. اين. اي جي تحريڪ جنم ورتو، انهن هاڻ مڃي ورتو آهي ته اها تحريڪ اسان جي تحريڪ هئي.
ذوالفقار علي ڀٽو جيڪو پاڻ ڪالهه اسٽبلشمينٽ جي اکين جو تارو هو تنهن نين چونڊن جو اعلان ڪيو پر جنرلن اقتدار تي قبضو ڪري ورتو، جمهوري نظام کي هلڻ نه ڏنو ويو ۽ پوءِ ڊگهي عرصي تائين جنرل ضياءُ الحق اقتدار ۾ رهيو پي اين اي تحريڪ جون اڪثر پارٽين سڌي ۽ اڻ سڌي طرح سان فوجي آمريت جو ساٿ ڏنو.
ڊسمبر 2007ع ۾ بينظير ڀٽو جي شهادت کان پوءِ سياسي صف بندي واضح هئي. اڪثريتي ۽ مُتاثر پارٽي کي اقتدار ڏنو ويو. جنرل مُشرف جا اتحادي اڄ اُن جي ٻيڙي مان لهي زرداري جي ٻيڙي جا سوار ٿيا. پارلياماني پارٽين ۾ تمام گهٽ پارٽيون اهڙيون هيون، جيڪي حزب اختلاف ۾ هُيون، آهن.
پاڪستان جي موجوده سياسي صورتحال ماضي جي سموري سياست کان ڪجهه مختلف آهي. اڄ پاڪستان جي سياسي تبديلين ۾ آمريڪي سڌي طرح سان ملوث آهن، نئين حڪومت ٺهڻ کان پوءِ هڪ ڏينهن به اهڙو ناهي جو آمريڪي عملدار پاڪستان جي سياستدانن سان نه ملندا هجن ۽ ملڪي صورتحال جو تجزيو نه ڪندا هجن، راءِ نه ڏيندا هجن. اهڙي صورتحال ۾ 18 فيبروري 2008ع جي چونڊن ۾ ٺهيل نئين حڪومت ڄڻ ته وقت کان اڳ پنهنجو مدو پورو ڪرڻ وڃي رهي آهي. ڪيري لوگربل، اين آراو ان جا سبب بڻجي رهيا آهن. ڪجهه عرصي کان اليڪٽرانڪ ميڊيا اردو ۽ انگريزي ٽاڪ شو ذريعي اشارا ملڻ شروع ٿيا هئا ته مائنس ون فارمولو اچي رهيو آهي. يعني آصف علي زرداري صدر پاڪستان کي مائنس ڪري باقي جمهوري نظام ۽ سسٽم کي بچايو وڃي. اها ڳالهه تيزيءَ سان ائين جيئن جهنگ ۾ باهه پکڙجي وڃي يڪدم اين آر او جي Issue تي پ پ جون اڪثر اتحادي پارٽيون اختلاف رکي صلاحون ڏيڻ شروع ڪيون آهن. جنهن ۾ سڀ کان وڌيڪ رعايت يافته اين آر او ذريعي ۽ ٻين معاملن ۾ به متحده قومي موومينٽ ٻه وکون اڳتي وڌي پنهنجو ردعمل ڏيکاريو آهي.
يعني هنن جو موقف آهي ته بنا دير صدر زرداري اقتدار ڇڏي. ٻئي طرف نواز ليگ ۽ ق ليگ جي ويجهڙائپ ڏسڻ ۾ اچي رهي آهي. عوامي نيشنل پارٽي ۽ جميعت علماءِ اسلام ۽ فنڪشنل ليگ پڻ منهن موڙڻ شروع ڪيو آهي.
هي دُرست آهي ته پ پ جي ليڊرشپ عوام جي اميدن ۽ آسرن تي پورا ناهن لٿا. ملڪ ۾ بدامني، بُک بدحالي چوٽ چڙهيل آهي. سماج ۾ انارڪي ۽ دهشت گردي وڌي رهي آهي. مهانگائي غربت ڏتڙيل ماڻهن جو جيئڻ جنجال ڪيو آهي. حڪمرانن جي گڊ گورننس، سٺي حڪمراني تي سواليه نشان لڳل آهي. ملڪ جو صدر ۽ پ پ جو ڪو چيئرمين اسٽبلشمينٽ ۽ عوام ۾ غير مقبول شخصيت ۽ ڪرپٽ ترين شخص طور سُڃاتو وڃي ٿو. جنهن کي بينظير صاحبه پنهنجي دور ۾ سياست کان ٻاهر ڪري ڇڏيو هو. ياد رهي ته 2008ع جي چونڊن ۾ شهيد بينظير ڀٽو آصف زرداري کي ڪنهن به سيٽ تان اميدوار نامزد نه ڪيو هو ۽ هن پنهنجي ڪتاب Islama….، Reconciliation Democracy ۾ لکيو آهي ته مون ۽ آصف طئي ڪيو ته مونکي سياست ڪرڻي آهي ۽ آصف کي ٻارن سان رهڻو آهي سارسنڀال لاءِ.
آصف جي خوشقسمتي جو بينظير جو قتل ٿيو هن جي سياست ۾ آمد ٿي عوام جو شديد رد عمل هو. اسٽبلشمنٽ ۽ آمريڪا وٽ ٻيو ڪوبه چارو نه هو سواءِ هن جي ته پ پ حڪومت ڪري زرداري صدر ٿئي ڪجهه عرصي لاءِ جيڪو هاڻ وقت اچي ويو آهي. آمريڪا ۽ ملڪ جي وڏي سرڪار پنهنجا پهلوان ميدان تي لاٿا آهن، جيڪي پهرئين مرحلي ۾ نئين سياسي صف بندي نظر اچي رهي آهي. مثال طور: نواز ليگ، ق ليگ، ايم ڪيو ايم، فنڪشنل ليگ پارليامنٽ ۾ ويٺل ڌريون اين. آر. او ۽ صدر جي اختيارن ۾ ڪمي تي متفق نظر اچن ٿيون. پارليامينٽ کان ٻاهر ويٺل ڌُريون شيخ رشيد، عمران خان، جماعت اسلامي پڻ مٿين ڌُرين سان متفق آهن ۽ تيزي سان موجوده سرڪار تي پريشر وجهي رهيون آهن. ٻئي مرحلي ۾ پارليامينٽ جي اندر مٿيون اين. آر. او، صدارتي اختيارن جي گهٽائي لاءِ اتحاد جوڙيو ويندو ۽ ساڳي وقت ٻاهر به پارليامنٽ کان ٻاهر سياسي ڌريون ملڪ گير اتحاد جوڙي، جيڪو پي اين اي، اسلامي جمهوري اتحاد جهڙو هوندو، سرڪار تي دَٻاءُ وڌايو ويندو ۽ ان سڄي نئين سياسي صف بندي ۾ پاڪستان جي جاگيردارن جون نمائنده پارٽيون، بنياد پرست پارٽيون، شاٽ ڪٽ ذهن رکندڙ سياسي ڌُريون، ان اتحاد جون اتحادي ٿيون ۽ پويان سهڪار آمريڪا ۽ اسٽبلشمنت ڪندي.
لڳي هئين ٿو ته پ پ سرڪار جو عوام تي اعتماد گهٽجڻ ڪري عوامي مفادن وٽان ڪم ڪرڻ جي ڪرپٽ سياسي اڳواڻن کي اڳيان آڻڻ جي ڪري پ پ عوام مان ساک وڃائي چُڪي آهي، جئين سياسي صف بندي ۾ جيڪا به تبديلي رونما ٿيندي ته عوام حڪمرانن سان گڏ نه هوندو.
نئين سياسي صف بندي جي نتيجي ۾ سڀ کان پهريون شڪار آصف علي زرداري هوندو، جيڪو پنهنجي صدارت وڃائيندو. ٻئي مرحلي ۾ پ پ پنهنجي حڪومت وڃائيندي. قومي حڪومت ٺهڻ جا آثار نمايان نظر اچن ٿا. پ پ سرڪار اسمبلي اندر نمبر گيم ۾ به پوئتي رهجي ويندي. جيئن مون اڳ ذڪر ڪيو ته 62 سالن جي تاريخ ۾ جيڪي به تبديليون آيون آهن ان ۾ عوام جو عمل دخل گهٽ رهيو آهي. سموريون تبديليون اصل سرڪار جي حڪم تي ٿينديون رهيون آهن. هاڻ سوال هي ٿو پئدا ٿئي ته ڇا موجوده جمهوري سسٽم کي اهڙي ريت De Rail پٽڙيء تان لاهڻ ڪو چڱو عمل آهي؟ جڏهن ملڪ جون اڪثر سياسي ڌُريون تجزئي نگار چوندا رهن ٿا ته جمهوريت جي مضبوطي ان ۾ آهي ته اُن کي پنهنجو وقت پورو ڪرڻ گهرجي ۽ وري صاف شفاف چونڊن ذريعي جيڪا ڌُر به عوامي مينڊيٽ سان کٽي اچي اُها پنهنجو مُدو پورو ڪري. ائين جيئن دنيا جي سمورن جمهوري ملڪن ۾ هجي ٿو.
ڀارت جي جمهوريت نظام جي پختگي جو اهو ڪارڻ آهي ۽ ڪاميابيون ان ڪري آهن جو اتي فوجي مداخلت نٿي ٿئي آمريڪي يا ڪنهن ٻي رياست جي اندرين معاملن ۾ فوج جي مداخلت ناهي. اقتدار ۾ ويٺل ڌُرين سرڪار جي خلاف پاليسين کي زبردست طريقي سان چئلينج ڪرڻ گهرجي.
وک وک تي عوام دشمن پاليسيون لاءِ رُڪاوٽ بڻجي ديوار چين ٿي بيهجي. انهن ڪمزورين ڪوتاهين کي عوام ۾ اگهاڙو ڪجي ته جيئن ايندڙ چونڊن ۾ هو سياسي پارٽيون شڪست کائي وڃن. بي جي پي هندستان ۾مذهبي ٽڪراءَ ۾ مکيه ڪردار ادا ڪيو سخت تنقيد ڪئي. پر بي جي پي کي پنهنجو مُدو پورو ڪرڻ ڏنو ويو. ڪانگريس آمريڪا سان ائٽمي ٽيڪنالاجي سميت ٻيا اهم ٺاهه ڪيا ته سندن اتحادي ڪميونسٽ اتحاد کان الڳ ٿي ويا. پر ڪڏهن به سرڪار کي سازشن ذريعي، De. Rail ڪرڻ جي ڪوشش نه ڪئي وئي.
پاڪستان جي سياست ۾ سموريون اقتداري سياست ڪندڙ ڌُريون اسٽبلشنمٽ جي آسري تي ۽ انهن جي رهنمائي سان ميدان عمل ۾ هُجن ٿيون، ان ڪري ئي ملڪ جي سياست ۾ جمهوري تهذيب، جمهوري نظام جو وڌڻ ويجهڻ جا امڪان تمام گهٽ هجن ٿا. موجوده پ پ سرڪار سان بنيادي اختلافن جي باوجود وڏي سرڪاري سازش جو حصو بنجي حڪومت ڊاهڻ جمهوريت دشمني عوام دشمني کانسواءِ ٻيو ڪجهه ناهي، انڪري اهو دُرست آهي ته زرداري اينڊ ڪمپني جي ڪار گذارين جي خلاف عوام منجهه نفرت پئدا ڪرڻ جي ضرورت آهي، عوام کي جاگيردارن جي طبقاتي سياست کان بيزاري لاءِ آماده ڪرڻ جي ضرورت آهي، عوام ۾ نئين ويساهه اميد ۽ جذبن کي پيدا ڪري سموري وفاقي سياست عوام دشمن سياست جي خلاف منظم عوامي بغاوت پيدا ڪرڻ جي ضرورت آهي ته جيئن ايندڙ چونڊن ۾ عوام اهڙن سياستدانن کي رد ڪري حقيقي جمهوريت پسند عوام دوست قوم دوست ڌُريون اقتدار ۾ اچن، سنڌ جي حقيقي جمهوريت پسند قومي ۽ طبقاتي سياست ڪندڙ ڌُرين کي منهن جي مورچي کي سگهارو بنائڻ گهرجي روايتي طبقاتي مفادن جي ور چڙهيل سياست کان بيزاري جو اعلان ڪن انهن جي اتحادن کان پري رهن نئين سياسي صف بندي جو ڪنهن به ريت حصو نه بنجڻ گهرجي، عوام دوست قوتن کي وڏي سرڪار جي اشارن واري سياست بجاءِ انهن جي انهيءَ ڪُڌي سوچ جي به مزاحمت ڪرڻ گهرجي، ان نئين صف بنديءَ سان عوام جو ڀلو ناهي ٿيڻو، اسٽبلشمنٽ سگهاري ٿيندي، آمريڪا پنهنجا پير پختا ڪندو، پ پ سرڪار ان سڄي صورتحال کي منهن ڏئي سگهي ها جيڪر هو عوام جي ويساهه ته پورو لهي ها. ڪالهه جي جبر خلاف وڙهندڙ قومي عوامي سياسي ڌُرين سان پارليامنٽ کان ٻاهر اتحاد ۾ هجي ها، جنرل مُشرف جي اتحادين سان ٺاهه نه ڪري ها ته پ پ ملڪ جي مزاحمت ڪندڙ سرڪاري ڌُر طور سامهون هجي ها. ۽ سندس خلاف هر سازش جو مقابلو عوام ۽ قومپرست اتحادي ڌُريون ڪن ها.