ويساهه جو مرڪز تبديل ٿيڻ گهرجي

سنڌ جي مکيه قومي حقن جي حاصلات لاءِ سنڌ ترقي پسند پارٽي جي جدوجهد جي سلسلي ۾ لاڙڪاڻي وڃڻ ٿيو جتي پارٽي ڪارڪنن ۽ عوام سان رابطو ٿيو لاڙڪاڻي جي مختلف ننڍن توڙي وڏن ڳوٺن ۾ هڪ نئين سوچ جنم وٺي رهي آهي، ماڻهن نئين انداز فڪر سان سوچڻ شروع ڪيو آهي حڪمران ڌُر جا جهنڊا لاهي ايس ٽي پي جا جهنڊا چاڙهيا ويا آهن، پاڪستان جي ڊگهي تاريخ ۾ هي نظارو نئين مستقبل جي نشاندهي ڪري رهيو هو، لاڙڪاڻو حڪمرانن جو شهر آهي، ۽ جتي حاڪم رهندا آهن اُتي انهن جي مرضي کانسواءِ پکي به پَر نه هڻي سگهندا آهن ِ، پر هتي صورتحال بنهه اُبتڙ ٿي رهي آهي، 1967 ڌاري لاڙڪاڻي جي رهواسي ذولفقار علي ڀٽو صاحب پيپلز پارٽي جو بنياد رکيو هن پنهنجي پارٽي جو منشور سوشلزم رکيو روٽي ڪپڙا ۽ مڪان جو نعرو مشهور ڪيو ويو. سڄي ملڪ جي وڏن زميندارن جاگيردارن کي پارٽي ۾ شامل ڪندو رهيو، انهن جي ذريعي هزارين ۽ لکين ماڻهن تائين رسائي ڪيائين. جلسن ۾ ڀٽو صاحب هارين ۽ پووهيتن کي خطاب ڪندي انهن جي دلين جي ڳالهه ڪندو هو. چوندو هو ته منهنجي پارٽي اوهان پيرن ۽ مٿي اگهاڙن ماڻهن لاءِ آهي، مان پيٽ بکايل ماڻهن جو مسيحا بڻجي آيو آهيان. وڏيرن تي تنقيد ڪندو هو. اهڙي ريت 1970ع جي چونڊن ۾ ويسٽ پاڪستان جي 132 قومي اسيمبلي جي سيٽن مان 80 سيٽون کڻي اڪثريتي پارٽي بنجي اُڀريو. ۽ هوڏانهن ويسٽ پاڪستان بنگال ۾ عوامي ليگ 16٩ سيٽن مان 166 سيٽون کڻي ڪامياب ٿيو ۽ عوامي ليگ سڄي پاڪستان جي وڏي پارٽي ٿي اُڀري، جنرل يحيٰ عوامي ليگ کي اقتدار ڏيڻ کان جواب ڏنو ذولفقار ڀٽو به ان راءِ جو هو ته ايسٽ پاڪستان عوامي ليگ ۽ ويسٽ پاڪستان اسان کي ڏنو وڃي. ملڪ جي اسٽيبلشمنٽ عوامي ليگ جي 6 نقطن جا سخت مخالف هئا، انڪري 22 مارچ تي ڍاڪا ۾ قومي اسمبلي جو اجلاس سڏايو ويو. جيڪو نه ٿيو 25 مارچ رات جو انڌيري ۾ جڏهن بنگالي اگهورننڊ ۾ سُتل هئا ته مٿانئن راتا هو هنيوويو. بنگال کي وڏي رت جي راند مان گذرڻو پيو پاڪستان جي فوج جمهوريت تي راتا هو هڻي بنگال کي الڳ ڪري ڇڏيو. بچيل ملڪ ويسٽ پاڪستان ۾ ذولفقار ڀٽو کي اقتدار ڏنو ويو. ڀٽو صاحب جيڪر چاهي ها ته ايڏو وڏو سانحو نه ٿئي ها ۽ 70ع کان پوءِ ڪڏهن به پاڪستان ۾ فوجي راڄ ۽ مارشلائون نه هجن پاڪستان هڪ جمهوري ڪلچر جو حصو ٿئي ها، ملٽري ۽ سول بيوروڪريسي جي هڪ هٽي ختم ٿئي ها ۽ عوامي جمهوري راڄ سان قومي جمهوري حق ملڻ جا امڪان ٿين ها، ترقي ٿئي ها. خوشحالي هجي امن هجي ها، طالبانائيزيشن ۽ بنياد پرستي جهڙي دهشتگردي جنم نه وٺي سگهي ها، پنهنجي خصيص اقتداري مُفاد لاءِ ڀٽو صاحب اُن جو حصو ٿيو بنگال جي صورتحال ۽ ڀٽو جي ڪردار تي تفصيل سان ٻئي ڀيري لکبو عوام جو ويساهه ته ڀٽي صاحب سان هو سنڌ ۾ انگريزن جي غلامي ۽ پوءِ ڊگهي عرصي تائين وڏيرن جي جبر ۽ غلامي جي خلاف ڀٽي صاحب ماڻهن کي هڪ ويساهه ڏنو ماڻهن غلامي جون زنجيرون ٽٽندي محسوس ڪيون گونگن کي زبان ملي وئي ماڻهو سمجهڻ لڳا ته هاڻ وڏي تبديلي ايندي اسان جي حقن جو رکوالو اچي ويو آهي، اهڙي ريت ماڻهو ڀٽي جي ان ويساهه سان سندس چوڌاري بيهي رهيا. اهڙي زنجير جيڪا نه ٽٽڻ واري هئي. 1977 جي چونڊن کانپوءِ ساڳي اسٽيبلشمنٽ ڀٽو مُخالف بڻجي وئي، پي اين اي جي تحريڪ جي ذريعي جيڪا ISI منظم ڪئي ڀٽي کي اقتدار کان الڳ ڪيو ويو ملڪ ۾ 3 جولاءِ تي مارشلا لاڳوڪيو ويو، ۽ نيٺ عوام جي ويساهن جي مرڪز اميدن ۽ آسرن کي پٺي ڏني وئي، حڪمرانن سمجهيو ته هو عوام جو مرڪز ٽوڙين ٿا پر نتيجا بلڪه اُن جي اُبتڙ آيا، ڀٽو جي ڦاهي ويساهه ۾ نئين جوت پئدا ڪئي، ڀٽي جي شهادت کان پوءِ بينظير ساڳيو ويساهه کڻي عوام وٽ پهتي اُن ويساهه جي مرڪز کي ٽوڙڻ نه ڏنو ۽ ڊگهي عرصي تائين قيد ۽ جبر کي منهن ڏيندي رهي مطلب ته ويساهه جو مرڪز نه ٽٽو. نيٺ هڪ ڀيرو ٻيهر اسٽيبلشمنٽ بينظير کي به رستي تان هٽايو، اُن مرڪز کي ٽوڙيو، هاڻ صورتحال ڪجهه مختلف نظر اچي رهي آهي، سنڌ ۾ عوام جي اميدن آسرن، ويساهن جا بنياد ئي لڏي ويا، شخص ۽ پارٽيون عوام جي اميدن جو مرڪز هجن ٿيون، ٽي سوء سال اڳ آفريڪا جي هڪ وسندي ۾ پيٽر نالي نوجوان پنهنجي ماڻهن جي غلامي خلاف گورن انگريزن خلاف ويڙهه جو اعلان ڪيو، هن پنهنجن ماڻهن کي ذلتن مان آجو ڪرائڻ لاءِ وڙهڻ کي ترجيح ڏني ذلتن جي ماريل ماڻهن ويساهه ڪيو جنگ وڙهي وئي، دشمن ۾ ڏهڪاءُ پئجي ويو، وسيلن جي اڻهوند، هٿيارن جو نه هجڻ، رٿابندي جي ڪمي باوجود ڪئي ڏينهن گورن حاڪمن کي ڀاڙيو ڪيو ويو هي جنگ ته پيٽر هارائي ويو، پر پنهنجي ويساهه ۽ ماڻهن جي ويساهه ۽ غم کي طاقت ۾ بدلائڻ لاءِ ٻيهر وڙهڻ جو وچن ڪيو، پيٽر جي پونئيرن صدين کان پوءِ سڄي آفريڪي کنڊ مان غلامي جو خاتمو ڪري ڇڏيو، (پڙهو نيگرو، عشق ۽ بغاوت)
1948ع ۾ فلسطين جي غلامي خلاف، پي ايل او جهڙو اتحاد وڙهي رهيو هو، جنهن فلسطينن جي آزادي لاءِ اهم ڪردار ادا ڪيو، فلسطين جي عوام جي ويساهه جو مرڪز پي ايل او رهي جنهن ۾ الفتح، ڪميونسٽ لبرل ۽ مذهبي آزادي پسند تنظيمون هيون، ڪرپشن، عياش پرستي، موقعي پرستي جي نتيجي ۾ 1987ع ۾ جڙيل مذهبي تنظيم حماس اڄ ماڻهن جي ويساهه جو مرڪز بڻجي وئي آهي جنهن ماڻهن سان ويجها لاڳاپا رکيا، فلسطيني عوام جي ڏک سُک ۾ ڀاڱيڀائيواري جي ڪري 2006 جي چونڊن ۾ حماس غزا ۽ ٻين علائقن ۾ وڏي پارٽي ٿي اُڀري، پي ايل او جي تاريخ به ڪارنامن سان ڀريل هئي وقت گذرڻ سان ڪوتاهين عوام جي راءِ کي تبديل ڪري ڇڏبو.
ڪامريڊ لينن چيو آهي ته مظلوم ۽ محڪوم قومن جا بنيادي قومي توڙي جمهوري طبقاتي حق صرف انقلابي پارٽي وٺي ڏئي سگهي ٿي” (قومن جو حق خود اختياري)
ڀٽو جي چالاڪيءَ سان ٺهيل پارٽي جنهن ۾ عوام سندس ڪارڪن ۽ همدرد هئا لکين، هاري ناري سندس مٿان سر ڏيڻ لاءِ تيار هئا پر اُن پارٽي ۽ عوام جا اڳواڻ وڏيرا ۽ جاگيردار ڪيا ويا.
جاگيردارن جي پارٽي جمهوريت ۽ سوشلزم جي نالي ۾ سياست پئي ڪري ان هوندي قومي ۽ انقلابي سياست لاءِ وڏي رُڪاوٽ بڻيل هئا، اڻ سڌي طرح سان سڄي عوام کي ڪوڙن دلاسن ۽ پورهيت راڄ جي نالي ۾ اسٽبلشمنٽ وڏيرن جي ماتحت ڪري بيهاريو. جيڪو اڄ سوڍا اهو سلسلو جاري آهي. 62 سالن جي تاريخ ۾ سنڌ جي مسڪين پورهيت ماڻهن سان نا انصافي جي ڊگهي فهرست آهي، هڪ ڀيرو نئين انداز ۾ ڊاڪٽر قادر مگسي ۽ سندس پارٽي سنڌ ۾ پورهيت راڄ عزت آجپو ۽ خوشحالي لاءِ ميدان ۾ لٿل آهي، پاڻ مٿي بحث ڪري آيا آهيون ته جاگيردار فڪر جي ڪري نام نهاد سوشلزم ۽ پورهيت راڄ جو نعرو ماڻهن کي ڪجهه نه ڏئي سگهيو، نه ملڪ ۾ فوج جي مداخلت بند ٿي، نه وڏيرن ۽ سرمائيدارن جي ڦرلٽ بند ٿي نه آمريڪي سامراج جي مداخلت بند ٿي، سنڌ جو محڪوم مظلوم عوام اٽي جي لپ لاءِ تڙپي رهيو آهي ۽ پنهنجون جانيون وڃائي رهيو آهي، لکين نوجوان روزگار نه ملڻ ڪري پريشان ۽ خودڪشيون ڪري رهيا آهن، جمهوريت ماڻهن کي امن نه ڏئي سگهي آهي، ڀٽي شهيد ۽ بي نظير شهيد جو ويساهه به ماڻهن کي هاڻ هڪ وڏي پارٽي سان سلهاڙي ناهي رکي سگهيو مظبوط زنجيرن ۾ جڪڙيل عوام ڀٽو جي ويساهه واري مرڪز کان ٽٽي رهيو آهي نئين ويساهه، اُميدن ۽ آسرن جي تلاش ۾ آهي، سنڌ جي تاريخ ۾ پهريون ڀيرو ائين نظر آيو آهي جو حڪمران پارٽي جي مظبوط ۽ سرداري خاندان جي ڳڙهه ۾ مسڪين ڏتڙيل ماڻهن پنهنجي گهرن تان پراڻا جهنڊا لاهي نوان جهنڊا چاڙهيا آهن، انهن جو چوڻ آهي ته اسين ماڻهو پڪي ڪمٽمنٽ هڪ زبان ۽ واعدو ڪرڻ وارا آهيون جنهن سان به وچن ڪندا آهيون اُن سان مرڻ گهڙي تائين بيهبو آهي ڀٽو سان واعدو ڪيوسين ۽ هر ڏکي صورتحال ۾ ساڻس گڏ رهياسين، بينظير سان واعدا ڪياسين ساڻس نڀايوسين، سنڌ جي حقن خاطر ڌرتي ۽ وطن جي عزت، وقار آزادي لاءِ هاڻ ڊاڪٽر قادر مگسي ۽ سندس پارٽي سان بيهون ٿا. واعدو نڀائڻ ڏسجو. پ پ سرڪار موجوده دور ۾ عوام سان نڀائڻ ۾ بُري طرح سان ناڪام ٿي آهي، هن عوام سان واعدو ڪيو هو ته ڊئم نه ٺهندا، پر ڊئم ٺاهيا پيا وڃن هُن چيو ته نسل پرست ۽ دهشتگرد تنظيم سان نه ٺهبو پر انهن جا اتحادي آهن.
تاريخ ۾ سنڌ جا ماڻهو وفادار رهيا آهن، ڄام نندو جو سپه سالار دولهه درياخان جي اولاد هجڻ باوجود اقتدار کان ٻاهر هئا عتاب ۾ هُئا پر ٽلٽي وٽ سنڌ جي غلامي خلاف جارحيت پسندن سان مُهاڏو اٽڪايو هو. سنڌ جي عوام کي تاريخ سامهون نظر اچي ٿي، ته ڊاڪٽر قادر مگسي ۽ سندس پارٽي اقتدار ۾ ناهن، هو هميشه عتاب جو شڪار رهيا آهن پر سنڌ جي ناموس لاءِ ۽ ظلم جبر خلاف مسلسل وڙهي رهيو آهي، ان ڪري سنڌ جي عوام قومي، جمهوري ۽ طبقاتي حقن جي حاصلات لاءِ ويساهه جو مرڪز ايس ٽي پي کي بڻائي رهيو آهي، “دودا تنهنجو ساهه ته ويندو پر ماڻهو جو ويساهه نه ويندو” جيڪو ويساهه عوام کي اسين ڏيندا سون ساڳو ويساهه ۽ لاڳاپو موٽي ملندو، جنهن سان عوام جي سگهه ڪٺي ٿيندي ۽ عوامي طاقت ۽ ٻَل تي سنڌ کي غلاميءَ مان آجو ڪنداسين.
سنڌ جو عوام تيزي سان پنهنجي ويساهه جو مرڪز تبديل ڪري رهيو آهي، ڪنهن به فرد يا پارٽي کي نظرئي ۽ عمل جي ڪسوٽي تي پرکي سگهجي ٿو. انڪري ئي ويساهه جو مرڪز تبديل ٿئي ٿو، ۽ اُن تي پورو لهڻ اُن فرد پارٽي جو هجي ٿو ته هو اُنهن سان ڪيئن انصاف ڪن ٿا.
ياد رکڻ گهرجي ته تاريخ ۾ ڏاڍ ۽ جبر سان عوام ۽ قومون گڏ نه بيهنديون آهن، مقصد ۽ منزل سان پنهنجي اندر جي سمورين سچاين سان عوام مرڪز جي ارد گرد گڏ ٿئي ٿو. جڏهن عوام طئي ڪري وٺي ته هي فرد ۽ پارٽي ئي منهنجي اميدن جو سڀ ڪجهه آهي دل ۽ دماغ قبول ڪري وٺي ٿو ته پوءِ تبديلي اچي ٿي انقلاب برپا ٿين ٿا، ۽ ڊگهي عرصي تائين ويساهه کي قائم رکڻ رڳو انقلابي پارٽي جو ئي ڪم آهي.

تاريخ، فلسفو ۽ سياست

نئين سنڌ جو سفر