ڪافي:
سنڌي شاعري جي مشهور۽ عام صنف ”ڪافي“ آهي. سنڌ ۾ ڪافي جي شروعات ڪڏهن ٿي، ان لاءِ مختلف رايا ملن ٿا.
ڪن محققن جو خيال آهي ته ڪافي تمام قديم صنف آهي پر اهو اڻ تصديق نظريو آهي. 10 صدي هجريءَ ۾ ڪافي جي موجودگي جي ثابتي ملي ٿي. هن وقت تائين جيڪا تحقيق ٿي آهي ان مطابق ٻه نظريا سامهون آيا آهن. ڪي محقق چون ٿا ته ڪافي ۽ وائي هڪ ئي صنف آهي. ته ڪي چون ٿا ته هي ٻئي الڳ صنفون آهن. هڪ عالم جو رايو آهي ته لفظ ڪافي جي مادي اشتقاق ”ڪفو“ آهي. جنهن جي معنى ”ساهمي جا ٻئي پڙ برابر“. ان ڪري اصلاحي معنى ۾ اهو نظم جنهن ۾ هر مصرع جون حرڪات، سڪنات ۽ وزن هڪجيترو ۽ هم وزن هوندو آهي
.
جيئن ته هي ديسي شاعريءَ جي صنف آهي ان ۾ رسم رواج، عشق، محبت، صدا، التجا، وڇوڙي جو ورلاپ ۽ درد جون دانهو. وغيره جهڙا موضوع اچي وڃن ٿا. شاهه نصير، خوش خير محمد، بيڪس، غلام شاهه راشدي، سچل سرمست، بيدل فقير، خليل لاشاري ۽ مصري شاهه وغيره ڪافيءَ جا شاعر آهن.
بيدل جي ڪافيءَ جو نمونو:
جو ئــــــــــــــي آهيان سو ئي آهـــــــــــيان، ڀول نه ڪـــــــــــو ڀائيان،
1 . ويس لبيس دين ڪفر جا، ڪي ئي لاهيان، ڪي ئي پايان،
2. مومـــــــــــل واري ويس ورن ۾، گھــــــــــــوٽ هزارين گھايا،
3. هن مــــــــظــــــــــهر ۾ ڪاڻ بهاني، بيـــــــــــــــــدل نانءَ سڏايان.