6
حجري ۾ مان ۽ ڪشمير خان اڪيلا رھجي وياسين.
” بيٺو ڇو آھين؟ “ ڪشمير خان چيو، ”رات جا ٻه پھر آرام ڪري وٺ.“
مان ھڪ کٽ تي ويڙھيل ھنڌ کي ٽيڪ ڏيئي ويھي رھيس. ڪشمير خان سامھون ڀت وٽ گول ويھاڻي کي ٽيڪ ڏيئي گلم تي ويھي رھيو. پاسي کان رکيل چلم ڇڪي ورتائين، چلم سان لڙڪندڙ چمڙي جي ٿيلھي مان تماڪ ڪڍي، تريءَ تي رکي خوب مھٽيائين. چلم ڀري، تيلي ٻاري، نڙ مان سوٽا ھڻي، منٽ ۾ سمورو حجرو دونھين سان ڀري ڇڏيائين. ڪجھه دير تائين سوٽا ھڻڻ کان پوءِ ھو چلم کڻي مون وٽ آيو.
ھٿ سان اشارو ڪندي چيم، ” نه، مھرباني. “
سگريٽ؟ ھڪدم کيسي مان سگريٽ جو پاڪيٽ ڪڍي ورتائين.
انڪار ڪندي چيم، ”مان سگريٽ به نه ڇڪيندو آھيان.“
ٽھڪ ڏيئي کليو. چلم کڻي موٽي ويو. گول ويھاڻي تي ٽيڪ ڏيئي ويھي رھيو. خوب دل تي بڙڪا ڪڍندي، ۽ سوٽا ھڻندي، دونھان ڪڍيائين. ڪجھه دير کان پوءِ پڇيائين، ”صوفي آھين؟ “
چيم، ”گنھگار آھيان.“
وري کلي پيو. ڪاري رنگ جي مرداڻي شال ڪلھن تان لاھي پاسي کان رکيائين. اندران، ھٿيارن سان ھو ذري گھٽ جھنجھيل ھو. گولين جا پٽا ڪلھن ۽ سيني تي ويڙھيل – ٻه روالور چيلھه سان ٻڌل، ۽ ھڪ خودڪار بندوق، جيڪا يا ته ڪلاشنڪوف جو جديد نمونو ھو، يا اسرائيلن طرفان ٺاھيل اوزي ھئي. مون اڳ زندگيءَ ۾ ھڪ ماڻھوءَ کي ايتريقدر ھٿيارن سان جنجھيل نه ڏٺو ھو.
پڇيائين، ”ڪنھن کي قتل ڪيو اٿئي؟ “
مون کان ذري گھٽ ڇرڪ نڪري ويو.
مون کي وائڙو وائڙو ڏسي، وري کليو. چيائين ؛ ”دلبر خان جي حجري تي اچڻ کان پوءِ سمجھه ته ڄڻ ماءُ جي پيٽ ۾ محفوظ آھين. “
پر ! مون ھٻڪندي پڇيو، ” تو کي ڪنھن ٻڌايو ته مون خون ڪيو آھي؟ “
چلم مان ڀڙڪا ڪڍندي پڇيائين، ”ته پوءِ دلبر خان جي حجري ۾ اچي پناھ ڇو ورتي اٿئي؟ “
ڪجھه سمجھه ۾ نه آيو، ته چيم، ”ھتي اچڻ ۽ لڪڻ لاءِ خون ڪرڻ ضروري آھي ڇا؟ “
ڪو جواب نه ڏنائين. سوچيندو رھيو. چلم ڇڪيندو رھيو. ڪجھه دير کانپوءِ پڇيائين، ”پوليس تنھنجي تلاش ۾ ڇو آھي؟ “
”الائي مون کي خبر ڪونھي.“ چيم، ”ھنن منھنجي دوست کي گرفتار ڪيو آھي. “
ڏاڍيءَ دلچسپي سان پڇيائين، ”ٽيون ڏينھن مري روڊ تي ھڪ سوناري جي دڪان ۾ ڌاڙو لڳو ھو. اُھو ڪارنامو تنھنجي دوست جو ته ناھي؟ “
تڏھن محسوس ڪيم ته حالتن جو شڪار ٿي مان قطعي غلط ھنڌ تي پھچي ويو ھوس، مون کي چارڻ بدران پاڻ تي ڪاوڙ آئي. سموري سنگت کي خبر آھي ته چارڻ چريو سودائي آھي. رات جو جاڳندو آھي، سوچيندو آھي، ۽ ڏينھن جو جاڳندي خواب ڏسندو آھي. ھو ھڪ تمام وڏي سماجي ۽ اقتصادي انقلاب جي پيش خيمي جو منتظر آھي. اڪثر ائين ٿيو آھي جو سادگيءَ وچان چارڻ پاڻ کي، ۽ پاڻ سان گڏ سموري سنگت کي مصيبت ۾ مبتلا ڪيو آھي. پاڻ ڀوڳيندو آھي. پاڻ سان گڏ ٻين کي ڀوڳائيندو آھي.
ڪشمير خان چلم ھڪ طرف ڪندي چيو، ”تنھنجي دوست ڪنھن کي قتل ڪيو آھي؟ “
ٿڌو ساھ کڻي، دل ئي دل ۾ اول پاڻ کي ۽ پوءِ چارڻ کي پاراتا ڏيندي چيم ”گلاب گونگي جھڙا ماڻھو پاڻ کان سواءِ ڪنھن کي به قتل ڪري نه سگھندا آھن. “
” تنھنجي دوست جو نالو گلاب آھي؟ “
”ھا “ گونگو آھي.
”ھا “ چيم، ”ھو ڳالھائي نه سگھندو آھي. “
ڪياڙي کنھندي پڇيائين، ”ڇا ڪيو اٿائين. “
ڪجھه ڪجھه ڪاوڙ وچان چيم، ”اھو ئي افسوس آھي، جو ڪجھه نه ڪيو اٿائين. “
ڪشمير خان کليو، چيائين، ”يار ڪجھه ته ڪيو ھوندائين ! پوليس واندي ناھي، جو کيس چلم ڇڪيندي پڪڙي ويئي آھي ! “
ھن سان ڳالھائڻ، ڄڻ ڀت سان مٿو ھڻڻ ھو. مان ماٺ ڪري ويھي رھيس. ڪشمير خان گولين جا پٽا لاھي پاسي کان رکيا. روالور ۾ اوزي يا ڪلاشنڪوف جي نسل جي رائيفل ويھاڻي تي رکي، بالم ٿي ليٽي پيو. ڇت ڏانھن ڏسندو رھيو.
مون کي سمجھه ۾ نه پئي آيو ته چارڻ چريي دلبر خان، ڪشمير خان جھڙن ماڻھن سان واسطو ڇو، ۽ ڪيئن رکيو ھو ! ڪٿي ائين ته نه ھو، جو چارڻ چريو خوابن جي تعاقب ۾ رڻ کان وڃي نڪتو ھو ! ڪٿي ائين ته نه ھو، جو مائوزيتنگ جي قول مطابق چارڻ انقلاب بندوق جي ناليءَ ۾ ڏسي ورتو ھو ! ڪٿي ائين ته نه ھو، ھن ڳيري جي روپ ۾ خونخوار عقاب ڏسي ورتو ھو !
ڪشمير خان کنگهڪار ڪري مون ڏانھن ڏٺو. ھو الائي ڇو مون کي نه وڻڻ لڳو. سمجھان ٿو، مان به ھن کي نه وڻيو ھوس. اسين جنھن کي پسند نه ڪندا آھيون، يقين ڄاڻو، ھو به اسان کي پسند نه ڪندو آھي. ڪشمير خان روالور کڻي ورتو. روالور جي نالي شال جي ڪنڊ سان چمڪائيندي، پڇيائين، ”تنھنجي گونگي دوست وٽ ڪھڙا ڪھڙا ھٿيار آھن؟ “
غور سان ڪشمير خان ڏانھن ڏٺم. چيم، ”گلاب وٽ ٻه خوفناڪ ھٿيار آھن. “
ڪشمير خان ڇرڪ ڀري ويھي رھيو. پڇيائين، ڪھڙا؟
چيم، ”گلاب وٽ کوپريءَ جو ميڄالو، ۽ ھٿ ۾ قلم آھي. اھي ٻئي ھٿيار، دنيا جا سڀ کان خطرناڪ ھٿيار آھن. “
ڪشمير خان ٽھڪ ڏيئي کلي پيو. سمورو حجرو لڏي ويو. ھن کيسي مان بال پين ڪڍي، مون کي ڏيکاريندي چيو، ”تون ھن کي ھٿيار ٿو سمجھين ! ۽ سو به خطرناڪ ھٿيار ! بيوقوف. “
ھن ٻنھي مٺين ۾ جھلي، بال پين کي ٽڪڙا ٽڪڙا ڪري ڇڏيو. ان دوران ھو پاڳلن وانگر ٽھڪ ڏيئي کلندو رھيو. ڀڳل بال پين جا ٽڪر نفرت وچان کٽن ھيٺان اُڇلائي ھو خاموش ٿي ويو. اوچتو ڦيرو کائي روالور ۽ آٽوميٽڪ رائيفل کڻي ورتائين، ٻئي ھٿيار مون ڏانھن سڌا ڪندي چيائين، ”ھي ٻه ھٿيار دنيا جا خطرناڪ ھٿيار آھن. اسان وٽ مشين گن، سب مشين گن ۽ راڪيٽ لانچر به آھن، ۽ تون چوين ٿو ته ھڪ ٽڪي جو قلم دنيا جو خطرناڪ ھٿيار آھي ! “ ھو ھڪدم اُٿي بيھي رھيو. ٻه چار وکون کڻي ھو منھنجي مٿان اچي بيٺو.
”توھين ٻه چار درجا پڙھيل ماڻھو، اسان کي احمق سمجھندا آھيو؟ “ ھن رائيفل جو رخ منھنجي لوندڙيءَ ڏانھن ڪندي چيو، ”ھڪ برسٽ سان سمورو ميڄالو، کوپڙيءَ سميت پرزا پرزا ٿي ويندو آھي ! “
وحشت وچان پٺتي کسڪندو ڀت سان وڃي لڳس. ھو وري ٽھڪ ڏيئي کلي پيو.
چيائين، ”گھٻراءِ نه، تون اسان جو مھمان آھين. تنھنجي عزت اسانجي عزت آھي.“
ھو موٽي وڃي گلم تي ويٺو.
مون ھڪ لحظي ۾ فيصلو ڪري ورتو مان ھن حجري ۾ ھرگز نه رھندس. ھتان ھليو ويندس.
مان اٿي بيٺس. ڪشمير خان ڏانھن ڏسندي چيم، ”مان وڃان ٿو. “
ڄڻ وائڙو ٿي ويو. پڇيائين، ”ڪيڏانھن؟ “
”ڪا خبر ڪانھي ته ڪيڏانھن “ چيم، ”بس، مان وڃان ٿو. “
ڪشمير خان اٿي بيٺو. ھٿ ۾ آٽوميٽڪ رائيفل ھئس. چيائين، ڏاڍي عجيب انداز ۽ لھجي ۾، ”برادر ! اھو ته ممڪن ڪونھي.“
” ڇو ممڪن ڪونھي؟“ مون ڪجھه سخت لھجي ۾ چيو، ”مان قيدي آھيان ! “
”نه برادر ! نه، ھرگز نه.“ ڪشمير خان منھنجي سامھون اچي بيٺو. چيائين، تون دلبر خان جو مھمان آھين. جيستائين دلبر خان موٽي اچي، تيستائين تنھنجي حفاظت ڪرڻ منھنجو فرض آھي.“
” مون کي ڪنھن به قسم جي حفاظت جي ضرورت نه آھي.“ چيم، پري ٿيءُ ! مان ھليو ويندس. “
” اھو تنھنجي اختيار ۾ ناھي، برادر “
” ته پوءِ ڪنھنجي اختيار ۾ آھي.“
” منھنجي. “
”مان تنھنجو قيدي آھيان؟ “
”تون دلبر خان جو مھمان ۽ امانت آھين. “
”مان نه ڪنھن جو مھمان آھيان ۽ نه ڪنھن جي امانت آھيان.“ چيم، ”مان ڪنھن صورت ۾ به ھتي رھڻ لاءِ تيا ر نه آھيان. “
ڪشمير خان منھنجي سيني تي ھٿ رکي، مون کي پوئتي ڌڪڻ شروع ڪيو. پٺيرو ھٽندو مان سڌو وڃي کٽ جي پاڳيءَ سان لڳس. کٽ تي ذري گھٽ ڪري پيس.
”ھي ڪھڙي بدتميزي آھي؟ “ پاڻ کي سنڀاليندي چيم، ”پنھنجو ھٿ پري ڪر.“
برادر، برادر تون تڪڙ نه ڪر. ”ڪشمير خان چيو، ”رات جا ٻه ٿيا آھن. ٻن ٽن ڪلاڪن جي ڳالھه آھي. صبح جو پنجين لڳي تائين دلبر خان موٽي ايندو. ان کان پوءِ تون ڄاڻين ۽ دلبر خان. في الحال تون ھتان وڃڻ جو خيال دل مان ڪڍي ڇڏ.“
مون محسوس ڪيو، ڪشمير خان ڪنھن به قيمت تي مون کي ٻاھر وڃڻ نه ڏيندو. بيوسيءَ وچان مان کٽ تي ليٽي پيس.