46
” ماني نه کائيندين؟“ سسٽر زيتون پڇيو.
” مون کي بک ناھي.“
چيائين، ” سڄي رات الائي ڪيئن، ڪٿي گذاريندين، ٻه گرھ کائي ڇڏ.“
سندس لھجي ۾ مون کي ماءُ جي ممتا محسوس ٿي. زندگيءَ ۾ ڪڏھن ڪڏھن اسان کي ڪا اھڙي به ھستي ملندي آھي، جنھن جي وجود ۾ ھڪ کان وڌيڪ علامتون محسوس ٿينديون آھن. ڪجھه ڏينھن ۽ ڪجھه راتين دوران سسٽر زيتون سان ڳالھائيندي، کيس ڏسندي مون کي سندس شخصيت ۾ بي انتھا محبت ڪندڙ ماءُ، ڀاءُ لاءِ ڦتڪندڙ ڀيڻ، ۽ اوچتو ملي اک ڇنڀ ۾ وڇڙي وڃڻ واري محبت محسوس ٿي ھئي. ڄڻ ھوءَ منھنجي لاءِ اوپري يا اجنبي نه ھئي. منھنجي ھئي. مون سان سندس ڪو رشتو ھو، اھڙو رشتو، جنھن جو ڪو نالو، جنھن جي ڪا سڃاڻپ نه ھئي. احساسن جو رشتو !
سندس دل رکڻ لاءِ مون ٻه چار گرھ کائي ورتا.
چيائين، ” سوپ پي ڇڏ. ٻاھر سخت سيءَ آھي.“
ھوءَ ٽھڪندڙ سوپ کڻائي آئي ھئي. مان سپ سپ ڪري سوپ پيئڻ لڳس.
” اسان جو ڪي ڪي تمنائون فقط دعائن جي حد تائين محدود رھنديون آھن.“
سسٽر زيتون چيو، ” منھنجي دعا آھي، تون تمام وڏي عمر ماڻين، ۽ زندگيءَ ۾ ٻيھر مون سان تڏھن ملين، جڏھن منھنجي وڃڻ جو وقت ويجھو ھجي.“
سوپ جي سپ منھنجي نڙيءَ ۾ اٽڪي پيئي مُڃَ جو ڪنڊو ٿي پيئي.
ڏاڍي اداس مرڪ سان چيائين، ” زندگي ۾ ڪو انسان اھڙو ملندو آھي، جنھن سان حياتي گذارڻ جو خواب معراج محسوس ٿيندو آھي. ۽، ڪڏھن ڪو اھڙو شخص به ملندو آھي، جنھن جي ھٿن ۾ مرڻ ڏکن کان نجات جو سبب لڳندو آھي.“
منھنجو ساھ سيني ۾ بند ٿي ويو. ڪائنات جي ماٺ مان انيڪ آوازن جو پڙلاءُ ٻڌڻ ۾ آيو. حياتي وِھُ وٽو آھي. حياتي وِھُ وٽو آھي. آواز ايڏا واضع ۽ اوچا، جو انٽينسو ڪيئر جو ڪمرو ۽ ڪمري جي درن درين جا شيشا وڄڻ لڳا. حياتي وِھُ وٽو آھي، حياتي وھ وٽو آھي !
ان مھل اوچتو، در کليو ۽ ڊاڪٽر امان الله خان اندر ھليو آيو. ڄڻ ڪا اڻ تڻ ھئس. ڳالھائڻ لاءِ وات کوليائين، پر مون کي گم سم ڏسي چپ ٿي ويو. سسٽر زيتون ڪمري مان ھلي ويئي.
ڊاڪٽر امان الله خان پڇيو، ” ڪو خاص سبب آھي؟“
ڪنڌ کڻي ڊاڪٽر امان الله ڏانھن ڏٺم. انڪار ۾ ڪنڌ لوڏيندي چيم، ” نه، ڪو خاص سبب ڪونھي، ۽ ھونءَ به جيڪي ڪجھه مون سان وھي واپري رھيو آھي، سو گھٽ آھي ڇا !“
” يار جوڳي ! تون مايوس ٿيندي ويرم نه ٿو ڪرين.“ ڊاڪٽر امان الله خان چيو، ” ٽين دنيا جي سياست ۾ حالتون ڏسندي ڏسندي بدلجي وينديون آھن.“
بيزاري وچان چيم، ” مون کي توھان جي ۽ ٽين دنيا جي سياست سا ڪا به دلچسپي نه آھي.“
ھڪدم وراڻيائين، ” تنھنجي دلچسپي ۽ عدم دلچسپي جو سياسي ڦيڙ گھيڙ تي ڪو اثر نه پوندو.“
چيم، ” مون کي خبر آھي.“
ھڪدم چيائين، ” تنھنجو انٽرويو حڪومت ۽ مخالف ڌرين جي وچ ۾ وڏي ڇڪتاڻ جو سبب ٿي پيو آھي.“
مون تعجب وچان ڊاڪٽر امان الله ڏانھن ڏٺو.
چيائين، اڄ اسيمبليءَ جي ڪيفيٽريا ۾ ھڪٻئي تي الزام ھنيا اٿائون، سڀاڻي، سڀاڻي نه ته پرھين اسيمبليءَ جي ايوان ۾ تنھنجو انٽرويو وڏي بحث جو سبب ٿي پوندو.“
مون تڏھن به نه ڳالھايو.
ڊاڪٽر امان الله خان چيو، ” ڪيفيٽيريا ۾ ويٺل صحافين کي لکڻ لاءِ وڏو مواد ملي ويو آھي. تون رڳو چپ ڪري ويٺو تماشو ڏسجانءِ.“
ماني واري ٽري کڻي مان ڪمري جي ھڪ ڪنڊ ۾ سائيڊ بورڊ تي رکي آيس.
پڇيائين، ” ماني ڇو نه کاڌي اٿئي؟“
وراڻيم، ” بک ناھي.“
چيائين، ” مان تنھنجي ڪيفيت سمجھي سگھان ٿو. ٻن ٽن ڏينھن جي اندر تنھنجي سنڌ وڃڻ جو بندوبست ٿي ويندو.“
ڪجھه طنز وچان پڇيم، ” ھٿيارن سان ڀريل ٽرڪ سان؟“
ڦڪي کل کلندي ھڪدم سنجيدھ ٿي ويو. گنڀير لھجي ۾ چيائين، ” تون گھوٽڪيءَ وٽ ٽرڪ مان لھي وڃجانءِ.“
اندر ۾ جَڪَ کائيندي پڇيم، ” روھڙي وٽ ڇو نه؟“
” ان ڪري جو... ھن جملو پورو نه ڪيو. غور سان مون ڏانھن ڏٺو. ” ان ڪري جو روھڙيءَ وٽان ٽرڪ سان ٻه ڌريون ملنديون. مان ان سموري معاملي کان تو کي جدا رکڻ چاھيان ٿو.“
مون کي اڻ تڻ ٿي پيئي. پڇيم، ” ڪھڙيون ٻه ڌريون.“
غور سان مون ڏانھن ڏٺائين.
پڇيم، ” راز جي ڳالھه آھي ته مان نه پڇندس.“
” ھا، ھونءَ ته راز آھي، پر تو کان ڪھڙو راز.“
چيائين، ” خيرپور وٽان ڌاڙيلن جي لاءِ ھڪ ڌر ھٿيار کڻي ويندي، ۽ سکر وٽان ٻي ڌر حيدرآباد ۽ ڪراچي جي شھري علائقن لاءِ ھٿيار کڻندي.“
تعجب وچان پڇيم، ” کلم کلا، ڏٺي وائٺي !“
ڪوڙي کل کلندي چيائين، ” ھا، ڏٺي واٺئي، ان ڪري جو پڇاڳاڇا ڪرڻ وارن جون اکيون پيٽ ۾ ھونديون آھن، سندن پيٽ جڏھن ڀريل ھوندو آھي، تڏھن سندن اکيون بند ھونديون آھن.“
مون کي سندس ڳالھه سمجھه ۾ اچي ويئي. شھري ڌاڙيلن ۽ ٻھراڙيءَ جي ڌاڙيلن جي پشت تمام مظبوط آھي. کين لھر نه ڪو لوڏو آھي.
مون ڊاڪٽر امان الله کان پڇيو، ” اسيمبليءَ جي ڪيفيٽيريا ۾ ڇا تي بحث ڇڙي پيو ھو؟“
وراڻيائين، ” مخالف ڌر بينظير جي حڪومت تي، بلڪه خود بينظير تي الزام مڙھيو آھي ته ھوءَ سنڌ جي دھشتگردن جي پشت پناھي ڪري رھي آھي، جنھن م سندس مڙس آصف زرداري شامل آھي، ۽ اسلام آباد ۾ دھشتگردن جي موجودگيءَ ان ڳالھه جو ثبوت آھي.“
مون کي چڙ وٺي ويئي. چيم، ” ڊاڪٽر، مان دھشتگرد نه آھيان، گلاب دھشتگرد نه آھي. تون چڱي طرح ڄاڻين ٿو.“
” مان ڄاڻان ٿو، چڱي طرح ڄاڻان ٿو.“ ڊاڪٽر امان الله چيو، ” پر، سموري معاملي جو مخالف ڌر پورو پورو فائدو کڻي رھي آھي.“
چيم، ” ان جو مطلب ته انٽرويو بيڪار ثابت ٿيو آھي.“
” نه،نه.“ ھن ھڪدم چيو، ” انٽرويو بيٺل پاڻيءَ ۾ اڇلايل ڇپ ثابت ٿيو آھي. وڏي ھلچل متل آھي.“
ڊاڪٽر امان الله خان ڏاڍو ذھين ھو. مون کي سندس نيت تي ڪڏھن ڪڏھن شڪ ٿي پوندو آھي. مون ڏٺو آھي ته وڌيڪ ذھين ماڻھو پاڻ کان گھٽ ذھين ماڻھو کي ڏاڍي بيدردي سان استعمال ڪندو آھي. ھن چارڻ کي استعمال ڪيو، ۽ سندس موت جو ڪارڻ ٿيو. ھينئر ھو مون کي استعمال ڪري رھيو ھو. پر، ھڪ ڳالھه واضع ھئي. ھن ھڪ پاسي منھنجي مدد ڪرڻ پئي چاھي، ۽ ٻئي پاسي منھنجي ابتر حالتن کي پنھنجي حق ۾ استعمال ڪرڻ جي سعي پئي ڪئي. ھو مون کي پوليس ۽ خفيه ايجنسين جي حوالي ڪري سرخرو ٿي پئي سگھيو، پر ھن ائين نه ڪيو.
چيائين، ” مون کي سڀاڻي جي اخبارن جو انتظار آھي.“
مون کي محسوس پئي ٿيو ته ھو مخالف ڌرين ۽ حڪومت درميان تنازعه جو، ڇڪتاڻ جو خواھشمند ھو. اھڙيون حالتون ھن لاءِ موزون ھيون، ھن لاءِ فائديمند ھيون.
وڃڻ لاءِ، اٿي بيٺو، چيائين، ” اسين پٺاڻ پنھنجي مھمان لاءِ جان ڏيندا آھيون. تون ڪو فڪر نه ڪر. تنھنجو وار ونگو نه ٿيندو. تون آرام ڪر. ھڪ ٻن ڏينھن ۾ سڀ ٺيڪ ٿي ويندو.“
ھو منھنجي پٺيان در ڏانھن وڌي ويو. در وٽ بيھي، منھن ورائيندي چيائين، ” پر، ھڪڙي ڳالھه جو خيال رکجانءِ، جوڳي ! ڪنھن به صورت ۾ شڪيله جي چڪر ۾ نه اچجانءِ. ھوءَ بنا ڪنھن شڪ شبھي جي خفيه ايجنسين جي پگھاردار ايجنٽ آھي.“
ڊاڪٽر امان الله ھليو ويو.
مان مٿي ھيٺان ٻانھون ڏيئي ليٽي پيس. اکيون ڇت ۾ اٽڪائي ڇڏيم. ڏسنديئي ڏسندي ڇت مان ڄارا لٽڪڻ لڳا. ڄارن مان ھٿ جيڏا ڪوڙيئرا ھيٺ لھڻ لڳا. سندن اکيون ٻاھر نڪتل ھيون، جن مان ڳاڙھي پيلي روشني پئي نڪتي ! ڪوريئڙن جو تعداد وڌندو پئي ويو. ھو ھيٺ لھڻ لڳا، منھنجي مٿان ! ڪمري جي بلبن جي روشني جھڪي ٿي ويئي. اوندوھ وڌنڌي ويئي، اوندھ ۾ ڪوريئڙن جون خوفناڪ اکيون وڌيڪ چمڪڻ لڳيون. ھڪ ڪوريئڙو، جنھن جو جسم ڪمي ءَ کان وڏو ھو. ڄارن مان ڇڏائجي، اچي منھنجي سيني تي ڪريو. منھنجي وات مان خوفناڪ وڏي رڙ نڪري ويئي. مان ڇرڪ ڀري اٿي ويھي رھيس.
سامھون سسٽر زيتون بيٺي ھئي.
سيني ۾ دل ڪُرڙيءَ وانگي ڦٿڪي رھي ھئي. مون وچڙندڙ لفظن ۾ سسٽر زيتون کان پڇيو، ” مون کي ٻڌاءِ سسٽر ! مان جيڪي ڪجھه ڪري رھيو آھيان، ٺيڪ ڪري رھيو آھيان، يا غلط ڪري رھيو آھيان؟“
ٿڌو ساھ کنيائين. چيائين، ” مون کي ڪا خبر ڪونھي ته تون صحيح ڪري رھيو آھين، يا غلط ڪري رھيو آھين؟“
ھوءَ منھنجي ويجھو ھلي آئي. شال منھنجي پاسي کان رکندي چيائين، ” ٻاھر ڏاڍو سيءُ آھي. ھيءَ شال ويڙھي ڇڏجانءِ.“
مون سندس ٻاجھاري منھن ۾ ڏٺو.
ھڪ لفافو منھنجي کيسي ۾ وجھندي چيائين، ” ھن ۾ ڪجھه پيسا آھن.“
مون وٽ ڳالھائڻ لاءِ مناسب لفظ نه ھئا.
سسٽر زيتون ھڪ پُڙو منھنجي ڀرسان رکي ڇڏيو. ڏانھنس ڏٺم. چيائين، ” ھن ۾ آمليٽ جا سئنڊوچز آھن. مون تنھنجي لاءِ ٺاھيا آھن. کڻي وڃجانءِ.“
ٻه ٽي ڪلاڪ اڳ جنھن ڪيفيت ۾ مون کيس ڏٺو ھو، ان ڪيفيت ۾ نه ھئي.
ڳالھائڻ لاءِ، سندس ٿورا مڃڻ لاءِ مس وات کوليم، جو ھن چيو، ” نه، ڪجھه نه چئجانءِ.“
مان چپ ٿي ويس.
چيائين، ” مون کي خبر آھي، اسين ٻيھر ھڪٻئي سان ملي نه سگھنداسين، ۽ نه ئي ھڪٻئي کي ڏسي سگھنداسين.“
مان ڏانھنس ڏسندو رھيس.
واچ ۾ وقت ڏسي ڳالھايائين. چيائين، ” اڄ رات مان انٽينسو ڪيئر وارڊ جو ٻاھريون در بند نه ڪنديس.“
مان پلنگ ڇڏي اٿي بيھي رھيس. مون کي محسوس ٿيو، ھوءَ پنھنجي وجود ۾ بي انتھا ضبط جي ڪري ڪنبي رھي ھئي. اسين ڪجھه دير تائين ھڪٻئي ڏانھن ڏسندا رھياسين.
پوءِ، مون ھيٺ جھڪي سندن پيرن تي عقيدت وچان ھٿ رکيا.
ھوءَ ھڪدم وک کن پري ٿي بيٺي ۽ پوءِ منھن ورائي، تڪڙن قدمن سان ڪمري مان ھلي ويئي.