37
ڊاڪٽر امان الله خان ايمرجنسي لائيٽ آڻي ٽيبل تي رکي. ٻنھي ڪيسٽ رڪارڊرن ۾ بيٽري سيل وجھڻ لڳو. مون ڊاڪٽر کان پڇيو، ” تو کي ان قسم جي انٽرويو جو خيال ڪيئن آيو؟“
چيائين، ” فلوريڊا يونيورسٽيءَ ۾ پڙھندي، مون ھڪ فلم ڏٺي ھئي، ڪيمپس جي ملٽي پرپز ھال ۾، ۽ فلم جو نالو ھو انڊر گرائونڊ. اٽليءَ جي ڪنھن ڊائريڪٽر ٺاھي ھئي، ان فلم ۾ ڇھن اصلي گوريلن جو انٽرويو وڏي مھارت سان ڏيکاريو ھئائون. اصل ۾ اھا فلم گوريلن جي بيان سان ٺھڪندڙ واقعن تي مبني ھئي.
الائي ڇو مون کي کل اچي ويئي.
پڇيائين، ” کلي ڇو ٿو؟“
چيم، ” يار، تون به مون کي سچو پچو گوريلو ته نٿو سمجھين ! “
” تنھنجا افعال ته گوريلن جھڙا ناھن “ ڊاڪٽر چيو، ” پر، ممڪن آھي ته حالتون تو کي گوريلو ڪري وجھن.“
پڇيومانس، ” اٽلي جي ڊائريڪٽر تو جھڙيون حرڪتون ڪري اصلي گوريلن جي انٽرويو تي ھڪ فلم ٺاھي وڌي، اھو ته ٻڌاءِ فلم رليز ٿيڻ کان پوءِ آمريڪي انٽيليجنس جي ڊائريڪٽر جو ڪھڙو حشر ڪيو؟ “
” انٽيلجينس وارن ڊائريڪٽر کان گوريلن جو ڏس پتو وٺڻ جي ڏاڍي ڪوشش ڪئي، پر کين ڪجھه ھڙ حاصل نه ٿيو “ ڊاڪٽر امان چيو، ” ھن آمريڪي انٽيليجنس جي سربراھ کي ٻڌايو ته فلم لاءِ انٽرويو وٺڻ کان اڳ ھن گوريلن سان عھد ڪيو ھو ته ھو ڪنھن صورت ۾ سندن ٺڪاڻن جو ڏس پتو ڪنھن کي نه ڏيندو.“
مون کي تعجب ٿيو. پڇيم، ” ۽ آمريڪي انٽيليجنس جي سربراھ انھي مفروضي کي قبولي ورتو.“
” نه فقط قبول ڪري ورتو، پر کانئس ان باري ۾ ڪڏھن پڇاڳاڇا نه ٿي.“ ڊاڪٽر امان وراڻيو.
” اسان وٽ قصو ان جي ابتڙ آھي.“
ڊاڪٽر امان کي چيم، ”تو کي تر جيترو به ڊپ نٿو ٿئي.“
پڇيائين، ” ڪنھن کان؟“
چيم، ” انٽيليجنس وارن کان.“
ھڪدم ڳنڀير ٿي ويو. تمام سخت ۽ سرد لھجي ۾ اھڙي نموني ڳالھايائين، ڄڻ انٽيليجنس ايجنسيز جي ڪنھن شخص سان ڳالھائيندو ھجي. چيائين، ” جوڳي ھڪ بيمار جي حيثيث ۾ مون کي مليو ھو. ھڪ ڊاڪٽر جي ناتي مون سندس علاج ڪيو. اھو منھنجو فرض ھو. مريض کي گرفتار ڪرائڻ منھنجو فرض نه آھي، بلڪه منھنجي پيش جي خلاف آھي. ھن انٽرويو ڏنو ۽ ھليو ويو.“
چيم، ” ڊاڪٽر، ھڪ دفعي جيڪڏھن انٽيليجنس وارن کي ور چڙھي وئين، ته اصل ڇڏيندءِ ڪو نه.“
سوالن وارو ڪيسٽ رڪارڊر پاڻ ڏانھن ۽ جوابن وارو مون ڏانھن ڪندي چيائين، ” يار جوڳي، اسين ان قسم جي ڳالھين کي وڌيڪ اھميت نه ڏيندا آھيون. “
پڇيم، “ مون کي سوال ٻڌڻو آھي، يا جواب رڪارڊ ڪرائڻو آھي.“
وراڻيائين، ” تو جواب ڏيئي ڇڏيو آھي. ھينئر اڳيون سوال ٻڌنداسين.“
ڊاڪٽر امان الله سوالن واري ڪيسٽ رڪارڊر جو سئچ آن / پلي تي ڪري چڏيو.
اڳيون سوال چارڻ جي باري ۾ ھو. پڇيائون، ” چارڻ سان تنھنجو ڪھڙو تعلق آھي؟“
جواب رڪارڊ ڪرائيندي چيم، ” چارڻ منھنجو دوست آھي.“
پڇيائون، ” ھن ڪھڙو ڏوھ ڪيو آھي، جو پوليس کان روپوش آھي؟“
جواب ۾ چيم، ” چارڻ جا ٻه ڏوھ آھن. ھڪ ته ھو منھنجو سنگتي آھي. ۽ ٻيو، ته ھن به اھوئي ڏوھ ڪيو آھي، جيڪو مون ڪيو آھي. يعني، اسان ٻنھي ڪو ڏوھ نه ڪيو آھي.“
ڊاڪٽر امان الله ھڪ گھڙيءَ لاءِ ھٿ مٿي ڪري مون کي آڱوٺو ڏيکاريو ۽ پوءِ ھڪدم ھٿ ھيٺ ڪري اثبات ۾ ڪنڌ لوڏيو. ڄڻ چوندو ھجي، بلڪل ٺيڪ.
اڳيون سوال ٻڌي منھنجو لنءِ ڪانڊارجي ويئي. پڇيائون، يا کڻي ايئن چئجي پڇيو ھئائون ” پوليس کي پڪ آھي ته چارڻ ھٿيارن جي سمگلنگ ۾ شامل آھي. کيس ھڪ دفعي صادق آباد مان اھڙي ٽرڪ مان لھندي ڏٺو ويو ھو، جنھن تي اڳتي ھلي جڏھن گھوٽڪيءَ وٽ ڇاپو لڳو ھو ته ان مان درھ آدم خيل جا ٺاھيل ھٿيار ھٿ آيا ھئا. ان باري ۾ تو کي ڇا چوڻو آھي؟“
مون ھٿ وڌائي ٻئي ڪيسٽ رڪارڊر بند ڪري ڇڏيا. ڪجھه ڪجھه ڪاوڙ وچان چيم، ” ھيءَ ڪھڙي بڪواس آھي. مان صحافين جي سوالن جا جواب ڏيئي رھيو آھيان، يا پوليس وارن جا.“
ڊاڪٽر امان الله خان چيو، ” اڄ ڪلھه نوجوان صحافين کي انويسٽيگيٽو رپورٽنگ جو جنون ورائي ويو آھي. تو کي ڪو نه ڪو مناسب جواب ڏيڻو پوندو.“
چيم، ” اھڙي بيھودي سوال جو جواب ان کان سواءِ ٻيو ڪھڙو ٿي سگھي ٿو ته اھا تھمت سراسر بڪواس ۽ بھتان آھي.“
ڊاڪٽر امان سمجھائڻ واري نوع ۾ چيو ” تمام چالاڪ قسم جو سوال پڇيو اٿائون. جواب سوچي سمجھي ڏبو.“
” ڏبو!“ مون تعجب وچان ڊاڪٽر امان ڏانھن ڏٺو.
ان وقت مون کي دلبر خان ۽ ڪشمير خان جو ھٿيارن سان ڀريل حجرو ياد آيو. حُجري تائين مون کي چارڻ پھچايو ھو. ھونءَ به چارڻ شوقيه قسم جو انقلابي ھو. اڪثر چوندو ھو انقلاب بندوق جي ناليءَ مان نڪرندو آھي.“
ھڪ دفعي ڪنھن دوست چرچي مان چيو ھوس، يار چارڻ بندوق جي ناليءَ مان ته گولي نڪرندي آھي.
مڙس ڪاوڙجي پيو ھو، ۽ پوءِ ھن سموري سنگت کي ھوچي منجھه ۽ مائوزيتنگ جي باري ۾ لاڳيتو ٻه ڪلاڪ ليڪچر ڏنو ھو.
ڊاڪٽر امان جي بدليل رويي، ۽ سوال جي نوعيت مون کي سوچ ۾ وجھي ڇڏيو. مون سوچيو، اليڪٽرانڪ پريس ڪانفرنس، ڊاڪٽر امان الله جي اسپتال، چارڻ جي ڪشمير خان ۽ دلبر خان جي قيد مان رھائي، انھن سڀني ڳالھين جو پاڻ ۾ ڪو نه ڪو گھرو تعلق آھي. ڪو نه ڪو واسطو آھي ! مان جيڪڏھن سازش جو شڪار نه ٿيو آھيان. ته گھٽ ۾ گھٽ اھڙي دائري ۾ پھچي چڪو آھيان، جتان نڪرڻ جيڪڏھن ناممڪن نه آھي، ته مشڪل، بلڪه بيحد مشڪل آھي. مون ڪجھه بيوسيءَ وچان ڊاڪٽر امان الله ڏانھن ڏٺو. ڊاڪٽر چيو، ” منھنجي ڳالھه غور سان ٻڌ جوڳي. ھن انٽرويو ذريعي اسان کي اھوئي ثابت ڪرڻو آھي ته سڀ ڪجھه بھتان، غلط بياني ۽ پوليس جي سازش آھي.“
ھڪدم چيم، ” پر ڊاڪٽر، ھٿيارن واري ڳالھه ته غلط ناھي. بلڪل صحيح آھي. مون پنھنجي اکين سان دلبر خان ۽ ڪشمير خان جي حجري ۾ سمگلنگ لاءِ ھٿيار ڏٺا ھئا.“
” پر ھن وقت اسان لاءِ تو کي، ۽ توسان گڏ چارڻ کي بچائڻ اھم آھي.“ ڊاڪٽر امان الله چيو، ” تو کي جواب ۾ اھوئي چوڻ گھرجي ته چارڻ تي لڳايل الزام بي بنياد آھي ھو ان قسم جي ڪنھن به ڪم ۾ شامل نه ٿيو آھي.“
پڇيم، ” منھنجي بيان جو پوليس جي بيان تي ڪو قانوني اثر پوندو؟“
ڊاڪٽر چيو، ” اسان جيڪڏھن ايترو ثابت ڪري وڌوسين ته گلاب گونگو پيدائشي گونگو آھي، ۽ بيان واري دعوي پوليس جي ڪوڙي آھي، ۽ ٻيو ته پوليس جي لاڪپ ۾ برپٽ جي اسي سالن جي پوڙھي ماءُ قيد آھي، ته سمجھه پوليس جي دعوي کي، ھر قسم جي دعوي، ۽ بيان کي غلط ۽ بدنيتيءَ ته بيٺل ثابت ڪري سگھنداسين.“
مان ٻُڏَتَر ۾ ھوس، جو ڊاڪٽر امان الله خان جواب وارو ڪيسٽ رڪارڊر آن/ پلي ڪري ڇڏيو ۽ جواب لاءِ مون کي اشارو ڪيو.