36
” اھو ڇا پيو ڪرين؟“ ڊاڪٽر امان الله خان چيو، ” صحافين جي صدر تو کي ويلڪم ڪيو آھي، تنھنجي آجيان ڪئي آھي. ھن اڃا تو کان ڪو سوال نه پڇيو آھي. سوال ٻڌڻ کانپوءِ جواب لاءِ ھيءُ ڪيسٽ رڪارڊر بند ڪبو، ۽ تو وارو ڪيسٽ رڪارڊر ھلائبو.“
ڊاڪٽر امان الله خان ڪيسٽ کي ريوائينڊ ڪيو ۽ ٻيھر آن ڪرڻ کان اڳ چيو، ” آجيان کانپوءِ صحافين جي صدر جو سوال ٻڌ ۽ پنھنجي رڪارڊر ۾ ان جو جواب ڏي.“
ڊاڪٽر امان الله خان ڪيسٽ رڪارڊر آن ڪري ڇڏيو. آواز آيو، ” ” پنھنجي نوعيت جي نرالي پريس ڪانفرنس ۾ اسين، راولپنڊي ۽ اسلام آباد جا صحافيءَ مفرور ملزم جوڳيءَ کي خوش آمديد چئون ٿا.“
مون ڊاڪٽر امان ڏانھن ڏٺو.
ڪيسٽ ھلندو رھيو. ڪيسٽ رڪارڊر مان تاڙين جو آواز آيو، ائين، ڄڻ مان صحافين آڏو پريس ڪلب ۾ ويٺو ھوس. ھو مون کي ڏسي رھيا ھئا ۽ مان کين ڏسي رھيو ھوس.
تاڙين جو آواز ختم ٿيو، صحافين جي صدر پريس ڪانفرنس ۾ سوالن جو آغاز ڪندي پڇيو، ” جوڳي،تنھنجي ڏوھ جي نوعيت ڪھڙي آھي، تون ڪو دھشتگرد آھين، ٻاھرين ڪنھن ملڪ جو ايجنٽ آھين، يا فقط سياسي ڪارڪن آھين، ۽ احتجاج بلند ڪري رھيو آھين؟“
ڊاڪٽر امان الله خان ڪيسٽ رڪارڊر بند ڪري ڇڏيو. چيائين، ” ھاڻي پنھنجو ڪيسٽ رڪارڊر آن ڪر، ۽ سوال جو سوچي سمجھي جواب ڏي.“
چيم، ڪجھه خفي ٿيندي، ” يار، مون ڪو ڏوھ نه ڪيو آھي ۽ نه ئي مان ڪو دھشتگرد آھيان.“
” ترس “ ڊاڪٽر امان مون کي ڳالھائڻ کان روڪيو.
چيائين، ” اھو ئي جواب تون پنھنجي ڪيسٽ رڪارڊر ۾ رڪارڊ ڪر.“
داڪٽر امان ڪيسٽ رڪارڊر آن پلي ڪري ڇڏيو.
مون کي اشارو ڪيائين، ڄڻ چوندو ھجي، ڳالھاءِ !
مون ڳالھايو. چيم، ” مان نه مفرور ڏوھاري آھيان ۽ نه ئي دھشتگرد آھيان. مون ڪو ڏوھ نه ڪيو آھي. مان سياسي ڪارڪن به نه آھيان. سرڪاري ملازم آھيان.“
مون ڊاڪٽر امان ڏانھن ڏٺو. ھن ھاڪار ۾ ڪنڌ لوڏيو ۽ مون ڪيسٽ رڪارڊر بند ڪري ڇڏيو.
” سٺو “ چيائين، ” ھڪ ھڪ سوال جي جواب کانپوءِ ايتري دير ترسين، ته پوءِ انٽرويو ۾ ڪي ھفتا لڳي ويندا. تون سمورو معاملو سمجھي ويو آھين. سوال ٻڌنڌو وڃ، ۽ پنھنجو جواب رڪارڊ ڪرائيندو وڃ.“
ڊاڪٽر امان ڪيسٽ رڪارڊر آن ڪري ڇڏيو. آواز آيو، ” جوڳي، اسلام آباد اچڻ لاءِ تو وٽ ڪھڙو سبب ھو؟“
سوال وارو ڪيسٽ رڪارڊر ڊاڪٽر امان بند ڪري ڇڏيو. مون جوابن وارو ڪيسٽ رڪارڊر آن ڪري ڇڏيو. چيم، ” اسان جو، روھڙيءَ ۾ ھڪ مائٽ ھو، ۽ دوست به ھو. اسلام... قاضي محمد اسلام آف قاضي محله روھڙي شريف. ايم اي، ايم ايس اي، ايم ڪام، ۽ ان قسم جون انيڪ ڊگريون وٺڻ کانپوءِ به نوڪري وٺي نه سگھيو ھو. اسلام ٽپڙ ٻڌي اسلام آباد روانو ٿيو، نوڪري جي تلاش ۾. نوڪري درڪنار، اسلام اھڙو ويو، جو اسلام آباد ۾ گم ٿي ويو. نه خط نه پٽ، نه نياپو، نه سينھو. مون کي روھڙي ۾ وڏو آڙيڪاپ سمجھندا آھن. کجين تي چڙھي ويندو ھوس، ۽ ڏوڪا پٽي کائيندو ھوس. نيٺ، صلاح مشورن کان پوءِ مائٽن اسلام آباد ۾ اسلام جي ڳولا لاءِ مون کي روانو ڪيو. بس، تڏھن کان مان اسلام آباد ۾ آھيان.“
ڊاڪٽر امان الله خان مونکي مُٺ بند ڪري آنڱوٺو ڏيکاريو. اڄ ڪلھه جي شھري رواج موجب آڱوٺو ڏيکارڻ جو مطلب آھي، واھ ڪمال ڪري ڇڏيو اٿئي !
مختلف صحافي ھئا، مختلف آوازن ۾ سوال رڪارڊ ڪيل ھئا.
اڳين سوال ۾ھڪ صحافيءَ سوال پڇيو، ” تنھنجو ساٿي دھشتگرد، ۽ پوليس چواڻي تخربيڪار گلاب چند ڪير آھي. ھن تخريبي پروگرامن جو تفتيش دوارن اعتراف ڪيو آھي.“
ڏاڍي ڪاوڙ لڳي. سوال پڇندڙ سامھون ھجي ھا، ته مٿو ڀڃي ڇڏيانس ھا. مون ڊاڪٽر امان الله ڏانھن ڏٺو. ھن ھاڪار ۾ ڪنڌ لوڏيو. ڄڻ چوندو ھجي، مٿو ڀڃي ڇڏينس.
مون جواب رڪارد ڪرائيندي چيو، ” گلاب جو نالو گلاب چند نه آھي. گلاب جو پورو نالو گلاب احمد قريشي آھي. روھڙي جا قاضي ۽ قريشي پاڻ ۾ مائٽ آھن. مان يقين سان چئي سگھان ٿو ته گلاب تفتيش دوران ڪنھن به قسم جو بيان نه ڏنو آھي. گلاب پيدائشي گونگو آھي. گلاب کان وڌيڪ سٻاجھرو شخص مون زندگيءَ ۾ اڄ تائين ناھي ڏٺو.“
داڪٽر امان مون کي آکوٺو ڏيکاريو.
ڪانفرنس، يا انٽرويو ھلندو رھيو. ان قسم جي پريس ڪانفرنس کي انٽرويو سڏڻ وڌيڪ بھتر آھي.
ڪيسٽ رڪارڊر مان اڳيون سوال ٻڌم، ” گلاب ڪھڙي ارادي سان اسلام آباد آيو ھو؟“
جواب رڪارڊ ڪرائيندي چيم، ” مان آھيان ته وڏو آڙيڪاپ قسم جو ماڻھو، پر اسلام آباد ۾ اسلام کي ڳولڻ ۾ بلڪل ناڪام ٿي پيو ھوس. مون روھڙيءَ ۾ سمورن مائٽن ۽ دوستن کي مايوس ڪري ڇڏيو ھو. ناڪام ٿي، ڪھڙو منھن کڻي ڳوٺ وڃان ھا، سو انگن اکرن واري محڪمي ۾ سنڌ رورل جي ڪوٽا تي ھڪ نوڪري ھٿ ڪري ويھي رھيس. مون کان مايوس ٿي وڃڻ کانپوءِ مائٽن اسلام جي ڳولا ۾ گلاب کي اسلام آباد روانو ڪيو. گلاب پيدائشي گونگو آھي، پر بي انتھا ذھين آھي. پر، اسلام آباد ۾ ذھانت ڪم نه آيس. پاڻ کي مارايائين، اسان جي سموري سنگت کي ماري وڌائين.“
ڊاڪٽر امان مون کي آڱوٺو ڏيکاريو.
ڪيسٽ رڪارڊر بند ڪندي چيم، ” ڊاڪٽر مان شھري ضرور آھيان، پر خدا جي واسطي مون کي آڱوٺو نه ڏيکار.“
” ساري “ ڊاڪٽر کلي پيو. چيائين، ” آزاد قبائل ۾ ھڪ دفعي آڱوٺو ڏيکارڻ جي ڳالھه تان ھڪ سردار مون کي ذري گھٽ قتل ڪري ڇڏيو ھو.“
مون سوالن وارو ڪيسٽ رڪارڊر ھلائي ڇڏيو. سوال پڇندو ويو، ” تون ۽ گلاب لڳ ڀڳ ڪھڙي دور ۾ اسلام آباد آيا ھئا؟“
مون سوچيندي جواب ڏنو، ” مون کي سن ته چڱي طرح ياد ناھي، پر سمجھان ٿو دور اھو ئي ھو، جڏھن جنرل ضياءُ اسلام جي خدمت لاءِ بنا مقابلي پاڻ کي وڌيڪ پنجن سالن لاءِ صدر چونڊرايو ھو.“
اڳيون سوال ٻڌم. پڇيل ھو، ” گلاب چند آڏي پڇا دوران اعتراف ڪيو آھي ته توھان اسلام آباد جي ريلوي اسٽيشن کي بم سان اڏائڻ جو پروگرام ٺاھيو ھو. اِھو الزام ڪيتريقدر صحيح آھي؟“
جواب رڪارڊ ڪرائيندي چيم، ” اھو الزام ايتريقدر صحيح آھي جيترو اسلام آباد جي ريلوي اسٽيشن. ايڇ نوَ ۽ آئي نوَ جي وچ ۾ فيڪٽرين لاءِ جتي سامان لھندو آھي، تنھن جو نالو مارگله اسٽيشن آھي، جتي ورلي بني بشر نظر ايندو آھي. سمورو مال ٽرڪن ذريعي ايندو آھي. مان توھان کي ٻڌائي چڪو آھيان ته آڏي پڇا دوران گلاب جي اعتراف واري ڳالھه سراسر بڪواس آھي. گلاب پيدائشي گونگو آھي.“
ڪيسٽ رڪارڊر بند ڪندي ، ڊاڪٽر کي چيم، ” ھي ته ساڳيا ساڳيا سوال پڇي رھيا آھن. چريا آھن ڇا؟“
” ھيءَ اليڪٽرانڪ ڪانفرنس آھي.“ ڊاڪٽر امان وراڻيو، ” ھن ڪانفرنس ۾ سوال وچان سوال ڪڍڻ ناممڪن آھي. تون جواب رڪارڊ ڪرائيندو وڃ. جيڪڏھن ڪجھه سوالن جا جواب ملندڙ جُلندڙ ھجن، تڏُھن به رڪارڊ ڪرائي ڇڏ.“
ھاڪار ۾ ڪنڌ لوڏيم.
اڳئين سوال ۾ پڇيائون، ” توھان ٻنھي جا ٻيا ڪھڙا ڪھڙا ساٿي اسلام آباد نه آيا آھن.“
سوال ٻڌي باھ وٺي ويئي. جواب ڏيندي چيم، ” گلاب گونگو ۽ مان دھشتگرد ۽ تخربيڪار وغيره نه آھيون. اسين سياسي ماڻھو به نه آھيون. اسان جي ملڪ ۾ سياست پيٽ ڀرين جو کيل آھي. گلاب گونگو ۽ مان مولائي آھيون. سياست اسان جي وس جو ڪم نه آھي. ھا، باقي پليس مينٽ بيورو معرفت ڪجھه سنڌي اسلام آباد آيا آھن، پر ھو دھشتگرد نه آھن. سنڌين جي باري ۾ اھو الزام لڳو آھي.“
ٻيو سوال ٻڌم، ” برپٽ صحرائيءَ ڪير آھي؟“
” منھنجو دوست آھي، سنگتي ۽ ساٿي آھي.“ جواب رڪارڊ ڪرائيندي چيم، ” ھو ايترو ئي ڏوھاري آھي جيترو مان ۽ گلاب گونگو. ست اٺ ٻار اٿس. پنجن سالن جي بيروزگاريءَ کانپوءِ کيس وڏي جاکوڙ کان پوءِ، سا به پليس مينٽ بيورو معرفت نوڪري ملي آھي. چريو ٿيو آھي ڇا جو ٻارن لاءِ ماني بدران گوليون خريد ڪندو ! في الحال، برپٽ صحرائي جي ڳالھه ڇڏيو. برپٽ جي پوڙھي ماءُ ڪھڙو ڏوھ ڪيو آھي، يا ڪري سگھي ٿي، جو اسلام آباد جي پوليس کيس ٿاڻي تي ويھاري ڇڏيو آھي. مان جڏھن به برپٽ جي ماءُ کي ڏسندو آھيان، مون کي بي بي مريم ياد ايندي آھي.“
اوچتو آپريشن ٿيٽر اوندھ ۾ غرق ٿي ويو. ھڪ لمحي لاءِ محسوس ٿيو ڄڻ سڀ ڪجھه ختم ٿي ويو.
” گھٻرائجانءِ نه “ ڊاڪٽر امان چيو، ” ھتي اڪثر بجلي جو نظام درھم برھم ٿي ويندو آھي. مون وٽ بيٽري سيل آھي، ايمرجنسي لائيٽ به ھتي ڪٿي رکي آھي. بدبختن شايد ڪنيڪشن ڪڍي ڇڏيو آھي. اسين انٽرويو جو سلسلو جاري رکنداسين.“
ڊاڪٽر امان الله خان اوندھ ۾ ايمرجنسي لائٽ ڳولڻ لڳو. مان اوندھ ۾ ماٺ ويٺو رھيس.