42
منھنجي اھڙي ڏسڻ ڊاڪٽر امان الله کي بيچين ڪري وڌو. ھو پنھنجي بيچينيءَ لڪائڻ لاءِ منھنجي پاسي کان ويھي رھيو. ڌيرج واري لھجي ۾ چيائين، ” شڪيلا خفيه ايجنسين جي ايجنٽ آھي. سندس ڳالھه تي يقين نه ڪجانءِ.“
ڊاڪٽر امان الله خان جي منھن ۾ ڏسندي پڇيم، ” ۽ توھين ڪير آھيو؟“
داڪٽر امان اٿي بيھي رھيو. اھڙي نموني ڳالھايائين، ڄڻ سندس بيچيني ختم ٿي ويئي ھئي. چيائين، ” اسان جو تعلق افغان لبريشن لائنز سان آھي.“
مون پنھنجي جسم تان مانيٽرن جو تارون پٽي لاھي ڇڏيون. ڊاڪٽر امان الله ڪنھن قسم جي مداخلت نه ڪئي. ھوءَ خاموشي سان مون ڏانھن ڏسندو رھيو. مان اٿي بيھي رھيس.
ڊاڪٽر امان نرم لھجي ۾ چيو، ” جوڳي ساڳي غلطي نه ڪجانءِ، جيڪا چارڻ ڪئي ھئي.“
ڪاوڙ مان چيم، ” چارڻ مسڪين کي اول توھان پنھنجي ڄار ۾ ڦاسايو، ۽ دوکو ڏيئي کيس ماري وڌو. مٿس غلطي جو الزام نه مڙھيو.“
” چارڻ غلطي ڪئي ھئي. ھن غلطي ڪئي ھئي.“
ڊاڪٽر امان پنھنجي ڳالھه تي زور ڏيندي چيو، ” مون کيس ڪوھاٽ جي رستي پشاور موڪلڻ جو بندوبست ڪيو ھو. پر، واٽ تي ھو ٽرڪ مان لھي، پيشاب جو بھانو ڪري ڀڄي ويو، ۽ نيٺ مارجي ويو.“
” اجايا من گھڙت قصا نه ٻڌاءِ، ڊاڪٽر.“ ڪاوڙ وچان چيم، ” صاف ڳالھه ٻڌاءِ ته چارڻ جي پڪڙجي پوڻ کان پوءِ توھان کي ھٿيارن جي سمگلنگ جو ڦاٽ ڦاٽي پوڻ جو ڊپ ھو، تنھنڪري توھان چارڻ کي ماري ڇڏيو.“
” ھا، اھو درست آھي ته چارڻ جيڪڏھن گرفتار ٿي پوي ھا، ته خفيه ايجنسين ۾ عذاب ڏيئي کانئس ھٿيارن واري ڳالھه ڪڍائي وٺن ھا. ان جو اسان کي ڊپ ھو.“ ڊاڪٽر امان الله چيو، ” پر، اھو غلط آھي ته چارڻ کي اسان مارايو آھي.“
” ته پوءِ چارڻ کي ڪنھن ماريو آھي؟“تلخ لھجي ۾ پڇيم، ” توھان کان سواءِ چارڻ جي باري ۾ ڪنھن کي خبر ھئي؟“
” خفيه ايجنسين کي خبر ھئي.“ ڊاڪٽر امان چيو، ” ھنن صادق آباد وٽ کيس ھٿيارن جي ٽرڪ مان لھندي ڏٺو ھو.“
مون کي آپريشن ٿيٽر ۾ ڪيسٽن ذريعي انٽرويو دوران ھڪ صحافي جو سوال ياد آيو، جنھن پوليس جي حوالي سان چارڻ کي صادق آباد وٽ ھٿيارن جي ڀريل ٽرڪ مان لھندي ڏسڻ جو ذڪر ڪيو ھو. مون سندس سوال جي سختيءَ سان ترديد ڪئي.
ڊاڪٽر امان الله خان چيو، ” چارڻ کي خفيه ايجنسين جي ڪمانڊوز ماريو آھي.“
ڊاڪٽر امان جو دليل مون کي بي معني محسوس ٿيو. پڇيم، ” ھن کيس مارڻ بدران گرفتار ڇو نه ڪيو؟“
” تون نھايت سادو، ۽ عام رواجي ماڻھو آھين، جوڳي! “ ڊاڪٽر امان وراڻيو، ” بين الاقوامي سياست، ۽ سياسي سازشن کان بي خبر آھين.“
” ھو نھه ! “ نفرت وچان پڇيم، ” مسڪين چارڻ کي مارڻ پٺيان ڪھڙي بين الاقوامي سياست يا سازش ھئي ! “
ھٿ پويان ڪري ڊاڪٽر امان الله خان ڪمري ۾ ٽي چار چڪر ھڻي ڀت ڏانھن منھن ڪري بيھي رھيو. ھن ڪجھه دير تائين خاموش رھڻ کان پوءِ پنھنجي ساءِ چيو، ” جڏھن باھ لڳندي آھي، تڏھن سُڪن سان گڏ ساوا به سڙي ويندا آھن.“
مون ڪاوڙ وچان چَپَ ڀيڪوڙي ڇڏيا. سندس خود ڪلامي جو ڪو به جواب نه ڏنم.
ھن چيو، ” جنگ به انسانن جي جھنگ ۾ باھ لڳل آھي، جنھن ۾، جيڪي جنگ ۾ شامل ھوندا آھن، انھن سان گڏ اھي به اجل جو شڪار ٿي ويندا آھن، جيڪي جنگ ۾ شامل نه ھوندا آھن.“
ھن منھن ورائي مون ڏانھن ڏٺو، مان خاموش رھيس.
ڊاڪٽر امان چيو، ” دلبر خان ۽ ڪشمير خان به ڪي افغان لبريشن لائنز نه ھئا، پشارو جا عام رواجي ڀاڄي فروش ھئا. ھنن اسان لاءِ ڪم ڪيو، ھنن اسان جي مدد ڪئي. ۽ خبر اٿئي.... ھن جملو اڌ ۾ ڇڏي ڏنو.
ڪاوڙ بدران مون تعجب وچان ڊاڪٽر امان ڏانھن ڏٺو.
ڊاڪٽر امان چيو، ” جنھن ڏينھن چارڻ جو لاش اٽڪ پل وٽ لڌو ھو، تنھن رات دلبر خان ۽ ڪشمير خان کي سندس حجري ۾ قتل ڪيو ويو ھو.“
مون کان ذري گھٽ ڇرڪ نڪري ويو.
ڊاڪٽر امان چيو، ” مختلف خفيه ايجنسين مان ھڪ اھڙي ايجنسي آھي، جنھن وٽ تمام خوفناڪ ڪمانڊوز آھن، ۽ ھو اھي ڪاروايون ڪري رھيا آھن.“
مون کي سمجھه ۾ نه پئي آيو ته ڇا چوان !
ڊاڪٽر امان الله چيو، ” اسپتال مان ٻاھر نڪرڻ شرط تون به ڪنھن ڪمانڊو جي گولين جو بک ٿي ويندين.“
منجھي پيس. سوچن ۾ وڪوڙجي ويس. مون ڊاڪٽر امان الله خان کان پڇيو ” جيڪڏھن ائين آھي، ته پوءِ خفيه ايجنسين جا ڪمانڊوز تو کي ۽ ڊاڪٽر درانيءَ کي به ماري ڇو نه ڇڏين؟“
” اھو سندن ڊيوٽي ۾ شامل نه آھي.“ ڊاڪٽر امان وراڻيو، ” اسان جي حفاظت سندن ڊيوٽي ۾ شامل آھي.“
مان ڳالھه جي تھه تائين نه پھچي سگھيم. چيم، ” مان واقعي عام رواجي سوچ رکڻ وارو، عام رواجي شخص آھيان. سياست جي رمزن کان اڻ واقف آھيان.“
” نه نه، منھنجو مطلب اھو نه ھو، جيڪو تو ڪڍيو آھي.“ ڊاڪٽر ھڪدم چيو، ” منھنجي چوڻ جو مطلب ھو ته بين الاقوامي سطح تي تمام منجھائيندڙ ۽ سازشن واري سياست ھلي رھي آھي، ۽ تون جيئن ته ان سموري معاملي کان جدا آھين، تنھنڪري سمجھي نه سگھندين. تنھنجي دل ڏکائڻ منھنجو مقصد نه ھو.“
مان پلنگ تي ويھي رھيس. مون کي لوندڙي وٽ سور محسوس ٿيڻ لڳو.
ڊاڪٽر امان ڪرسي ڇڪي اچي پلنگ جي پاسي کان ويٺو. چيائين، ” مان سمجھان ٿو ته شڪيله تي اسان جي باري ۾ تو کي ٻڌائي ڇڏيو آھي.“
” ھن توھان جي باري ۾ مون کي ڪجھه نه ٻڌايو آھي.“ ھڪدم چيم، ” ۽ ڊاڪٽر، مان شڪيله جي باري ۾ ڪنھن به بحث لاءِ تيار نه آھيان.“
ڊاڪٽر امان ٺونٺيون ڪرسي جي ٻانھن تي رکي، ٻنھي ھٿن ۾ مٿو جھلي ويھي رھيو. عجيب قسم جي خاموشي ڪمري کي ڳڙڪائي ويئي.
ڪافي دير کان پوءِ ھن ڪنڌ کڻي مون ڏانھن ڏٺو. چيائين، ” مون تنھنجي لاءِ سٺا وڪيل ڪيا آھن. تون خير خوبيءَ سان، جملي الزامن کان آزاد ٿي پنھنجي وطن، سنڌ ورندين. مان نٿو چاھيان ته تون اسان جي باري م ڪو غلط تاثر کڻي وڃين.“
ڏک وچان چيم، ” يار، توھان جي ڪري منھنجو مولائي دوست مارجي ويو آھي. مون کي ڏاڍي تڪليف پھتي آھي. مون کي ڏاڍو ڏک ٿيو آھي.“
ڊاڪٽر امان الله چيو، ” دل ۾ ته نه ڪندين، جيڪڏھن چارڻ جي باري ۾ ڪجھه چوان؟“
چيم، ” ڪو گٿو لفظ نه ڳالھائجاءِ، ڊاڪٽر.“
ڊاڪٽر چيو، ” ھو اسان سان سنڌ لاءِ ھٿياربند جدوجھد جو ڳالھيون ڪندو ھو. بنا ڪنھن تنظيم ڍانچي جي، ھوائي ۽ رومانٽڪ ڳالھيون. ھو اڄ نه، ته سڀاڻي اھڙي نموني مري وڃي ھا.“
چيم، ” گھٽ ۾ گھٽ پنھنجي ڌرتي تي مريءَ ھا. ھيءُ ڪھڙي قسم جو موت آھي، جيڪو ھڪ مولائي رومانٽڪ کي نصيب ٿيو آھي، اٽڪ پل جي ھيٺان سندس لاش لڌو آھي. واھ ڊاڪٽر، واھ! “
خاموشيءَ سان اجگر ٻيھر سموري ماحول کي اڳري ويو. مون کي ڊاڪٽر امان جي ساھ ھلڻ ۽ پنھنجيءَ دل جي ڌڙڪڻ جو آواز ٻڌڻ ۾ پئي آيو.
ائين محسوس ٿيو، ڄڻ ڪي پھر گذري ويا. مون ڊاڪٽر امان الله خان کي چيو، ” ڊاڪٽر، ممڪن ھجي ته چارڻ جو لاش سنڌ ۾ سندس مائٽن ڏانھن موڪلڻ جو ڪو بلو ڪريو.“
ڊاڪٽر ڪرسي تان اٿي، پلنگ تي منھنجي ڀرسان ويھي رھيو. چيائين، ” متان سمجھين ته مان تنھنجي ڏک کي سمجھي نٿو سگھان. پر، چارڻ جي باري ۾ ڪجھه ڪرڻ نه ممڪن آھي.“
مون بيوسيءَ وچان فون کڻي ورتي. شڪيله جو نمبر ڊائل ڪندي، مون کي تعجب ٿيو ته ڊاڪٽر امان الله ڪنھن به قسم جو اعتراض نه ڪيو، ۽ نه ئي ھن ڪا پڇاڳاڇا ڪئي. ڄڻ کيس خبر ھجي ته مون ڪنھن سان ڳالھائڻ پئي چاھيو.
شڪيله پھرين گھنٽيءَ تي رسيور کڻي ورتو. ان کان اڳ جو ھوءَ ڳالھائي، مون اٻھرائي ۾ چيو، ” شالي اھو ممڪن ناھي ته چارڻ جو لاش سنڌ ۾ سندس مائٽن ڏانھن موڪلي ڪري سگھجي؟“
” نه جوڳي، اھو ممڪن ناھي.“ شالي وراڻيو، ” تون پنھنجو خيال رکجانءِ، رات جي ھڪ ٿيڻ ۾ اڃان ارڙھن ڪلاڪ باقي آھن. ارڙھن ڪلاڪن ۾ گھڻو ڪجھه ٿي سگھندو آھي. سمجھه ته تون ٻرندڙ جبل جي ڀڪ تي ويٺو آھين.“ رسيور رکي ڊاڪٽر امان الله ڏانھن ڏٺو.