خوشيءَ کي غم ڏسي چهڪڻ لڳو...
ديوي ناگراڻيءَ سان منهنجي پوني ۾ پهرين ڏينهن ئي نيرن تي ملاقات ٿي. آءٌ ماسٽر چندر جي پٽ مهيش چندر سان بيٺو هئس ته ديوي نانگراڻيءَ اچي پنهنجو تعارف ڪرايو. ساڻس گڏ سندس ڀاڻيجي اوشا جيسواڻي به هئي، جنهن لاءِ ديويءَ ٻڌايو ته هُوءَ سئيڊن ۾ رهي ٿي، جتي منهنجو جهاز اڪثر ويندو رهيو ٿي ۽ جتان مون جهازن جي انجنيئرنگ (Marine) جي اعليٰ تعليم حاصل ڪئي. ديويءَ ٻڌايو ته هُوءَ اڄڪلهه پنهنجي ڌيءَ وٽ نيو جرسيءَ ۾ رهي ٿي، جتي چندر جو پٽ پڻ رهي ٿو. هُوءَ، مهيش ۽ ٻيا ڪيترائي، آمريڪا کان هِتي پوني، دادا جشن جي 90هين سالگره ملهائڻ لاءِ آيل آهن.
ديويءَ جو جنم ڪراچيءَ ۾ 1941ع ۾ ٿيو. سندس پيءُ ڪشن چند لالواڻيءَ جو ڳوٺ ٽنڊو آدم هو. سندس ناناڻا ديوناڻي هئا. ورهاڱي کان پوءِ ديويءَ وارا اجمير آيا، جتي ديويءَ پرائمري تعليم حاصل ڪئي. ان بعد وڌيڪ تعليم حيدرآباد دکن جي سينٽ فرانسز اسڪول ۽ نظام ڪاليج مان حاصل ڪئي. سندس شادي 1961ع ۾ ڀوڄ راج ناگراڻيءَ سان ٿي، جنهن جا وڏا لاڙڪاڻي کان ممبئيءَ اچي رهيا. شاديءَ بعد ديوي به چاليهه سال ممبئيءَ ۾ رهي. کيس ٽي ٻار آهن. وڏي ڌيءَ ڪويتا شڪاگو ۾ رهي ٿي ۽ ڪنهن اسپتال ۾ اڪائونٽنٽ آهي. ٻي ڌيءَ نرملا نيو جرسيءَ ۾ رهي ٿي، جنهن وٽ ديوي ناگراڻي ٽڪيل آهي. هُوءَ ڪمپيوٽر جي ايڪسپرٽ آهي. ديويءَ جو ننڍو ٻار ديپڪ به نيو جرسيءَ ۾ رهي ٿو ۽ بزنيس ڪري ٿو.
ديوي ناگراڻيءَ لاءِ چيو وڃي ٿو ته هن شعر و شاعري دير سان شروع ڪئي، پر جلد مشهور ٿي وئي. بقول گوورڌن شرما جي ديويءَ جي باشعور شاعري جو سبب سندس ڏات ۽ ڏاهپ جي سنجيدگي آهي.
ديويءَ جو هڪ خوبصورت غزل آهي:
بي وفا هيءَ زندگي، پوءِ ڀي لڳي پياري مون کي،
غم ڀنل آهي خوشي، پوءِ ڀي لڳي پياري مون کي.
ديوي ناگراڻيءَ جي شاعريءَ لاءِ گوورڌن شرما جو چوڻ آهي ته سندس شاعريءَ جو ڪئنواس وسيع آهي. لکڻ سندس محض شوق ناهي، سندس درديلي دل ۾ جيڪو غبار آهي اهو غزل، نظم، وائي، گيت وغيره جا ويس پهري، ساراهه جوڳي پيشڪش جي پُراثر رنگن سان نکريل آهي.
ديوي ناگراڻيءَ کي چيم ته پنهنجي سفرنامي ۾ جيڪڏهن تنهنجو ذڪر اچي وڃي ته نموني خاطر تنهنجو ڪهڙو غزل لکان؟ هيٺ سندس پسند تي سندس غزل لکي رهيو آهيان، جيئن نَوَن پڙهندڙن کي ديوي ناگراڻيءَ جي شاعريءَ جي Idea ٿي سگهي:
غزل:
جنهن لُٽيو سو به اڄ لُٽيل آهي،
هرڪا هستي ونڊيل ونڊيل آهي.
سرد فطرت لهو ۽ ماڻهو ٿيا،
برف ڄڻ ڪا ڄميل ڄميل آهي.
زندگيءَ آ انهيءَ کي هارايو،
جنهن جي هر شرط هِت کٽيل آهي.
ناهه ڪا روڪ ٽوڪ لڙڪن تي،
اک ۾ درياهه ڄڻ ڀريل آهي.
ٻوڏ لڙڪن جي سڀ وهائي وئي،
پُڇ نه ’ديوي‘ ته ڇا بچيل آهي؟
ديوي ناگراڻيءَ بابت غوث پيرزادو ماهوار ’امرتا‘ ۾ لکي ٿو ته: “ديوي نانگراڻي، شاعريءَ جي سمورين صنفن تي طبع آزمائي ڪئي آهي ۽ سڀني صنفن ۾ هن پنهنجي داخلي احساسن کي دٻجڻ نه ڏنو آهي. هن بحر، وزن ۽ جماليات جي چڪر ۾ ڦاسي، پنهنجي حقيقي احساسن ۽ جذبن کي قربان نه ڪيو آهي. اها هڪ تخليقڪار جي فتح آهي، ته هُو جيڪو چوڻ چاهي اهو چئي وڃي!”
۽ ديوي ناگراڻيءَ جي هڪ ٻي ڪويتا جا ڪجهه شعر:
وقت جو رُخ وقت سان مِٽجڻ لڳو،
آدمي خود کي خدا سمجهڻ لڳو.
اڄ خزان، اينديون بهارون پوءِ وري،
ماڻهو، موسم وانگيان مَٽجڻ لڳو.
دل ٽٽڻ جو مون ڏٺو ماتم جو ڪلهه،
اڄ خوشين جو سو ڪفن پهرڻ لڳو.
اڄ خوشي غم ۾ نه شامل ٿي اچي،
ڪالهه خوشيءَ کي غم ڏسي چهڪڻ لڳو.
ديوي ناگراڻيءَ نه فقط سنڌ ۾ پر هنديءَ (اڙدو) ۾ به شاعري ڪئي آهي. سندس هندي شاعريءَ جا ٻه ڪتاب تمام مشهور آهن:
• چراغِ دل
• دل سے دل تک
مٿيان ٻئي ڪتاب غزلن جا مجموعا آهن ۽ اهڙيءَ طرح سنڌيءَ ۾ به سندس غزلن جا ڪتاب ڇپجي چڪا آهن، جن مان هن وقت مون وٽ هيٺيان ڪتاب موجود آهن:
• سنڌ جي آئون ڄائي آهيان،
• غم ڀنل خوشي،
• آس جي شمع، ۽
• اڏر پکيئڙا.