پوني پاسي جا ڪجهه ٻيا اديب
هي صاحب هن وقت 67 سالن جو ٿيندو ۽ پوني جي “نوين هند هاءِ اسڪول ائنڊ جونئر ڪاليج” جو رٽائرڊ پرنسپال آهي. هي انهن ماڻهن مان آهي، جيڪي نج فارم ۾ سنڌي ڳالهائين ۽ لکن ٿا. پاڻ M.A ۽ B.Ed آهن. ايم. اي. سنڌيءَ ۽ هنديءَ ۾ فرسٽ ڪلاس فرسٽ پوزيشن سان حاصل ڪيائون. سندس شاعريءَ جو ڪتاب ’زندگيءَ جي راهه تي‘ هتي جي ادبي حلقن ۾ مشهور آهي. ان کان علاوه ڪيترن ڊرامن ۾ سندس ڊائريڪشن آهي ۽ انهن مان ڪجهه ۾ پاڻ اداڪاري به ڪئي اٿن. سنڌين جي هڪ علائقي ميران هائوسنگ سوسائٽيءَ ۾ شنڪرشيٽ روڊ تي رهائش اٿن.
اندرا پونا والا!
آڪاشواڻيءَ تان ٻارن لاءِ ڊراما پيش ڪندڙ، سنڌي ليکڪا اندرا ٻلديو ٻڌراڻي سندس ڪتاب ’پشپ چمن جا‘ کان پڻ مشهور آهي.
اندرا نالي هڪ ٻي ليکڪا جو پڻ هن شهر پوني سان واسطو آهي، بلڪ هُوءَ ته سڏجي ئي پونا والا ٿي جيئن راز ناٿن شاهي، مومن مليرائي يا سيف ٻنوي! اندرا پونا والا، جيڪا پنهنجو پاڻ کي پنهنجي پيءُ جي ڳوٺ جي نالي سان شهدادپوري پڻ سڏائي ٿي، پوني جي هنن محفلن ۾ صبح شام آئي ٿي ۽ ٻڌايائين ته هُوءَ هتي شيواجِي نگر علائقي جي ماڊل ڪالونيءَ ۾ رهي ٿي ۽ سندس شاعراڻو تخلص ’شبنم‘ آهي. ان حساب سان ڏٺو وڃي ته سندس نالو الله بخش ’سرشار‘ عقيلي يا حاجي شاهه ’هموطن‘ سيتائي کان به وڏو ٿي ويو يعني شريمتي اندرا پونا والا شهدادپوري ’شبنم‘.
سندس ڪجهه ڪتاب هن ريت آهن:
• شبنمي قطره
• سالن جو سک
• عبادت... وغيره
پروفيسر ايشوري جوتواڻي!
پاڻ ساڌو واسواڻي پاٿ تي ئي رهي ٿي ۽ هن پنهنجي سڄي عم ساڌو واسواڻي جي مشن پٺيان وقف ڪري ڇڏي آهي. سندس احوال شروع ۾ ڊاڪٽر مونا واري چئپٽر ۾ لکي چڪو آهيان، جو ساڻس ۽ جئه موتياڻيءَ سان گڏ آءٌ ممبئيءَ کان پوني آيو هئس. ايشوريءَ جي هن وقت عمر 80 سال کن ٿيندي، پر اڃا تائين لکندي رهي ٿي. سندس ڪيترائي ڪتاب ڇپجي چڪا آهن، جن مان گهڻا مشهور هي آهن:
• محبت جو تياڳ
• الفت جي آڳ
• ڪرامتي ڪوتڪي
• ڪوتڪي گلدستو
• ڪامل جون ڪهاڻيون
• آکاڻيون پورب ديشن جون
• امر چترا ڪٿا
• امنگن جا آبشار
• ڇتراپتي شيواجي... وغيره
ايشوري جوتواڻي اٺن ڀائر ڀينرن مان سڀ ۾ وڏي آهي. ايشوريءَ جو پتا ٽوپڻ داس جوتواڻي 1904ع ۾ ڄائو ۽ پهريون سنڌي انجنيئر هيو، جنهن 1928ع ۾ انگلينڊ مان B.E جي ڊگري حاصل ڪئي ۽ ايشوريءَ جي مامي ليکراج ٽهلراماڻيءَ به انگلينڊ مان انجنيئرنگ جي ڊگري حاصل ڪئي ۽ سکر بئراج ٺاهڻ وارن انجنيئرن مان هڪ هو. ايشوريءَ جون ٽي ڀيڻون ڪوشيلا شبلاڻي، نرملا جوتواڻي (هن به شادي نه ڪئي ۽ ايشوريءَ وانگر سڄي عمر ساڌو واسواڻي مشن هيٺ غريبن ۽ ڏکويلن جي خدمت ڪندي رهي آهي) ۽ روما گدواڻي پوني ۾ ئي رهن ٿيون. روما گدواڻي پوني جي هڪ اسڪول جي پرنسپال هئي، پر هي سِٽون لکڻ وقت ايشوريءَ کان معلوم ٿيو ته هن کي ڊائريڪٽر ايڊيوڪيشن مهاراشٽرا جي عهدي تي مقرر ڪيو ويو آهي.
ڊاڪٽر ڪنيهالعل ليکواڻي!
هيءُ پوني ۾ نگر روڊ تي رهي ٿو. گرامر ۽ ڊڪشنرين سان واسطو رکندڙ ڪيترائي ڪتاب هن جا لکيل آهن. جيئن:
• غير سنڌي ٻالڪن لاءِ سنڌيءَ جو بنيادي اڀياس
• پنهنجي ٻولي سنڌي
• اچو ته سنڌي سکون
• ادبي گلدستو
• بنيادي سنڌي- انگريزي- هندي ڊڪشنري
• بنيادي سنڌي- انگريزي ڊڪشنري
• سنڌي تصويري ڊڪشنري
• Basic Sindhi Grammer
• سنڌياتا جي سڳنڌ.
ڊاڪٽر لڇمڻ خوبچنداڻي!
سنڌي ادبي ۽ ساهت جو هڪ اهم نالو آهي. پاڻ هن وقت 73 سالن جو ٿيندو. رٽائرمينٽ وقت پاڻ يونيورسٽي آف هوائي، آمريڪا جو پروفيسر آف لنگسٽڪس هو. ڊاڪٽر خوبچنداڻيءَ کي ڪيترائي قومي ۽ بين الاقوامي ايوارڊ ملي چڪا آهن. پاڻ زبان، تعليم ۽ ثقافت تي ڪيترائي ڪتاب انگريزيءَ ۾ لکيا اٿن ۽ ڪجهه سنڌيءَ ۾ پڻ جيئن، ’سنڌي سماج ۽ ڀاشا و گيان.‘
ڊاڪٽر خوبچنداڻيءَ Ph.D جي ڊگري آمريڪا جي يونيورسٽي آف پينسلوانيا مان حاصل ڪئي ۽ هونو لولو هوائي ۾ پڙهائڻ کان سواءِ سنگاپور ۽ سوڊان جي يونيورسٽين ۾ پڻ پڙهايو آهيس.آمريڪن بايوگرافيڪل انسٽيٽيوٽ طرفان ڊاڪٽر لڇمڻ خوبچنداڻي Man of the year پڻ چونڊجي چڪو آهي. پاڻ اڄڪلهه سنڌو چئريٽيبل ٽرسٽ جو چيئرمين آهي. مون کي ساڻس پهرئين ڏينهن ئي ڊاڪٽر جڳديش لڇاڻيءَ ملايو. آءٌ اسٽيج تان لهي ساڻس اچي ويٺس. انهن يادگار گهڙين جون تصويرون فلڪر ۽ گوگل جي Images تي نظر اچي سگهن ٿيون.
تارا ميراچنداڻي!
نارنگي باغ روڊ پوني جي هيءَ رهاڪو هند سنڌ ۾ مشهور آهي. سندس ڪيترائي ڪتاب ممبئي يونيورسٽيءَ جي سينٽرل لئبرري (جواهر لعل نهرو لئبرريءَ جي فرسٽ فلور تي نظر آيا.) ڪجهه جا نالا هن ريت آهن:
• ڪومايل ڪَلِي
• آئينو ۽ عڪس
• رٻڙ جي گُڏي
• الجهيل تندون ريشم جون
• لهرن جي گونج
• وساريا نه وسرن
• سورج جي پهرين ڪِرڻ... وغيره
چوهڙ لعل ڪيسواڻي!
چوهڙ لعل ڪيسواڻي پڻ پوني جو شاعر آهي ۽ گرونانڪ نگر ۾ رهي ٿو. پاڻ سنڌيءَ ۾ ڪيترائي شعر ۽ غزل چيا اٿس.
تولارام راهيجا!
تولارام راهيجا، جنهن جو تخلص ’لالي‘ آهي. پوني جي ڀر واري ڳوٺ پمپري ۾ رهي ٿو. سندس سنڌي، مرهٺي ۽ انگريزي ۾ سوين مضمون آهن ۽ 5 کن ڪتاب به آهن. کيس ڪيترائي انعام ۽ ايوارڊ ملي چڪا آهن.
ڀڳوان کلناڻي ’ساقي‘!
ڀڳوان کلناڻي “ساقي” پوني شهر ۾ ساڌو واسواڻي چوڪ جي بلڪل ويجهو واڪنگ ڊسٽنس تي رهي ٿو. سندس ڇپيل ڪتاب ڪجهه هن ريت آهن:
• خاموشين سان ڳالهيون
• مستي پرينءَ جي
• گستاخيون... وغيره
سندس هڪ ڪتاب انگريزيءَ ۾ Bubbles of Life نالي پڻ آهي.
شاڪُو کلناڻي!
شاڪُو کلناڻيءَ جو پڻ پوني سان واسطو آهي. سندس ٻه ڪتاب هن ريت آهن:
• پهرين وک
• ڪي گل ڪي گاهه
گوپ درياڻي ’ڪمال‘!
گوپ درياڻي ’ڪمال‘، پاڻ پوني جي سناگاگ اسٽريٽ تي رهن ٿا. سندس ڪجهه ڇپيل ڪتاب هن ريت آهن:
• زندگي جا چار ڏينهن (ناول)
• چورايل خوشيءَ جو سُک (ڪهاڻيون)
• هاءِ منهنجي نظر
• سرحد تي گل (شاعري)
• ننڊ ڦٽل (شاعري)
• واپسي (شاعري).
رڪمڻي سندر چئناڻي!
رڪمڻي سندر چئناڻي، پاڻ شنڪرشيٽ روڊ تي ميرا ڪالونيءَ ۾ رهي ٿي. پاڻ اعليٰ پئماني جي ليکڪا آهي، جنهن سان مون کي ايشوري جوتواڻيءَ متعارف ڪرايو. رڪمڻيءَ جو تخلص توهان کي به پسند ايندو. اهو آهي ’رُسڻي‘. رڪمڻيءَ جا ڪيترائي ڪتاب ڇپجي چڪا آهن، جن مان ڪجهه هن ريت آهن:
• گيت پريت جا
• احساس
• درد جو آواز
• قسم پيار جو
• جدايون
• نيون راهون
• سنڌي ناول ۾ ناري
• پيار
• مون کي چنڊ کپي
• ورهاڱي کان پوءِ ڀارت ۾ سنڌي ليکڪائون
• ماڻهو... وغيره وغيره.
سريچند ’سنگدل‘!
سريچند ’سنگدل‘، سنڌ جي اديبن وانگر انڊيا ۾ به ڪيترن اديبن جا تخلص آهن. سريچند جو تخلص “سنگدل” آهي. سريچند جا ڪجهه ڪتاب هن ريت آهن:
• سرڳ جي آغوش ۾
• دلڙي ٿي دانهون ڪري (ناول)
• درد جو درياهه (ڪهاڻين جو مجموعو)
هڪ ڳالهه نوٽ ڪرڻ جهڙي آهي ته اسان وٽ سنڌ ۾ شاعري، افسانن، آتم ڪٿائن، سفرنامن، يادگيرين تي جيترا ڪتاب ڇپيا آهن انهن جي مقابلي ۾ ناول نه برابر ڇپيا آهن، پر انڊيا ۾ رهندڙ سنڌي اديبن مان ڪيترن ئي ناول لکيا آهن. هتي جيڪو مون پوني جي سنڌي اديبن جو ذڪر ڪيو آهي، ان مان ڪيترن ئي ناول لکيا آهن.
سريچند ’سنگدل‘ پوني ڀرسان هڪ ننڍڙي ۽ سنڌين جي حوالي سان مشهور شهر پمپري (Pimpri) ۾ رهي ٿو، جتان جو رهاڪو تولارام راهيجا ’لالي‘ به آهي. ان کان علاوه پروفيسر ڪويتا ٽهلياڻي به پمپري جي آهي. هُوءَ پوني يونيورسٽي جي ڊپارٽمينٽ ’سنڌي سبجيڪٽس اڀياس منڊل‘ جي چيئرپرسن آهي.
پمپري جيتوڻيڪ الڳ شهر آهي. پر پوني جي ويجهو هجڻ ڪري پوني سان ائين گڏيل لڳي ٿو، جيئن اڄڪلهه ڪراچي لانڍي يا کڻي چئجي ته حيدرآباد ڪوٽڙي. بلڪ جيئن ڪوٽڙي ۽ ڄامشورو هڪٻئي سان مليا پيا آهن. تيئن پمپري ۽ ان جي ڀر وارو ٽائون چنچواد (Chinchwad) آهي. ايتريقدر جو پمپري ۽ چنچواد جي ميونسپالٽي به هڪ آهي، جيڪا ’پمپري چنچواد ميونسپل ڪارپوريشن‘ PCMC سڏجي ٿي.
پمپري ۽ چنواد پوني شهر جي اتر اولهه ۾ آهي ۽ پراڻي پوني ممبئي هاءِ وي تي آهي، جيئن لانڍي پراڻي ’حيدرآباد ڪراچي هاءِ وي‘ تي آهي. پمپري، پوني، ناسڪ، اورنگ آباد، ممبئي ۽ نانگپور وغيره مهاراشٽرا صوبي جا شهر آهن، سو ظاهر آهي هتي مرهٺي زبان هلي ٿي، پر ڪلياڻ ۽ الهاس نگر وانگر پمپريءَ ۾ به ٻئي نمبر تي گهڻي سنڌي ڳالهائي وڃي ٿي، جو هندستان جي ورهاڱي کان پوءِ انڊيا جي سرڪار سنڌ کان لڏي آيل سنڌين جي وڏي تعداد کي پمپري شهر ۾ رهايو هو، جيڪو ان وقت ته هڪ ڳوٺ وانگر هو، پر پوءِ ان ڳالهه جي هر هندستاني ۽ ڌاريون اعتراف ڪري ٿو، ته الهاس نگر ۽ ڪلياڻ وانگر پمپريءَ کي به سنڌي بزنيس مئن ۽ ڪارخانيدار وڌايو ۽ اڄ واري اوج تي رسايو آهي. اڄ پمپري انڊيا جو خوشحال، امير ۽ مشغول ڪمرشل شهر آهي.
پمپريءَ ۾ ڪيترائي موٽرن (آٽو موبائيل) جا ڪارخانا آهن: بجاج آٽوز، مهندرا نَوي اسٽار، ٽاٽا موٽرس، ڪائنيٽڪ انجنيئرنگ وغيره. هيوي انڊسٽريءَ جا به ڪيترائي ڪارخانا آهن، جهڙوڪ فوربس مارشل، الفالاول، سانڊوڪ، KSB پمپ وغيره. دبئيءَ ۾ هاڻ ٺهندڙ انفارميشن ٽيڪنالاجي سٽي وانگر پمپري ۾ “راجيو گانڌي انوٽيڪ پارڪ” نالي علائقو آهي، جتي IBM، ڪي پي ٽي آءِ، ڪمنس، وائپرو جهڙيون ڪيتريون ئي بين الاقوامي شهرت جون ڪمپيوٽر ڪمپنيون ۽ انهن جا ڪارخانا آهن.
پمپريءَ کان پري بمبئيءَ ڏي کانڊالا ۽ لونا والا اچي ٿو. اهي ٻئي هِل اسٽيشنون آهن ۽ پوني ۽ ممبئيءَ جي وچ ۾ آهن. انڊيا جا ڪجهه سنڌي اديب اتي به رهن ٿا ۽ هنن لاءِ ممبئيءَ يا پوني وڃڻ ائين آهي جيئن نوري آباد يا ٺٽي کان ڪراچي يا حيدرآباد وڃڻ. هُو ڏينهنڪ اچي وڃي سگهن ٿا.
هيملتا بجاج!
لونا والا ۾ رهندڙ اهڙين اديبن مان هيملتا بجاج هڪ آهي. هُوءَ هتان نڪرندڙ سنڌي عورتن جي ڊائريڪٽريءَ جي ايڊيٽر آهي. سندس ڪجهه ڇپيل سنڌي ڪتاب هن ريت آهن:
• جن ڀوت موڪل تي
• ناريءَ جو سنگهرش
• ڪنهن سان پنهنجا سُور سليان
• پيسي جي گڏي.