تاثر: املي ڊڪنسن جي اُميدن جهڙو شاعر
To see a world in a grain of sand,
And a heaven in a wild flower,
Hold infnity in the palm of your hand,
And eternity in an hour. (William blake)
وسيم آڪاش سيتائي به هڪ اهڙو نوجوان شاعر آهي، جنهن مختصر لفظن جي ترتيب ۾ روشن حقيقتن illumining reality ڏانهن وڌڻ جي هڪ ڪاوش ڪئي آهي، هُو به وليم بليڪ جيان سَطحي خيالن مان آزادي چاهي ٿو، ٻنهي ۾ هڪ فرق هي به آهي ته هُو وليم بليڪ جيان ابدي سچ universal truth کي نه ٿو ڇُهي، پر اُن جي جاءِ تي هن وٽ مختصر لفظن ۾ مزاحمت ۽ داخليت resistance and subjectivism احساس آهن:
گهُٽ جو گهر تي ڪَڙو آهي چڙهيل،
موت جو ٿر تي ڪڙو آهي چڙهيل.
ڏاڍ ۽ ڏهڪاءَ جي پڙلاءَ جو،
امن جي تر تي ڪڙو آهي چڙهيل.
Emily Dickinson چيو آهي ته،:
If I read a book and it makes my body so cold no fire ever can warm me, I know that is poetry.
املي ڊڪنسن وٽ شاعري درد جي انتها جو نالو آهي، پُرمسرت ۽ خوشي ڏيندڙ سامان آهي، هُن جي خيال موجب شاعري اُها ناهي، جيڪا ڪنهن بحث_دليل Argument جي صورت ۾ پاڻ مڃرائي، پر هُن جي نزديڪ شاعري اُها آهي، جيڪا پڙهندڙ کي پنهنجي طاقت جي وسيلي، پاڻ مڃائي، املي ڊڪنسن، ڪيٽس جيان شاعريءَ کي a thing of beauty is a joy forever سمجهي ورتو آهي، هن جو نظم hope is the thing with feathers ڪافي مشهور آهي:
Hope is the thing with feathers,
That perches in the soul,
And sings the tune without the words,
And never stops at all. (Emily Dickinson)
وسيم آڪاش جي شاعري املي ڊڪنسن جيان دردن کي اهڙو فاتح ڪو نه ٿي قرار ڏئي، جيڪي فتح ڪرڻ کان پوءِ دلين جي قُبن تي ويهي رهن، پر هُن جي شاعري املي ڊڪنسن ۽ ڪيٽس جيان خوشيءَ جو سامان به مُيسر ڪري ٿي، وسيم آڪاش جي اُميد کي املي ڊڪنسن جي اُميدن جيان کنڀ ڀلي نه هجن، پر اُن جي اُميدن ۾ چنڊَ به ندين ۾ وهنجي پون ٿا ۽ هر لهر رقصان آهي:
هر لَهر رقصان چاندنيءَ ۾،
چنڊ وهنجي پيو نديءَ ۾.
عشق آ مهربان ٿي پيو،
مان ته ماپان نه ٿو خوشيءَ ۾.
اُهو چيو ويندو آهي ته poet is born not made آهي، پر آئون ان ڳالهه سان متفق نه آهيان، w.carlos Williams اُهو صحيع چيو آهي ته شاعري اُها خوبصورت آهي، جيڪا پڙهندڙ ۽ شاعر جي وچ ۾ ڪو فاصلو رهڻ نه ڏئي ۽ منهنجي خيال ۾ اهڙي شاعريءَ لاءِ ضروري آهي ته اُها ماڻهوءَ جي inner feelings کي نرم ڇُهاءُ بخشي، پر اُهو تيسيتائين نه ٿي سگهندو، جيسيتائين شاعريءَ ۾ زندگيءَ جو اعليٰ شعور ۽ جوهر divine essence of life) شامل نه ٿو ٿئي، وسيم آڪاش جي شاعري ساڳي طرح divine essence of life ڏانهن وڌي رهي آهي ۽ sri chinmoy جي روحاني تجربن جيان آهي:
Love is not a thing to understand,
Love is not a thing to feel,
Love is not a thing to give and receive,
Love is a thing only to become and enternally be!
(sri chinmoy)
وسيم آڪاش وٽ به پيار مقدر جي راحت آهي ۽ پنهنجي روحاني تجربي ۾ هُو پنهنجي عاشقي جي پاڻ امامت ڪرڻ جي قابل آهي:
بيقراريءَ جي راحت مقدر رهي،
زندگيءَ جي مُسافت مقدر رهي،
حسن آڏو رُڪوع ۾ رهياسين سدا،
عاشقيءَ جي امامت مقدر رهي.
وسيم آڪاش جي هن ڪتاب ’’آلا نيڻ آڪاش جا‘‘ جي ڪجهه شاعري مون وٽ پهتي آهي، جنهن جي بنياد تي آئون اِها راءِ قائم ڪريان ٿو ته مٿين خوبين کانسواءِ، سندس شاعريءَ ۾ فني سطحن تي ٻيون به ڪي خوبيون آهن هڪ ته هُو ٻوليءَ جون ترڪيبون ڏاڍيون خوبصورت جوڙي ٿو۽ ڪڏهن ڪڏهن سندس قافيي سان رديف ملي به ٻوليءَ جي ڪا خوبصورت ترڪيب جوڙن ٿا:
جاڳي اُماس دُک جي جيون جي هنج ۾،
تڙپي ٿو چين صدمن اُڌمن جي هنج ۾.
ڪڏهن ڪڏهن هُو هڪ ئي لفظ کي استعارو بڻائي وٺي ٿو:
هن سماجي گندگيءَ جي ڍير مان،
مان ڪنول وانگي ڦُٽي اُسران پيو.
وسيم آڪاش وٽ تجريديت واري مبهم پرستي ڪانهي، پر سندس شعر سنوان_ سِڌا پختو ابلاغ رکن ٿا ۽ پڙهندڙ تائين ڪميونيڪٽ ٿيڻ ۾ دير ئي نه ٿا ڪن، ڇو ته سندس ٻولي ۽ لهجو سليس آهي، اُنهيءَ ڪري سندس پيغام ۾ هڪ صاف گوئي آهي:
روز جيئي ۽ مري ٿو ڪوئي،
ياد توکي ته ڪري ٿو ڪوئي.
تانگهه جي تاءَ تپش ۾ اڪثر،
باھ وانگر ئي ٻري ٿو ڪوئي.
وسيم وٽ ادب جي نج پڻي جو تصور ڪونهي، پر هُو هڪ ئي وقت سياست ۽ ادب جي سنگم جي نظرئي جو شاعر آهي، سندس ٻه نظم ’’تاريخ جون سُرخ اکيون‘‘ ۽’’روشنيءَ جو بدن‘‘ اُنهيءَ نڪتهءَ نظر جا منطقي دليل آهن، ائين سندس هڪ ٻيو نظم بعنوان ’’غلامي‘‘ به قومي ٽرئجڊيءَ جي عڪاسي ڪندڙ نظم آهي، هن کنڊ جي پيار ۾ جيڪو درد اُوتيل آهي، اُنهيءَ کان وسيم آڪاش به روحاني طرح دامن بچائي نه سگهيون آهي، پر سندس موضوعن جي ويرائٽي سماجيات جي ادراڪ ۾ وڌيڪ چٽي ٿي بيٺي آهي، هُن جي غزلن ۾ سماجي ويڳاڻپ ۽ خود پرستيءَ جي خلاف احتجاج آهي، هو رومانس جي برعڪس سماجي جاڳرتا ۽ ماڻهپي جو داعي شاعر بڻجي سامهون اچي ٿو، اُهو اجتماعي شعور جو ساک ڀريندڙ مظهر آهي:
ماڻهپو ماڻهو ڳهي ويا،
آدمي حيوان آهي.
پاڻ هرڪو پنهنجي من جو،
پاڻ ئي سلطان آهي.
وسيم آڪاش جون وايون غزل_ نما وايون آهن، جن ۾ ڳوٺاڻي تهذيب ۽ ڳوٺاڻي نفسيات جون ڪي خوبصورت عڪس بنديون آهن، جيڪي پڙهندڙ کي رَسُ چَسُ عطا ڪن ٿيون، ڪِن واين ۾ سندس نئين ڪردار سازي واري هنر مندي من موهيندڙ آهي، سندس وايون روايت ۽ جدت جي وچ تي بيٺل اهڙيون وايون آهن، جن جي تخيل ۾ ڪڏهن ڪڏهن جماليات پنهنجا پرڙا کُولي ٿي:
گُلَ چوٽيءَ ۾ هڻي،
چيلهه تي گهاگهر کڻي،
کوھ تي سوچي پئي.
وسيم آڪاش وزن بحر جو هڪ سٺو شاعر آهي، جنهنجي ڪري هن جي شاعريءَ ۾ پنهنجي ڪيترن ئي همعصر شاعرن کان وڌيڪ رواني ۽ ردم آهي، توڙي جو وسيم آڪاش قافين جي مروج فائدن مان فيض به ورتو آهي ۽ توڙي جو هُن غير معمولي خوبصورت رديفن جي کڻت سان گڏوگڏ ’’رائج عصري رديفن‘‘ جو پڻ سُک ماڻي ورتو آهي ۽ ڪٿي ڪٿي ’’دستوري فني فائدن‘‘ مان هُن فيضياب ٿيندي، شدَ ڏئي به وزن پُورو ڪيو آهي، پر پوءِ به هن فني سطح تي پنهنجي نئين ٽهي جي ڪيترن ئي نوجوان شاعرن کان گوءِ کَٽي ورتي آهي، وزن جي ڪافي پورائيءَ کانپوءِ هن نيون تشبيهون، نوان استعارا ۽ نوان محاڪات پڻ پنهنجي شاعريءَ ۾ مدعو ڪري ورتا آهن:
حوصلا همتون پيو ماريان،
پنهنجي من تي ڏڪار آهيان مان.
وسيم آڪاش جي واين ۾ ڪلاسڪ ڪردارن مان دل جي ڪيفيت جي رونمائي ٿئي ٿي:
نوري ڄام جئان،
مون کي ڪينجهر ۾،
ننڊ اچي ويندي.
وسيم آڪاش هڪ اهڙو نوجوان شاعر آهي، جنهن مان اِملي ڊڪنسن جي اُميدن جي کنڀن جهڙي اُميد رکي سگهجي ٿي ۽ وليم بليڪ جي “ابديت واري سوچ” جي نئين نويد ڦُٽي سگهي ٿي، پر شرط هيءُ آهي ته وسيم آڪاش Wordsworth جيان spontaneous overflow of the powerful feelings سمجهي وٺي.
گيت سرجن ٿا رتُ ولوڙڻ سان،
شاعريءَ لئه گيان ٿو گُهرجي.
خليق ٻگهيو
مورو
Cell: 0333 7083523