شال ڀاڱا نہ ٿئي سنڌڙي!
پونم کانپوءِ جڏهن ممتاز ڀٽو جي سربراھيءَ ۾ ”سنڌ قومي اتحاد “ جڙيو تہ وري سنڌين ۾ اھا آس ۽ اميد ڪر کڻي جاڳي تہ سنڌ جا سور جلد پڄاڻيءَ تي پھچندا، پر سنڌ قومي اتحاد کي سنڌ جي قومي حقن لاءِ جيڪا منظم جدوجهد ڪرڻ کپي، ان ڏس ۾ ڪوبہ لاڀائتو ۽ اثرائتو قدم کڄندي نظر نہ پيو اچي، شايد ان جو وڏو سبب اتحاد جي سربراھہ ممتاز ڀٽو جي صحت جي خرابي هجي، جو ھر ڇھن مھينن کانپوءِ کيس پرڏيھہ اسهڻو پوي ٿو.
اڄ جن حالتن مان سنڌ گذري رھي آھي، وقت جي تقاضا آھي تہ سنڌ سان نينھن جو ناتو ڳنڍيندڙ جماعتون ”خودپرستي“ ۽ ”اناپرستيءَ“ جي خول مان نڪري هڪ پليٽ فارم تان گڏجي جدوجهد ڪن ۽ پاڻ ۾ ”ايڪي ۽ قومي ٻڌيءَ“ جو ثبوت ڏين، ٻيءَ صورت ۾ اسان جو حشر بہ ”ريڊ انڊين“ ۽ ”فلسطينين“ جھڙو ٿيندو، سنڌ تہ رهندي، پر شايد سنڌي نہ رهندا، سنڌين جي نانءَ تي ڪي ٻيا ماڻهو راڄ ڪندا. موجودہ ملڪي حالتن جي پيش نظر گهٽ ۾ گهٽ ڌارين جي آبادڪاري، پاڻي ۽ ناڻي جي ورھاست، مڪمل صوبائي خودمختياري، ڪالاباغ ڊئم ۽ گريٽر ٿل ڪئنال جھڙن منصوبن، ضلعن جي ورھاست، ڳوٺن جي ڊاهڻ وارن مسئلن تي سنڌ جون سموريون قومپرست ۽ وطن پرست پارٽيون گڏجي جدوجهد ڪري سگهن ٿيون.
اھا هڪ سياسي روايت رھي آھي تہ سنڌ جا سڄاڻ ماڻهو ۽ سياسي اڳواڻ پنھنجي نظرين ۽ سياسي عقيدن جي دائرن ۾ بند رهندا آيا آهن، پر سنڌ جي اڪثر قومپرست پارٽين ۽ سڄاڻ شخصيتن کي سنڌ قومي اتحاد جي پليٽفارم تي ڏسي ڪجهہ پڪ ٿئي ٿي تہ پيالي ۾ پيئڻ ۽ پيارڻ جي رسم پراڻي ٿي چڪي آھي. ھي التجا ۽ آس تہ جيڪر ھاڻي سنڌ جا سڀ رهبر پاڻ ۾ ملي پون تہ سنڌين تان مھڻي ميٽ ٿي پوي.
هن ۾ ڪا ڀلائي هئي، جو تاريخ سنڌين کي ماضيءَ ۾ ڌارين ڦورن کان بچاءَ جو فن ۽ فڪر سيکاريو. ويھين صديءَ جا چارئي ظالمانہ نظام Zionism, Facism, Nazism, Recism لڳاتار ائين لاڳو رکيا ويا آهن، جو ھينئر اسان جي هٿ فاتحه ڪرڻ وارو بہ ڪو مشڪل هجي ھا. اڄ جي حالتن جو ايمانداري سان جائزو وٺجي تہ سنڌ جي نيڻن مان نير پيو وھي. سانوڻ جي مينھن جيان ظاھري طرح ان جو ڇيھہ ڇيڙو بہ نظر نٿو اچي.. ڏک تہ اهو آھي تہ انھن ستمن ۽ سختين ۾ پراون سان گڏ پنھنجن بہ هٿ پئي ونڊايو آھي. سنڌ جو سياسي ڪلچر بہ عجيب رھيو آھي، مثال طور طلسمي سياست، چيلي گرو واري سياست، وٺ جواب ڏي جواب واري سياست، ڪڪڙ ڪوري جي واھہ واھہ وڏيري واري سياست، جي سائين حاضر سائين واري سياست، اٺائيگر سياست، ابت سبت دانشورن جي مصلحتي ۽ مطلبي سياست، پگهاردار ۽ پينشن بردارن جي سياست وغيره شامل آهن، الميو اهو آھي تہ سڀ مختلف ”ليبل“ ۽ ”لقب“ لڳائي، سنڌ جي ٽڪلي نرڙ تي چنبڙائي، حب الوطنيءَ جو ٿورو بہ ٿڦيندا وتن، جيتوڻيڪ اھي سياسي صورتحال جا اڻوڻندڙ ڪردار رھيا آهن، جن سنڌ جي سياسي ماحول ۽ وايومنڊل کي نانگ ور ڏيئي، سنڌي وطن پرست سياست کي نقصان پھچايو آھي.
جڏهن بہ ماضيءَ ۾ سنڌ دوست ماڻهن ڪن سياسي نڪتن تي گڏجي هڪ پليٽ فارم جوڙيو آھي، تڏهن اقتدار جا مربي ۽ انھن جي خاص ماڻهن اهڙيءَ جدوجهد جي راھہ ۾ کڏون کوٽيون آهن، اسانکي اهو بہ نہ وسارڻ گهرجي تہ اقتدار کي پنھنجا ”ديو راڄ“ ۽ ”ديوتا“ آهن، جنھن جا پوڄاري لاتعداد آهن. هن ”ديو راڄ“ کي ”ڏاڍائي قانون ڀئو“ ۽ ”نينھن نڀايو لوڀ“ آھي، شروع ۾ ديو راڄ پنھنجو دٻدٻو جاري ۽ ساري رکڻ لاءِ ماڻهن جي دلين ۾ ڏهڪاءُ ۽ ذهنن ۾ خلفشار پيدا ڪري، سندن ساھہ مٺ ۾ بند ٿو ڪري، پر مھاڏي جي صورت ۾ پنھنجي نينھن نياپن، يعني لوڀ ۽ لالچ کان ڪم وٺي، عوامي تحريڪن ۾ پنھنجا ماڻهو ڇڏي ٿو ڏئي، جن جو مقصد ۽ پيشو ئي پئسو آھي، انھن کي جدوجهدن کي ڇيهو رسائڻ لاءِ هوشياريءَ ۽ حرفت استعمال ڪرڻ جي سکيا اهڙي نموني ملي ٿي، جو ظاھري طرح قومي جدوجهد جا ٻانھن ٻيلي ٿي وٺي چڙهتون ڏين ٿا ۽ تيستائين ڪڙڪا ۽ واڪا ڪندا رهن ٿا، جيستائين چنڊ ۽ چوکا آواز دٻجي نہ وڃن. هڪ دفعو اهڙيءَ جدوجهد جو همدم ۽ همدرد ٿي قبضو ڪري سڄي جفاڪشيءَ کي گهيري ۾ آڻي وڃي ”گهاٽ گهاتو“ جي ور چاڙھين ٿا، بس اھا ئي گهڙي حساس ۽ فيصلا ڪن هوندي آھي، جڏهن ڪارڪنن کي ذهن ۽ پير پختا ڪرڻ جي ضرورت هوندي آھي، پر اسان مورکائيءَ ۾ ڪوڙي سڪي کي قبول ڪري، مڪر ۽ جعلسازيءَ ۾ ڦاسي گڙدولين ۾ اچي ويندا آھيون، ان کانسواءِ پارٽين جا نوان نسخا ۽ ڇاپا، مک پارٽين مان ڀڳل ۽ ٽٽل فرد ۽ ٽولا، ذاتين ۽ قبيلن جي بنياد تي تنظيم سازي، سنڌي قوم کي ”بلوچ ۽ سماٽ“ سميت مختلف واري خانن ۾ ورھائڻ وارو عمل معاملا فهمي بجاءِ مونجهارا پيدا ڪن ٿا، ھاڻ ”ڏوھين ۽ ڊوھين“ کي ڪنھن بہ ريت ”عفو ۽ درگذر“ جي خيرات سان نہ نوازڻ گهرجي، جو ان جو ئي ڪيتو لوڙي رھيا آھيون. سنڌي قوم ۾ زرخيز ذهنن، مخلص ڪارڪنن، فرض شناس سرويچن ۽ باضمير رهنمائن جي کوٽ ڪانھي، پر هڪڙا اسانجا پنھنجا سڄڻ اهڙا بہ آهن، جن کي ڪا بہ لالچ ڪانھي، پر کين سر جي سانگي بدذن بنائي ڇڏيو آھي، اھي رياستي جبر ۽ ڏاڍ کان ڊڄي قومي جدوجهد کان الڳ ٿي تماشائي بنيل آهن، منھنجيءَ نظر ۾ اُھي به، سنڌ کي پھتل نقصان ۾ ڀاڱي ڀائيوار آهن، اسلام آباد ڏانھن جوابدارن سنڌي بنجي، سنڌ کي سخت ڇيهو رسايو آھي، ھاڻ تہ نظر ائين پيو اچي تہ ڌارين کي سنڌ کي ڀاڱا ڪرڻ ۾ ٽن سالن کان وڌيڪ عرصو نہ لڳندو، ڇو تہ پينٽاگون جو اهو پراڻو منصوبو آھي تہ ننڍي کنڊ کي ٻيھر ملڪن ۾ ورھائجي، ان لاءِ آمريڪي دانشورن ”ڪي- 3“ جو فارمولو جوڙيو آھي. 2010ع تائين انھيءَ فارمولا تي عمل ڪرڻو آھي، ان ڪري سنڌ جي عوام توڙي اڳواڻن کي بيحد احتياط ۽ سمجهداريءَ سان معاملن کي سمجهڻو آھي. ائين نہ ٿئي تہ پوءِ هٿ ئي هڻندا رهجي وڃون.