سنگم سومار نئين ٽهي جو اڀرندڙ شاعر

محمد سومار سنگم سان منهنجي سڃاڻپ ڪا نئين نه آهي شايد دوست حيران ٿين ته ٽنڊو محمد خان جي ادبي لڏن ۾ اسان پراڻا گهاٽا واسطيداررهيا آهيون ايستائين جو اعظم ڀٽي کي اڃان مڇين جي ساوڪ مس هئي ته سنگم سان تعلقات پراڻا ٿي ٿڌا ٿي چڪا هئا پر اها هڪ الڳ ڳالهه آهي ته اسان جو اهو واسطو خانداني، هو نه ڪئين ادبيءِ شرما وانگر آئون به جڏهن لئي مان لٺ ڀڃي ڊاڪٽر ٿيو هوس ته مون پهرين ڪلينڪ لاکاٽ ۾ کوليو اها ڳالهه 1980ع کان ٿورو پوءِ جي آهي.سومار سنگم به ديهه لاکاٽ جي سم نالي سرڪاري ڀڏي تي خاندان سان گڏ رهائش پذير هو آئون به علاج سانگي سندس ڳوٺ ويندو هوس. سندس والد مون کي عزت ڏيندي ڪچهريون ڪندو هو جيڪي مون کي اڃان ياد آهن. پرسومار ڳوٺ هفتي هفتي ايندو هو شوگر ملن جو اوج هو شايد پاڻ ملازم يا اتي دڪانداري ڪندا هئا ايئن اسان جا تعلقات وڌيا .اهو اهو زمانو آهي جنهن زماني ۾ آئون لطيفي ڊائجيسٽ ۾ لطيف تي تحقيقي مضمون لکندو هوس جن ۾ مون ثابت ڪيو هو ته غلام شاه گلان ڪڃري جو پٽ نه هو نه ئي گلان شاه ڀٽائي وٽ نچندي،هئي .ايئن مون به لاکا ٽ ڇڏي ٽندو محمد خان ۾ لطيفي دواخاني جو بنياد وڌو.ادبي شوق جي حوالي سان سنڌي ادبي سنگت جا ميمبر ٿياسين .اداره سنڌي ادب ختم ٿي چڪو هو اداره گلشن ادب سڪرات جي حالت ۾ هو سو اهڙي ماحول ۾ پير آغا جان آغا مهران ادب فورم جو بنيا د وڌو مون لطيفي ادبي رهاڻ ،۽ تاج ٽکڙائي خود انجمن ادب هو ان جو ذڪر ڪرڻ سج کي چنڊ ڏيکارڻ برابر آهي.ان مجموئي ماحول ۾ خبر پئي ته سومار سنگم به ادبي کيتر ۾فعال آهي انهن سڀني فورمن ۾ پاڻ شريڪ ٿيندا هئا واسطا ته اڳيئي هئا جيڪي وري نئين سري سان استوار ٿيا سومار سنگم سان گڏ انهيءَ ڪاروان کي هلائيندا رهياسين ايستائين جو سنگم جو هڪ پروگرام لطيفي ادبي رهاڻ جي آفيس ۾ ٿيو جنهن جو جو ڦوٽو سندس پهرين ڪتاب ۾ موجود آهي.پاڻ پهرين مون کي ان ڪتاب تي لکڻ تي چيو هئائون پر لاڳيتو بيمار ۽ ڪراچي جي چڪرن ڪري ڪجهه لکي نه سگھيس هن دفعي واعدو ڪيوم مانس ته جيتوڻيڪ هن وقت بخار آهي پر توهان جي ڪتاب تي ضرور لکندس .ٽندو محمد خان جي اديبن ۾ اها بهترين ڳالهه آهي يا بدترين ته هو،تبصري لکڻ مهل ڪتاب تي تبصرو لکندائي نه آهن بلڪه تنقيد جي ڀر مار هوندي آهي ايئن نه هئڻ کپي ليکڪ ويچارو گھران خرچ ڪري وري جي ٻه ٻول لکرائي اسين سندس پورهيي کي يڪسر رد ڪر ي پنهنجي ڳالهه ڪريون سراسر غلط آهي منهنجي خيال ۾ منهنجا اهي دوست ڪتاب جي تبصري ۽ تنقيد جي فرق کي شايد سمجهي نه سگھيان آهن ڪتاب ڇپجڻ کان پوءِ ان تي تنقيد ڪرڻ جو رستو کليل هوندو آهي، سومار جو ڪتاب “اڃارو جيون” جو سرسري جائزي سان گڏ خوبين خامين جو به جائزو ورتم پاڻ فهرست ۾ سنڌي ٻولي جي ٻاونجاه اکريءَ ۾ ترتيب ڏنل شاعري .حقيقت ۾ جڏهن به غزل يا شاعري الفا بيٽيڪل لکبي آهي ته ان کي ديوان جو عنوان ڏنو ويندو آهي جيڪا شاعري بحر وزن تي هوندي آهي پر سومار هن ۾ وايون به ڏنيون آهن . جيڪي بحر تي ٿي نٿيون سگھن. جئين ته }بحر متقارب وزن فعولن مثمن سالم{ وائي
گـــهـــڙو ڪـــڇ پيـــاســـو ســـڄڻ ڀـــي اُڃارا!
سُڪل کوهه اوڙو اسان ڀي اُڃارا!

ســـفراڻ کـــٽو ٿـــي پـــيـــو هـــاڻ جـــيـــون
ٿـــڪاســـون پـــيـــا دل هـــلـــي بـــي ســـهارا
سُڪل کوهه اوڙو اسان ڀي اُڃارا!
اسان جا ڪافي دوست بحروزن جي ڳالهه ڪندا آهن انهن کي جڏهن چئبو ته بابا ڀلا تنهنجي شاعري وزن تي ته آهي پر بحر ڪهڙو آهي ته بغليون وڄائيندا آهن. جيستائين اسان کي بحر جي خبر نه هوندي ته وزن ڪيئن ٺهندو ان حساب ،سان سومار جي شاعري کي بحر وزن تي پرکڻ چير ڦاڙ ڪرڻ جي برابر ٿيندو جي مون کي بحر نٿو اچي ته چوان ته سومار سنگم جي فلاڻي سٽ وزن تي نه آهي ته نا انصافي ٿيندي .انهيءَ ڪري سو مار جي شاعري کي جيڪڏهن ڪير بحروزن تي پرکي ته اهو ڇپجڻ کان پوءَ ممڪن آهي سڀڪنهن کي تنقيد جو حق آهي. سومار جي شاعري جا خيال ذاتي ۽ انوکا يا نقل ٿيل نه آهن انهيءَ ڪري سندس ڪجه جملا غلط لکجن ٿا مثلا.
ٻوڙيءَ سرن اڻيو ،گھونسلو هو. هن جملي جو مقصد ٿئي ٿو ته ٻوڙي کي سرن اڻيو آهي منهنجي خيال ۾ اهو غلظ آهي.
واڳـــــو جــهــلــي تــارو ســيــر مــان ٿو
هرڻي شينهن کان ڪٿ ڇڏايو آ،
هي بند به مڪمل نه آهي اهڙا ڪافي مثال آهن پر جيئن ته شاعر جا پنهنجا خيال ۽ رمزون آهن خدا ڄاڻي هن ڪهڙي رمز ۾ لکيا آهن. سومار ڪافي نوان لفظ به استعمال ڪيا آهن ته وري ڪٿي بيهڪ صحيح نظر نٿي اچي. مجموئي طور تي آئون چوندس ته سومار سنگم نئين ٽهي جو هڪ بهترين اڀرندڙ شاعر آهي پاڻ ٻين شاعرن جي شاعريءَ جو به مطالعو ڪن خود ڀٽائي شاه عنايت جون مڪمل سٽون پنهنهجي شاعري ۾ استعمال ڪيون آهن ايئن ارود فارسي يا ٻين ٻولين جون سٽون استعمال ڪرڻ جائز آهن جنهن کي شاعري جي زبان ۾ تضمين چوندا آهن .منهنجي خيال ۾ سندس شاعري جي رفتار اها رهي ته اهو ڏينهن پري ڪون هوندو جو سندس شاعري ڪنڊ ڪڙڇ ۾ جھونگھاري ويندي.

حڪيم محمد يوسف کتري
تاريخ ؛ 2017-03-12