زندگـــيءَ جــــو ســــفر

زندگي آسمان جو رنگ، سج جي ڪِني، چنڊ جو وصف، رات جي ڪِتي، درياهه جو ڪُن، موسم جي آرس، عشق جو جنون، محبوب جي مُرڪ، اکين جو ليئڙو، هوا جي ڇرڪ ۽ شاعر جو نثر زندگي آهي. زندگي هڪ ڪردار ۽ ڪردار زندگيءَ جو مرڪز آهي ۽ مرڪز هڪ سوال آهي جنهن جو جواب سڃاڻپ آهي، سڃاڻپ ڪردار جي وڻ مان ڦُٽل گل جيڪو پهرين سونهنءَ خوشبوءَ ڏيڻ کان پوءِ مُرجھائڻ سندس فطري عمل آهي پر سندس نڇاور ڪيل مهڪ جي تازگي محسوس ڪندڙ هر ذهن تي مٺاڻ ڇڏي ويندو آهي، جيڪو اهم سوال آهي جنهن ڪري جيون جي مالڪ انسان جي سڃاڻپ سندس سياسي ، سماجي ، علمي ، ادبي ، ۽ انساني خدمتون پڻ ياد ڪري ڳڻيون ۽ واکاڻيون وينديون آهن ان ڪري منهنجي ڪوشش آهي ته آئون تتل اُس ۾ بيٺل اُڃاري پورهيتن جي قطار ۾ بيهي پاڻ کي ڳڻايان . جنهن لاءِ شاهه چواڻِي ته ( تتيءَ ٿڌيءَ ڪاهه ڪانهي ويل ويهڻ جي ) منهنجي خوش نصيبي آهي جو مالڪ مونکي هاريءَ جي گهر ۾ پيدا فرمايو هونءَ به محنت ڪندڙ الله تعالى جو دوست آهي . ۽ دوست جون تمام خاميون عيب نظر ٽار ڪري سندس ڪنهن هڪ خوبيءَ ۽ وڻندڙ وصف کي ڏسي ساڻس پيار ڪبو آهي. جيڪا صفت الله جي آهي جو تمام مخلوق کان وڌ انسان سان پيار ڪندو آهي مون نماڻيءَ سگهڙ جيجل حڪيمان جو هٿ جهلي سنڌ ڌرتيءَ تي هلڻ سکيو سندس اڌ رُني اکين مونکي پنهنجو جيون سنڀالڻ ۽ سنوارڻ جو ڏانءُ ڏسيو جنهنجي شروعات 1972ع ۾ قرآن شريف جي تعليم هُئي جيڪا مون بُزرگ سائين سليمان جتوئي مدرسو ڳوٺ حاجي محمد ارباب سمون لاکاٽ ۾ حاصل ڪئي. سائين سليمان نهايت ئي شفيق فارسي، عربي ۽ علم عروض جو ڄاڻو، احمد ملاح ۽ لطيف جو پارکو ۽ پاڻ مولودي هئڻ ڪري سڀنيءَ سُرن جو ڄاڻو گهڻ رکو ۽ ساڃاهه وند، مخلص شخص آهي جنهنجي گارِحره جهڙي پُر سڪون ڇانءَ ۾ مون اک کوليندي ئي زماني جي مڙنيءَ حقيقت کي پنهنجي نظر جي شناسائيءَ سان پرکي ورتوهو مولوي ۽ مولودي ٿيڻ منهنجي وس ۾ نه هو باقي شاعر ٿي سگهيو آهيان جيڪا خوشي ۽ سائين جي دُعا هئي ته عمر ۽ پئسي سان وڏو ٿيڻ الله جي وس ۾ آهي باقي تون نالي جو وڏو ضرور ٿيندين يقينن سندن دعا قبوليت ماڻِي جو منهنجي اڄ شاعر “سنگم” سان سنڌي ادب ۾ سڃاڻپ ٿي آهي. مون وقت جا ايندڙ زلزله ۽ طوفان لتاڻيندي پنهنجي اکين جي ٻُڪن ۾ اميدن جو ڏيئڙو قلم جي چِڻنگ ڏيندڙ نوڪ سان ٻارڻ جي ڪوشش ڪئي آهي . جسم جي گُمبس ۾ بند دل جي حسرتن کي ساڀيا ڏيڻ لاءِ اکين جي هڪ جهلڪ ۾ نوانوي رنگ ڏسڻ سان گڏ پيار جو رنگ ضرور ڏٺو آهي جنهن کي ڳولڻ لاءِ اڃان به جتن ڪري رهيو آهيان جنهن جا ڪجهه شُعاءُ وفادار جيون ساٿي نور بانو مڱڻهار جي صورت ۾ مليا آهن جيڪا مون سان زندگيءَ ۾ هم سفر رهي منهنجو هر مشڪل وقت ۾ ساٿ ڏيندي محنت ڪش ۽ فرمان بردار اولاد سان منهنجو گهر روشن ڪيو آهي. مون پنهنجن ۽ پراون جي عزت ڪندي ساڻن ڀلايون ۽ مٿن محبتن جا ڇل ورکا ڪياهن پر سندن نان خوشگوار ورتاءُ ۽ بيجا نفرتون برداشت ڪري پنهنجي ماڻهپي واري فرض شناسائي پوري ڪندي زندگيءَ جو سفر جيڪو دوست ۽ احباب هوندي به اڪيلو محسوس ڪيو آهي. يقينن زندگي هڪ سوال جو فطري جواب آهي ڇو ته انسان دنيا ۾ ايندو ته خوشيون ۽ محبتون کڻي آهي پر ويندو صرف نفرتون ۽ ارمان کڻي آهي. مون زندگيءَ ۾ جيڪو حاصل ڪيو سو ٻن ڪتابن هڪ ”روپ سُندرتا“ ۽ ٻيو ”اُڃارو جيون“ جي صورت ۾ ۽ جيڪو ڪجھ وڃايو سو الله تعالى جا حڪم، نبي ڪريمﷺ جون سنتون ، قرآن ۽ حديث تي پورو عمل نه ڪرڻ ۽ ٻيو جيجل ماءُ جون ڪومل مرڪون، ننڊايل اکين جا پيار ۽ ٿڪل هٿن جا ڇعاءُ جيڪي زندگي ۾ ڪڏهن به حاصل نه ٿيندا نه وري وِسرندا ۽ ڀائرن جو بيجا رسامون مون کي دل ڳِلافن ۾ لڳل مڇيءَ جي سر ڪنڊي جيان چُبهندو اڌرُنون ڪندو رهندو آهي. منهنجو پهريون ڪتاب “ رُوپ سُندرتا ” جنهن لاءِ مون 24 سال ادب جي رِڻ ۾ سفر ڪندي ڪارون وس ڪرڻ کان پوءِ جنوري 2016ع ۾ ڇپجي سگهيو آهي. جنهن ۾ ڪجهه فني اُوڻاين سان گڏ بحر وزن پُروف جون غلطيون هيون ان جي باوجود تمام پڙهندڙن “ رُوپ سُندرتاءَ ” کي پسند ڪندي عاجز گل لغاري، مدد علي ساحل، ميان مير خان چانڊيو، عبدالعزيز ڀٽ، حاجي حنيف چنه، سوز ملاح ۽ کوڙ پيارن تجويزون ڏيندي حوصلا افرائيءَ ڪئي ، جنهن سهڪار تحت آئون ٻيو ڪتاب“ اُڃارو جيون ” جيڪو سنڌي ٻوليءَ جي ٻاونجاهه اکري ۾ سنڌوءَ حرفيءَ تي جيڪو مختلف }بحرن جي وزن تي جن ۾ بحر حزج مثمن سالم جنهنجو وزن مُفَاعيلن 3 دفعا مثمن سالس}بحر رمل مثمن مقصوري وزن فاعلاتن{ }بحر متقارب مثمن وزن فعولن { سالم ۽ غير سالم جي وزن تي شاعريءَ جو ڪتاب لکيو آهي. جنهن کي سنڌي ادب ۾ ٻي سنڌوءَ حرفيءَ چئبو. جنهن ۾ غزل سان گڏ وائي جيڪا ڇند تي لکبي آهي ، پر مون وايون به وزن تي لکيون آهن . ڇو ته الفابيٽيڪل شاعري لکبي ئي بحر وزن تي آهي . عربي ۽ فارسيءَ ۾ ٽيهه اکريون به وزن تي لکيون ويون آهن . اسان کي سنڌي شاعري علمِ عروض تي لکي سنڌي ادب جي حسناڪي کي بحال رکڻ گهرجي . اسان اڃارو جيون ۾ چند بحرن جي وزن تي موتي نه پر رنڊا روڙ، گل نه پر ڪنڊا ميڙ ڪرڻ جي اهڙي ڪوشش ضرور ڪئي آهي . جنهن جي ڪمپوزنگ سھُڻي شاعر نثار ناز ۽ پون لعل ڪئي آهي . جن ڪافي غلطيون دُرست ڪري سُڌارا آندا. جهانزيب علي ڪمپوزنگ جي سيٽنگ ڪري سنڌوءَ حرفيءَ کي سهڻي ڊزائين ۽ ڪتاب کي خوبصورت ٽائيٽل ڏئي مڪمل ڪيو. جيڪو سندن هنر ۽ سچائي آهي. منهنجو ٽيو ڪتاب “دل جي ڪربلا “ نثري نظم جو ڪمپوزنگ تي آهي ،جيڪو انشا الله تعالى سال 2018ع ۾ اوهان جي زيرِ نظر هوندو.
آئون سنڌ جي ڏاهي اديب ۽ صوفي شاعر مشڪور ڦلڪاري کان متاثر آهيان جنهن سنڌي ٻولي جي ٻاونجاهه اکريءَ تي ڪتاب “ سنڌ ۽ سچ جي ساڃاهه ” سنڌوءَ حرفيءَ تي پهريون ڪلام لکيو آهي انهي ۾ 520 بيت 62 ڪافيون 25 وايون ، 11 ڀڄن، 7 گيت، 6 نظم، 2 دُعائون، 2 ترانا، هڪ لولي، هڪ غزل ۽ 6 چئو سٽا ترتيب ڏنل آهن جنهن لاءِ بقول شاعر مرحوم فتع محمد سمون لاکاٽ واري جي ته 1980ع ۾ اسان بزمِ ادب طالب الموليٰ جي ڪافي شاعرن ڪوشش ڪئي، پر سنڌو حرفي نه لکي سگھياسين جنهن لاءِ طالب الموليٰ فرمايو ته اهو سنڌ جو عظيم شاعر هوندو جيڪو سنڌوءَ حرفي لکندو. يقينن اها دعا 36 سالن کان پوءِ 2016ع ۾ قبول ٿي آهي جيڪا مڃتا “مشڪور” ماڻي چڪو آهي اسان ساڻس رِيس ڪندي غزل، وائي، ۽ چئو سٽا سنڌوءَ حرفيءَ تي لکيا آهن اُميد آهي ته اسان جي اِنڪساري قبول پوندي. آئون مشڪور جو نهايت ئي مشڪور آهيان جن منهنجي مختصر شاعري تي سنڌوءُ حرفيءَ جي مسودي کي دل سان قبول ڪري پاڻ. تفصيلي مهاڳ لکڻ سان گڏ منهنجي شاعريءَ ۾ لفظن جي ڪافي کوٽ کي پورو ڪندي درست ڪيو جيڪا سندن مخلصي آهي ۽ مونکي فخر آهي ته مشڪور جهڙي رهبر منهنجي مالڪي ڪئي سائين جا وڏا وڙ.
حڪيم يوسف کتري ءَ سان منهنجو واسطو سال 1980ع کان پوءِ ٿيو جيڪو ٿر اُڃاري مورجيان پر هڻندو لطيفي ادبي رهاڻ ۽ ڏات ڊائجيسٽ کان اُڏام ڪندو، منهنجي ڪتاب اُڃارو جيون تائين پهتو آهي. سائين جي تبعت نا ساز هئڻ جي باوجود منهنجي ڪتاب تي رايو لکيو اٿن. سندن واعدي وفا کي سلام منهنجي الله تعاليٰ کان دعا آهي ته شال. حڪيم يوسف کتري، امداد حسني ، تاج ٽکڙائي ، مشڪور ڦلڪارو ، اياز پا ٽولي، فدا حسين سرهيو ، حاتم مگسي ، غلام نبي ڪيريو، کيمچند شرما، عزيز ٽالپر، قيمت سنڌي ۽ مخمور مهيري زندگيءَ جون بهارون ڏسندا رهن ڇو ته اسان لاءِ سنڌ ، سنڌي ٻولي ۽ سنڌي قوم جو هر فرد اعظيم آهي تئين هيءَ اسان لاءِ اعظيم آهن. سارنگ شاهه سان منهنجي سال 1990ع ۾ سنگت آبادگار کولڻ کان پوءِ سنگت ٽنڊو محمد خان پاران ٻيجل سنڌيءَ سان ملهايل شام دوران شناسائي ٿيڻ سان سٺي دوستي ٿي جا اڄ به قائم آهي. پاڻ منهنجي ٻئي ڪتاب اُڃارو جيون تي رايو لکي دوستيءَ جو فرض نڀايو اٿن سندن وڏا قُرب.. ۽ اعظم ڀٽيءَ تعارف لکي منهنجي زندگي جي حقيقت کي چٽيو آهي. اعظم جي مهرباني.

سومار ”سنگم“ مڱڻهار
باني السنگم ادبي سٿ
ٽنڊو محمد خان