ساگر خاصخيلي
اڳي پيو سج سانگها تان
ڀــٽن کان باک پئي وڇڙي
ويڙهي پئي هند ڪا وينگس
رليءَ ۾ رات پئي مهڪي.
هو جيڪو رومانٽيڪ شاعر آهي. ان لئه رليءَ ۾ رات مهڪائڻ، تارن کي ترسائڻ ۽ سانگها تان سونهن جا سورنهن سج اُڀارڻ ڪو به ڏُکيو ڪم ناهي. هن جي شاعريءَ ۾ رومانس جا ڪيئي رنگ آهن، جن کي پڙهندي ماڻهوءَ جي اکين ۾ انڊلٺي عڪس اڀريو اچن. هن جي شاعري اُگهاڙپ کان پويتر آهي، هن لکيوآهي.
وڄي پئي ڇير پُورب کان
سڙڪ تان ڳھر پئي گذري
نديءَ جي سينڌ تان نينگر
صبح جي پهر پئي گُذري
ڇا ته شعر آهي! اهڙو شعر جنهن کي پڙهي ماڻهوءَ جا ٿڪ لهيو وڃن، اندر ۾ عشق آرس موڙي اُٿي پئي. ديسي مِديرا جهڙا ڌيما ڌيما سُرور ڏيندڙ هي شعر پڙهڻ کان پوءِ پڪ ٿئي ٿي ته ساگر ٿائيلينڊ جي پتايا بيچ تي ڪنهن ٻوڌي ڪنيا جي ڪرائي ۾ هٿ وجهي بيئر جا ڍُڪ ڀريندي هي شاعري ناهي سرجي، پر هُن ته گج پڙن ۾ تجلا ڏيندڙِ سادڙي سونهن جي جي اکين جا جام پيئندي هر سانجهه ويلي سانگها جي ڪپ تي ويهي، ڪَتي جي ڪاڙهن ۾ فراق جي ڦٽن تي لکيو آهي. هن ته رڻ کيت ۾ رتو ڇاڻ ٿيل پاري ننگر جي پٽن تي لکيو آهي. هن لوياڻي گڊ ۾ وهيل لوهي جي ڦُڙي ڦُڙي تي لکيو آهي. هن ڀالوا جي ڀاڳوند ڪنيا ديس ڀڳتڻ مارئي جي سڪ کي پنهنجي شاعريءَ ۾ سمايو آهي. هن جتي سنڌ جي رومانٽيڪ سوڍي ڪيسو ڀاءَ جو قدر ڪيو آهي، اتي ويراواھ جي انتم واڳ ڌڻي اڀيسنگهه جي امل کي به ڪڏهن وساريو ناهي . هن وطن جي هر هاڃي تي دل کولي لکيو آهي. هن سانگها جي ساحل تي بي ڏوھ شهيد ٿيل گهوٽ جي وڌوا ونيءَ جي هر ورلاپ کي آلاپ ارپيو آهي، ته راجپوتن جي اڍنگي رويي تي ڏياريءَ جي ڏينهن جلاوطن ٿي ويل جيني اوسواڙن جي اکين ۾ رهجي ويل وطن جي اجهن تي به لکيو آهي. هن جي شاعري ته هُئين مور پنک جهڙي موهيندڙ آهي، پر نثر جي ڳالهه ئي نرالي آهي. راجستاني رقص جهڙو روُح پرور نثر لکندڙ ساگر خاصخيلي پرفيڪٽ ڏات ڌڻي آهي.
مالسرئي جي مور ناشاد سَمي، تڙ همير جي تونگر شُهاب نهڙئي ۽ چيلهار جي چنڊُ ڀارو مل امراڻيءَ جي چوياريءَ ۾ چلولائيندڙ ساگر خاصخيلي نهايت ئي سادي طبيعت جو مالڪ آهي. اجائي ٺاھ ٺُوھ ۽ ٺلي ٺَڪرائيءَ کان تمام پري ڀڄندڙ هن محبوب ماڻهوءَ جو مزاج ميهي کير جهڙو مٺو آهي! چانهه جي چُسڪي مٿان ڪيپسٽن سگريٽ جو ڪش هن لاءِ ڪنهن عياشيءَ کان گهٽ قطعي ناهي.
ويراھ واھ جي مائي جهڙا مٺا ٻول ٻوليندڙ هن ٿر ٻاٻهيي جي نس نس ۾ طنز مزاح ڇهين حس وانگي سمايل آهي. هوُ ڪچهرين ۾ روايتي اديبن وانگي توري تَڪي ريڊي ميڊ جُملا ناهي ڳالهائيندو ۽ نه ئي وري ڪن هٿ ٺوڪين دانشورن وانگي عالمي مفُڪرن جا ٽنگون ڀڳل ٽوٽڪا استعمال ڪري ڪنهن تي مطالعي جو رعب ڄمائڻ جي اجائي ڪوشش ڪندو. هُو جهڙو اندر آهي، تهڙو ٻاهر آهي. صفا ڪورو ڪانچ آهي. هُو گهڻن کان منفرد مزاج جو مالڪ آهي. هُو حقيقت تي مُبني ڪچهريءَ ۾ بي ترتيب ڳالهيون ڪندي وڏا وڏا ٽهڪ به ڏيندو آهي، ته ڪٿي ڪٿي حسبِ ضرورت ڪچي گدريءَ جي ڦار جهڙي گار به ٺوڪي ڇڏيندو آهي.
هُو ساجن خاصخيلي جي ڪل جو ڏيئو آهي. اهڙو ڏيئو جنهن نه رڳو پنهنجي ڪويتا جي ڪرڻن سان ڏسائون رڱيون آهن، پر مهمان نوازيءَ سان به سندس ڪُل جو مان مٿانهون ڪيو آهي. هُو هڪ درياءَ دل ماڻهو آهي، جنهن وٽ مهمان لاءِ نج نبار ديسي گيهه جهڙو پيار هر وقت موجود آهي. اهو سندس وڏڙن جو آشيرواد آهي .ڀت کان سواءِ چٽ به ڪونه ٿيندا آهن. سندس اوطاق جي احاطي ۾ موجود ڇاتلي ڄار جو ٽار ٽار ست پيڙهين جي شاهدي ڏيندو، ته هن جا وڏا ڪيترا مهمان نواز ٿي گذريا آهن. سو مهمان نوازي هن جي رت ۾ شامل آهي، ۽ هو ڪڏهن به رت رائيگان وڃڻ نه ڏيندو.
گهڻا ڏينهن اڳ جي ڳالهه آهي، هڪڙي ڀيري سائين ساگر جي طبيعت خراب ٿي پيئي هُئي ۽ مٺيءَ جي مشهور ميڊيڪل سينٽر لڪشميءَ ۾ داخل هو. مون کي مٺيءَ جي مايا ناز ادبي مهمان نواز جڳو نائي ٻُڌايو ۽ اسين ٻئي گڏجي سندس عيادت ڪرڻ لاءِ وياسين، بيمار هوندي به صفا نوبني نوجوان وانگي صحتمند ٽهڪ ڏيئي ڀاڪر پائي مليو. ۽ چيائين ته پاڻ شاعر ائين ئي ٻين جي سُورن تي سوچي سوچي آخرڪار رت جي داٻ ۽ مٺاڻ جي بيماريءَ ۾ مري وينداسين. اُن مهل اکيون ڀرجي آيون هيون. سو پيارا ساگر اڄ هن ادبي ڪاڄ ۾ توکي رنگ منچ تي براجمان ڏسي نيڻن جا سجدا ڪري چوان ٿو ته اي اسان جي وطن جا محبوب ڪوي! اسان جهڙا مري وڃن ته به خير آهي، هڪڙو بيروزگار مائٽن لاءِ مٿي جو سُور ٻيو بي سمجهه سمجهو، هُئين ڌرتيءَ تي بُوجهه، پر يار تو جهڙا ڏات ڌڻي ته هن ڏيهه لاءِ ڏونگر تي ڏيئي مثال آهن. تن جي وطن کي وڏي ضرورت آهي. تون هن دنيا جي ڪينجهر ۾ تازي ٽڙيل ڪنول جي گُل سمان آهين. تون پارڪر جي سُرنگي سرزمين جي ڦلواڙي ۾ مروي جي گُل مثل آهين. توکي سنڌ وطن جي سينڌ سنوارڻي آهي. توکي اڃان پارڪر جي پدمڻين جي گلاب سمان گيسوئن تي به لکڻو آهي، ته رجاڙين جي ڪنوارين جي ٻانهن ۾ لڏندڙ ٻاجُو ٻندن جي هر لوڏ تي لکڻو آهي. توکي ڪارونجهر جا ڪاڪُل سنوارڻا آهن. توکي بڙ تلاءَ کان وٺي ڀوڏيسر تائين جي سموري ڀُوميءَ جي هر پڌارٿ تي مور نٿ جهڙا نظم لکڻا آهن. ان ڪري پيارا شُڀ شُڀ ٻول... ۽ لکندو رھ...سنڌ جي تاريخ صدين تائين تنهنجا سُجس ڳائيندي رهندي. ڪڏهن به مايوس نه ٿجانءَ ...
تنهنجي ڏات جو قدر ڪرڻ لاءِ اڃان به لطيف ادبي فورم جهڙا پليٽ فارم سنڌ ۾ موجود آهن. اڃا فقير مُقيم ڪنڀر جهڙي درويش دل انسان جا اُهي سپوٽ فرزند تو سان گڏ آهن، جن نه رڳو توکي ڄام خان وانڍئي مان جهلي مٺيءَ جي ادبي منڊپ ۾ ويهاريو، پر دلي داد ڏيندي بهترين شاعريءَ جو ايوارڊ به ڏنو. آئون سلام ڪيان ٿو انهن کي جن سنڌي ادب کي ههڙو هيرو هٿ ڪري ڏنو!