• مٺيءَ ۾ مذهبي رواداريءَ جو تازو مثال : پنهل ساريو
سنڌ ۾ diversity جي اڄوڪي شڪل ٻڌائي ٿي ته ماڻهو آدرشي انسانن لاءِ پنهنجون خوشيون، عيدون ۽ شادمانيون به قربان ڪندا آهن، جڏهن صادق فقير ڌرتيءَ جي هنج ۾ هميشه آرامي ٿيڻ پئي ويو، تڏهن سڄي سنڌ گهر ڪئي هئي ته مڪي ۽ مديني بجاءِ صادق فقير شاه لطيف جي سنڌ ڌرتيءَ ۾ اچي آرامي ٿئي، ۽ جڏهن اهو ڏينهن آيو ته اهو هوليءَ جو ڏينهن هو، هولي، رنگن ۽ مستيءَ جو ڏينهن هوندو آهي، جنهن ڏينهن هندو ڌرم سان واسطو رکندڙ ماڻهو سڄي دنيا ۾ رنگوليءَ سان مستي جا مزا ماڻي رهيا هئا، ان ڏينهن سنڌ جي اڪثريتي هندو ڌرم واري شهر مٺيءَ ۾ هزارين عورتن ۽ مردن نه فقط هولي نه ملهائڻ جو اعلان ڪيو، پر پنهنجي محبوب ۽ بي انتها پياري صادق فقير جي ڏک ۽ غم ۾ شهر ۾ ڪارا بينر لڳائي ڇڏيا ۽ هر ماڻهو صادق فقير جي ڳايل ان گيت کي گونجاري رهيو هو، جنهن جا ٻول آهن:
’هولي آئي هولي ويئي، ڪنهن به اسان تي رنگ نه هاريو‘.
ها دوستو! جڏهن مٺي هاءِ اسڪول ۾ هزارين ماڻهن جنازي نماز ادا پئي ڪئي ته ان ۾ هندو ۽ مسلمان، شيعا توڙي سني گڏ بيٺل هئا.
صادق فقير مذهبي متڀيد کان مٿاهون ٿي، هر مذهب ۽ فرقي جي ماڻهن سان روح جي سچاين سان پيار ڪيو. هي حسناڪيت جو نرالو آواز هو. صادق فقير حسن پرست، انسان دوست ۽ محبتي ماڻهو هو. شايد اهو ئي سبب آهي ته هوليءَ جي ڏهاڙي تي هندو عورتن، ٻارڙن ۽ نوجوانن لڙڪ هاري سندس آجيان ڪئي، جڏهن صادق فقير جي تدفين جي رسم پوري ٿي ته قبر تي گل چاڙهي، سڀ کان اڳ هزارين قومي ڪارڪنن سنڌ جو قومي ترانو ’سنڌ ديس جي ڌرتي، توتي پنهنجو سيس نمايان‘ پڙهيو. جلد ئي ان کان پوءِ هڪ روئڻهارڪو آواز آيو:
’توکان ٿيندي ڌار
کلندي کلندي يار
لڙڪ لڙي پيا لار ڪري‘
جهونگاريندڙ دولت رام کتري هو. جيڪو مون کي ڀاڪر پائي گهڻيءَ دير تائين روئندو رهيو، جڏهن مان مٺيءَ پهتو هئس ته سريش جي جيئن ئي مون تي نظر پئي ته سُڏڪندو اچي مليو ۽ ڀاڪر پائي روئندو رهيو، تڏهن مون کي اڃا وڌيڪ پڪ ٿي ته ملائيت سنڌ کي انتها پسنديءَ جي اوڙاهه ۾ نه ٿي اڇلي سگهي.
صادق فقير هڪ مڪمل انسان هو. جڏهن شام جا ڏيئا ٻرندا هئا ته راڳداري شروع ڪندو هو. اڄ ڏيئا ٻاريندڙ گهرن جون عورتون هجن، توڙي مندرن جا پوڄاري، سڀ صادق فقير لاءِ پوڄا پاٺ ڪري سندس آيل قافلي تي گلن جي ورکا ڪري رهيا هئا. مٺي شهر سوڳ ۾ مڪمل بند ٿي ويو هو. هندو ڀائرن هوليءَ جون سموريون تقريبون ملتوي ڪري، صادق فقير جي آخري رسمن ۾ شرڪت ڪئي. مٺيءَ ۾ مذهبي رواداريءَ جو عظيم مثال قائم ڪيو ويو. هندو برادريءَ جي ماڻهن وڌ کان وڌ صادق فقير جي رسمن ۾ شرڪت ڪئي، ڪلهو به ڏنو ته قبرستان تي به پهتا. مٺيءَ جي اسڪولن مان موڪل ڪري ٻارڙا پراڻي ڊي سي آفيس وٽ پهتا، جيئن صادق جو مڙهه اتي پهتو ته شاگردن کيس سلامي پيش ڪئي.
سنڌ جي ناليواري ۽ محبوب راڳي صادق فقير جو جنم مٺيءَ ۾ ٿيو. موسيقيءَ جي تربيت پنهنجي مامي حسين بخش فقير کان ورتائين، صادق ڪاليج جي زماني کان ئي ڳائيندو رهيو. 1986ع ۾ حيدرآباد ريڊيو جي آڊيشن کان پوءِ سندس ڪلام رڪارڊ ٿيا. ۽ 1988ع ۾ پي ٽي وي ڪراچي تي شمشير الحيدريءَ کيس متعارف ڪرايو، ليڪن ايازگل جو ڪلام ’توکان ٿيندي ڌار، کلندي کلندي يار لڙڪ لڙي پيا لار ڪري‘. رڪارڊنگ کانپوءِ کيس گهڻي مقبوليت ملي. صادق فقير سنڌي، اردو، سرائڪي، ٿري، راجستاني، هندي، مارواڙي ۽ پنجابي ٻولين ۾ ڳايو آهي. صادق فقير نوجوانن ۾ گهڻو مقبول رهيو آهي، هن هندستان، دبئي، سعودي عرب، انگلينڊ ۽ اسڪاٽ لينڊ ۾ فن جو مظاهرو ڪيو. موسيقي بابت ڏنل هڪ انٽرويو ۾ هن چيو ته ’سنڌي موسيقيءَ جا پنهنجا رنگ ۽ ڍنگ آهن. هتي جو لوڪ ورثو گهڻو سگهارو آهي. اسان جي سنڌي موسيقي، شاهوڪار موسيقي آهي. ڪوشش ڪري موسيقيءَ جي بنيادي تربيت حاصل ڪري، پنهنجي نج ثقافت کي بچائجي.. ‘
اسان جو محبوب راڳي صادق فقير 26 فيبروري 2015ع تي سعودي عرب ۾ هڪ روڊ حادثي ۾ اسان کان وڇڙي ويو.صادق فقير جو موت هميشه ياد رهندو، حادثاتي موت دل کي جهوريندڙ هوندو آهي.
صادق فقير جي آخري رسمن ۾ سياسي اڳواڻن سميت سنڌ جي ڪنڊ ڪڙڇ مان سوين اديبن، شاعرن، فنڪارن، دانشورن، صحافين، ليکڪن ۽ مختلف مڪتبه فڪر جي ماڻهن هزارن جي تعداد ۾ شرڪت ڪري کيس دعا بخشي، صادق فقير جي مڙهه جو آخري ديدار قبرستان تي ڪرايو ويو جتي صادق فقير جا دوست، مائٽ ۽ چاهيندڙ سندس ساروڻيون ساري هڪ ٻئي کي ڀاڪر پائي روئيندا رهيا.
سچ ته جڏهن شام جا ڏيئا ٻرندا هئا ۽ صادق فقير جي محفل مچندي هئي ته ٻڌندڙن کي پتو ئي نه پوندو هو ته رات ڪيئن گذري وئي. پرڀات جا پهريان ڪرڻا ڏينهن ٿي وڃڻ جو سنيهو اماڻيندا هئا، پر ٻڌندڙن جي محفل مان اٿڻ تي دل ئي نه چوندي هئي، اهو سندس آواز جو سحر هو، اهو سندس ڳائڪي جي انداز جو اثر هو. هن جو هر گيت سندس سڃاڻپ هو ۽ سندس ڳايل هر گيت ۾ سندس ياد سمنڊ جي ڇوليءَ جيان ڇُلي رهي آهي. هن ته اهو ڳايو هو ته:
’کيس چئجو هتان گذر نه ڪري،
شهر جو شهر دربدر نه ڪري‘.
پر اڄ هن کي ڪير چوي ته هو سڄي سنڌ کي ڪيئن نه دربدر ڪيو پيو وڃي. صادق فقير مٺي پهچندڙ هر مهمان جي آجيان ڪندو هو، پر اڄ جڏهن سنڌ جي ڪنڊ ڪڙڇ مان ايندڙ ڪو به ماڻهو سندس گهر وٽان گذرندو ته سندس اکين مان لڙڪ ضرور لارون ڪري وهندا!.