• سنڌ جو ٻيجل صادق فقير: دولت رام کتري
ساٿي مون دنيا گهمي چونڊيو آهي ٿر
ڄڻ ڪنهن ’سرڳ‘ سمان آ، واريءَ تي هي ٿر
سانجهيءَ وير اَمَر، رتيءَ ريت جي.
ٿر جي تاريخ جو هڪڙو نالو شهر مٺي پڻ آهي، جيڪو سنڌ ۾ پنهنجي مذهبي رواداري، پيار، اَمن ۽ محبتن جي شهر طور سڃاتو وڃي ٿو. شهر مٺي اُهو شهر آهي جيڪو سنڌ جي ماڻهن لاءِ اُتساهه جو سبب آهي. مٺي شهر جي ڀرم ڀريل ڀٽن ۽ شهر جي حسناڪيءَ تي سنڌ جو مهان شاعر شيخ اياز مٺيءَ تي باک ڦُٽڻ جي منظر کي ڪُجهه هن ريت پيش ڪري ٿو ته:
مٺيءَ تي جيئن باک ڦٽي ٿي،
ڀِٽ ڀِٽ آ ڳاڙهي گُلاب جيان،
هن ڌرتيءَ جي خواب جيان،
ڀِٽ ڀِٽ گونجي ٿي جن سان،
منهنجي روح رباب جيان،
واري جا طوفان اُٿن ٿا،
آنڌي جيئن انسان اُٿن ٿا،
ٿر بر روز حساب جيان،
ها ها منهنجي خواب جيان،
ڳاڙهي گُل گُلاب جيان.
هي شهر جن ماڻهن جي جنم ڀومي رهيو آهي يا هن شهر سان جن ماڻهن جو تعلق رهيو آهي، اُهو ماڻهو هن شهر جي لازوال محبتن کي هرگز وساري نٿو سگهي. هي شهر علم ۽ ادب سان سرشار آهي، ته موسيقيءَ جي حوالي سان هن شهر جي پنهنجي سڃاڻپ رهي آهي. موسيقيءَ جي حوالي سان هونئن ته ٿر ۾ تمام گهڻا گائڪ موجود آهن. پر مائي ڀاڳي، موهن، مراد فقير، يوسف فقير، حسين فقير، ٿر جا اهي نالا آهن. جن سنڌي موسيقيءَ جي اصل چارم کي زنده رکيو آهي. جديد سنڌي موسيقيءَ ۾ ٿر مان جڏهن صادق فقير جو آواز اُڀريو، تڏهن انهيءَ آواز جديد سنڌي شاعرن جي شاعريءَ کي نئون رنگ ڏنو. صادق فقير جي مٺڙي آواز ۾ هڪ اهڙو درد هو، جو انهيءَ آواز ٿوري عرصي ۾ وڏي مڃتا ماڻي. صادق فقير هڪ پڙهيل لکيل راڳي هو، جنهن سنجيدا ۽ چونڊ شاعري ڳائڻ کي ترجيح ڏني. هن جڏهن شيخ اياز جي شاعريءَ کي جديد ڌُنن ۾ ڳايو، تڏهن هو اياز جو راڳي بڻجي ويو، هن اياز جا مزاحمتي گيت ڳائي قومي تحريڪن ۾ نئون روح ڦوڪيو. صادق فقير سنڌ جي پڙهيل لکيل نوجوانن توڙي عام ماڻهن جو راڳي هو، هن کي جتي يونيورسٽين ۾ پڙهندڙ نوجوان شوق سان ٻڌندا هئا ته اتي عام ماڻهو پڻ هن جي آواز جا ديوانا هئا. هڪڙي خوش مزاج ۽ فقيري طبيعت سبب هن سڄي سنڌ ۾ ايترا دوست ۽ مداح ٺاهياجو سنڌ جو هر ماڻهو هن کي پنهنجو ويجهو دوست سمجهڻ لڳو، سنڌ جي ادبي لڏي ۾ هن پنهنجي سڃاڻپ پاڻ ٺاهي. سنڌ ۾ ڪو به دوست هن کي ڳائڻ لاءِ دعوت ڏيندو هو ته هو اتي پهچي ويندو هو ۽ پوءِ ڪچهرين ۾ صادق فقير جا ٽهڪ هوندا هئا. سندس طبيعت ۽ مزاج جي ڪماليت اها هوندي هئي جو هر ماڻهو وٽ هو محبتون ورهائيندو هو. مٺي ۾ چاچي رتن جي هوٽل جون ڪچهريون اڄ به وسري نه ٿيون سگهن. هن پنهنجي محبتي مزاج ذريعي مٺيءَ جي علمي ادبي لڏي کي هڪ مالها جيئان پروئي رکيو هو جتي ٿي ويو، اتي پنهنجون يادون ڇڏي ٿي آيو. پر هي اوچتو ڇا ٿي ويو جو 26 فيبروري جو ڏڻ اسان لاءِ هن جي موت جي خبر کڻي آيو هڪ اهڙي خبر جنهن تي سنڌ جي ڪنهن به دوست اعتبار نه پئي ڪيو. هن جي وڇوڙ ي جي خبر سنڌ جي جهر جهنگ تائين پهتي ته سنڌ جون هوائون سوڳوار بڻجي ويون، سنڌ جي سورج مکين پنهنجا ڳاٽ جهڪائي ڇڏيا مٺيءَ جون گهٽيون اداس بڻجي ويون، مٺيءَ جي ماڻهن پنهنجن گهرن ۾ چلهه نه ٻاري، هر گهر ۾ ماتم هو عورتون پار ڪڍندي روئنديون رهيون، هڪ اهڙي درد جي ڪيفيت هئي جو اها ڪيفيت لفظن ۾ بيان نٿي ڪري سگهجي. هوليءَ جي تهوار جي موقعي تي جڏهن مٺيءَ جي هن محبوب راڳي کي مٽي ماءُ حوالي ڪيو پئي ويو. تڏهن مٺي سميت سنڌ جي هزارين ماڻهن شاندار اعزاز سان صادق فقير کي شردانجلي ڏئي الواع ڪيو. مٺي جي ماڻهن هن محبوب راڳي کي جنهن اعزاز سان الوداع ڪيو، انهيءَ شاندار اعزاز سنڌ جي مذهبي رواداري کي نئون رنگ ڏنو. سنڌ جي ماڻهن پنهنجي پنهنجي مذهبي عقيدي موجب صادق فقير جي لاءِ دعائون گهريون ۽ گيتا جا پاٺ ڪري صادق کي مٽي ماءُ حوالي ڪيو. صادق فقير مذهبي رواداري ۽ محبت جو مجسمو هو ۽ اهڙا املهه راڳي ڪڏهن ڪڏهن پيدا ٿيندا آهن. صادق فقير جو وڇوڙو هڪ اهڙو ڏک آهي جيڪو هميشه جي لاءِ اسان جي روح ۾ رهجي ويو آهي اسان ان جا ويجها دوست انهيءَ وڇوڙي جي ڏک کي ڪيئن ٿا وساري سگهون، بحر حال موت بر حق آهي پر اسان هن وقت راحت فقير کي صادق فقير جي روپ ۾ ڏسڻ چاهيون ٿا اميد ته راحت فقير صادق فقير جي فن کي اڳتي وٺي ويندو ۽ هو موسيقيءَ جي دنيا ۾ اڳتي هلي پنهنجو قدر پاڻ ڪرائيندو.