• من کي اُداس ڪري ويا ’ماريا‘ ۽ ’صادق‘ : خالد ٻانڀڻ
توکان ٿيندي ڌار،
کلندي کلندي يار،
لڙڪ لڙي پيا لار ڪري.
ڳائي هئي ته صادق جو آواز پوريءَ سنڌ ۾ درد جي هڪ گهري صدا جيان پکڙجي ويوهو، ان کانپوءِ آڪاش انصاريءَ جو نظم صادق جي ڄڻ ته روح مان ڦٽي نڪتو هو .
اسين بس رهياسين اڌورا اڌورا
ائين لڳندو هو، اسين سڀ اڌورا آهيون، اسان جي زندگيءَ جي ڪهاڻي هن نظم ۾ آهي، جڏهن صادق فقير وري شيخ اياز کي ڳايو هو ته سنڌ جي عظيم شاعر شيخ اياز کان ڄڻ آهه نڪري وئي هئي، تڏهن ته هن چيو هو ’منهنجي شاعريءَ کي ڳائڻ لاءِ جنهن آواز جي ڳولا هئي، اهو صادق جي روپ ۾ ملي ويو آهي.‘ ها صادق فقير پاران شيخ اياز جي شاعري تي مشتمل ڪئسٽون مارڪيٽ مان هٿو هٿ کپي ويون هيون، جنهن ۾:
ڌرتيءَ توکي منهنجي چمي،
اڌ ۾ رهجي ويندي.
يا وري
چڱو ڀٽائي آئون هلانٿو،
يا کڻي هي نظم ڇو نه هجي،
صدائون ته هونديون،
صدائون ته هونديون.
جڏهن مان نه هوندس،
جڏهن مان نه هوندس.،
اهي اهڙا نظم هئا جن صادق فقير کي شهرتن جي بلنديءَ تي پهچائي ڇڏيو. هن بازاري شاعريءَ کان پاسو ڪندي هميشه معياري ۽ سنجيده شاعري ڳائي پنهنجو مقام ماڻيو. هن جي دل ڌرتي هئي، هن وٽ ٿر جي درد جهڙو آواز هو. هو ايترو ئي پڙهيل لکيل انسان هو جيترو سنجيده ڳائيندڙ راڳي هو.
صادق جو روڊ حادثي ۾ اچانڪ وڇوڙو، پوريءَ سنڌ کي سوڳوار ڪري ويو آهي، اڙي يار تون ته هليو وئين، پر تــنـهنجو آواز صدين تائين سنڌي ميوزڪ ۽ سنڌ جي سريلن ٻڌندڙن جي دل ۾، ڌڙڪن وانگر ڌڙڪندو رهندو. مون کي ياد ٿو اچي ته 1997ع ۾ سنڌي ادبي سنگت جو مرڪزي سيڪريٽري سائين اياز گل هو ۽ مان لطيف يونيورسٽي شاخ جو سيڪريٽري هئس، حيدر آباد سنڌ ميوزيم ۾ ٿيل پروگرام ۾ سائين اياز گل، شيراز شاهه جيلانيءَ سان گڏ صادق فقير سان فوٽو ڪڍرايو هو، جيڪو فوٽو مون وٽ اڄ به محفوظ ۽ سوشل ميڊيا تي رکيل آهي ۽ منهنجي صادق فقير سان اها پهرين ملاقات هئي، جيڪا ڄڻ اسان جي وجود جو حصو بڻجي رهجي وئي هئي. ويجهڙائيءَ ۾ ماريا ۽ پوءِ صادق فقير جو حادثاتي وڇوڙو سرمد سنڌيءَ جي وڇوڙي وانگر هانءُکي ڄڻ وڍ ڏئي ويو آهي. ڪي آواز، ڪي شخصيتون، جن کي وسارڻ گهرندؤ تڏهن به نٿا وساري سگهو، انهن ۾ سرمد سنڌي ۽ صادق فقير به شامل آهن.
سٺا ماڻهو هميشه الاءِ ڇو جلدي وڇڙي ويندا آهن. صادق فقير سنڌي ادب ۾ ايم اي سان گڏ مٺيءَ ۾ تعليم شعبي سان لاڳاپيل هو. ڳائڻ هن جي جدا خوبي هئي، تعليم جي ميدان سان گڏ صادق راڳ سان به پنهنجو وچن آخر تائين نڀايو. 5 مارچ تي سندس مڙهه مٺي پهچڻ تي سائين اياز گل جيڪو ٽه سٽو لکيو آهي، اهو مان پنهنجي پڙهندڙن سان هن مضمون ۾ شيئر ڪريان ٿو:
توکان ٿيندي ڌار
مٺي ڪؤڙي ٿي لڳي
صادق منهنجا يار!
ها صادق توکان سواءِ پوري سنڌ ڄڻ ڪؤڙي ٿي وئي آهي. ساز، سُر بي آواز ٿي ويا آهن. ساهن جون تندون ٽٽي پيون آهن، لڙڪ اکين تان ڳلن جي رڻ ۾ رلڻ لڳا آهن، هر اک آلي آ، رات جي سانت جهڙي راڳ ۾ خاموشي آهي، ائين جيئن جڳجيت وڇڙيو هو ته ندا فاضلي، جاويد اختر، گلزار ۽ غالب جا غزل ڇورا ڇنا ٿي ويا هئا، ائين صادق جي وڇوڙي سان سنڌي سنجيده شاعري، اها شيخ اياز جي هجي، اياز گل جي هجي، ادل سومري جي هجي، حاجي ساند جي هجي يا کڻي سائينداد ساند جي هجي، ڄڻ ويڳاڻي ٿي وئي آهي. سموري سريلي شاعري اندر ڄڻ ته صادق فقير لفظن ۾ ساهه جهڙي رواني وجهندو هو، جڏهن ڳائيندو هو ته ڀٽن جو ٻاٻيهو پکي، ڪوئل خاموش ٿي ويندا هئا. اڄ جڏهن ماريا ناهي، صادق ناهي، دل ڏاڍي اداس آهي، پر ڇا ٿو ڪري سگهجي. موت اٽل آ، اهي گهڙيون ضرور هر ڪنهن تي اچڻيون آهن، پر انهن ۾ تڪڙ ڄڻ وجود وکيري ٿي ڇڏي، اندر ڀورا ڀورا ٿي پئي ٿو.