• آهه ... صادق فقير! : نديم گلاڻي
اڙي! آءٌ ته اڃا تازو ڪجهه اوچتو وڇڙي ويل يارن جو صدمو سهڻ جي ناڪام ڪوشش ۾ هئس ته اوچتو هڪ ٻيو صدمو.... هڪ ٻيو غم.... ان ڪيفيت ۾ غالب جو پنهنجي هڪ خط ۾ لکيل هڪ جملو ياد اچي ٿو:
هاءِ!.... ”ايترا يار مري ويا آهن، جو هاڻي آءٌ مرندس ته مون لاءِ ڪو روئڻ وارو به نه هوندو.“
بيشڪ موت برحق آهي، پر جيستائين دل هن ڳالهه کي تسليم ڪرڻ جي ڪيفيت تائين پهچي، تيستائين ڪنهن پياري جو غم سهڻ لاءِ ڪيترن موتن تان گذري، ٻيهر زندهه ٿيڻ جي پلصراط تان گذرڻو پوي ٿو.
صادق فقير ولد فيض محمد جو جنم 20 مارچ 1964ع ۾ سنڌ جي ضلعي ٿرپارڪر جي شهر مٺيءَ ۾ ٿيو. صادق جو خاندان سندس جنم کان اڳ ئي مٺيءَ اچي آباد ٿيو هو. صادق موسيقيءَ جي تعليم پنهنجي مامي حسين بخش فقير کان ورتي. مٺي ڊگري ڪاليج مان ايم. اي ڪيائين ۽ ان ئي دوران ريڊيو پاڪستان ۽ پي. ٽي. وي لاءِ پنهنجا پهريان گيت رڪارڊ ڪرايا. صادق جي ملازمت تعليم کاتي ۾ هئي ۽ هن وقت هو انسٽيڪٽر/ ڊائريڪٽر فزيڪل ايجوڪيشن جي حيثيت ۾ خدمتون سر انجام ڏئي رهيو هو. صادق پنهنجي فن جي نسبت سان دنيا جي ڪيترن ئي ملڪن جا دورا ڪيا، صادق کي شاعر اياز گل جي لکيل وائي ”توکان ٿيندي ڌار، کلندي کلندي يار، لڙڪ لڙيءَ پيا لار ڪري.“ وڏي مقبوليت ڏني. صادق جي آواز لاءِ سنڌ جي نامور ۽ هر دلعزيز شاعر شيخ اياز هڪ هنڌ لکيو هو ته ”منهنجي شاعريءَ کي جنهن آواز جي تلاش هئي، هي اهو آواز آهي.“
صادق بنيادي طور هڪ راڳي هو، پر صادق جو ادبي ذوق به نهايت اعليٰ هو، مٺيءَ جي ادبي تنظيمن جو سڀ کان اهم رڪن هو. صادق جي خود چونڊيل شاعري، جنهن کي هن پنهنجن سُرن جي مالها ۾ پروئي اسان تائين پهچايو، ٻُڌي صادق جي شعر و ادب سان گهري لڳاءَ جو اندازو لڳائي سگهجي ٿو. صادق جي چونڊ به هميشه اهڙن شاعرن جي شاعري رهي، جيڪي خود شعر و ادب جا اٽوٽ حصو آهن.
صادق ڪڏهن به ٻين ڪيترن ئي ڳائڻن وانگر ”جيڪو، وڪجي پيو، سو خريد ڪريو“ جي فارمولي تي عمل نه ڪيو، زندگيءَ ۾ سچا سُر ۽ سچي شاعري.... بس ۽ ڪجهه نه!
حقيقت ته اها آهي ته صادق ۾ روايتي راڳين واري به ڪا خوُءِ نه هئي، عجيب ماڻهو هو، پروگرام دوران پسئن جي ورکا ۾ اُٿي پاڻ کان پوءِ ايندڙ فنڪار کي سڏي، کل خوشيءَ مان کيس وارو ڏئي ڇڏيندو هو. صادق جي اوطاق هميشه آباد هوندي هئي ۽ سانوڻ جي رت ۾ ته سندس اوطاق دوستن سان ڀريل هوندي هئي، پر مٺيءَ شهر جون هوٽلون ۽ گيسٽ هائوس به مهمانن سان ڀريا پيا هوندا هئا. خبر ناهي ته منجهس ڪهڙي ڇڪ هئي، ڪجهه سمجهه ۾ نه ٿو اچي!
صادق جو خال ڀرجڻ ناممڪن آهي. اڄ مون سان گڏ ٿرپارڪر سنڌ، پاڪستان ۽ دنيا ڀرجي شاعرن، اديبن، ڳائڻن ۽ انهن ماڻهن جيڪي صادق کي ٻڌندا ۽ ساڻس محبت ڪندا هئا، سڀني جون اکيون آليون آهن. آءٌ هميشه پنهنجي قوم سان ان ڳالهه تي شاڪي هوندو هئس ته ان وٽ فنڪارن جو قدر نه آهي، پر حقيقت هيءَ آهي ته هن سڄي سنڌ ۽ خاص ڪري ٿرپارڪر جي ماڻهن منهنجي زندگيءَ ڀر جي شڪايتن تي مرهم رکيو آهي. 26 فيبروري 2015ع تي صادق جي شهادت کانپوءِ ۽ 5 مارچ سندس تدفين واري ڏينهن تائين حڪومتي فارميلٽيون پوريون ٿيندي ئي صادق کي پنهنجي مٽيءَ ۽ پنهنجي ساٿين تائين پهچندي ست ڏينهن لڳا، پر يقين ڄاڻو ڪو به پل اهڙو نه گذريو، جنهن ۾ هن ملڪ جي پرنٽ ميڊيا، ٽي. وي چئنلن ۽ سوشل ميڊيا يا ڪنهن به عام کان عام ماڻهوءَ پنهنجي طرفان ڪا ڪوتاهي ڪئي هجي يا هڪ لمحي لاءِ به هن وڏي سانحي کي ڀلائي سگهيا هجن، جن اکين صادق جو جنازو ڏٺو.... اهي حيران آهن ۽ سوچڻ تي مجبور آهن ته سنڌ جي دور دراز علائقن مان ٿر جي ريگستان تائين پهتل هي سمورا ماڻهو ڪير هئا، ڪٿان آيا هئا، هزارين ماڻهو، هزارين آهون، هزارين سڏڪا، ماتم ئي ماتم.... الله اڪبر!
مون کي ته سمجهه ۾ نه ٿو اچي ته صادق سان گذاريل وقت ۽ سرن ۾ ڀنل شامون ۽ راتيون ڪيئن وساريان؟ سچ پڇو ته اهو ماحول هن وقت به هڪ حسين خمار بخشي رهيو آهي ۽ اهي آواز ڪن- رس ۾ رچي رهيا آهن.... صادق نه آهي.
بار بار ڌيان هٽائڻ جي باوجود منهنجو ڌيان 24 فيبروري 2015ع تي عمري تي وڃڻ کان ٿورو اڳ جناح ايئرپورٽ ڪراچيءَ تان صادق جي اپ ڊيٽ ڪيل ان فيس بُڪ اسٽيٽس تان نه ٿو هٽي.
”آءٌ پنهنجي سڄي خاندان سان گڏ عمري تي وڃي رهيو آهيان.... پيارا دوستو، اسان جي سلامتيءَ سان روانگي ۽ سلامتيءَ سان واپسيءَ جي دُعا ڪجو!“
۽ ان ڳالهه ۾ ڪو به شڪ نه آهي ته سڄيءَ دنيا ۾ رهندڙ سندس چاهيندڙن سندس لاءِ دُعا ضرور گهري هوندي، پر..... شايد منهنجي دعائن ۾ ڪٿي ڪا کوٽ رهجي وئي!
(اردوءَ مان ترجمو: زاهد اوٺو)