• ڪلا جي موڪلاڻي : علي نواز آريسر
آءٌ سمجهان ٿو سنڌ اڄ نه صرف انهيءَ فن پاري (گٽار) کان محروم ٿي وئي آهي، پر انهن آڱرين کان به محروم ٿي آهي، جيڪي انهيءَ گٽار کي وڄائينديون هيون. صادق فقير سنڌ جو اُهو راڳي هو، جنهن جي آواز جي رِدم تي نوجوان پنهنجون خوبصورت جوانيون قربان ڪري ڇڏيندا هئا. هن جي آواز جي صدا ۾ سنڌ جي آزاديءَ جي صدا گونجندي هئي. هو جڏهن پنهنجي ڳل تي هٿ ڏئي علڻ فقير واري انداز ۾ ’الله هُو‘ ڪري اياز جي ڪا لولي ڳائيندو هو ته، نه رُڳو آسمان تان فرشتا لهي اچي سندس آواز تي رقص ڪندا هئا، پر پوري فطرت جهومڻ لڳندي هئي. پوري ڪائنات محوِ رقص بنجي ويندي هئي، پکي پنهنجي آکيرن مان نڪري اچي سندس لات جي سحر مان سُرور ماڻيندا هئا. اهڙي آواز جي جادوگر جو وڇوڙو ڪنهن قوم جي لاءِ ته سڪتو ته آهي ئي آهي، پر اهو صدمو ته آسمان جي پرواز ڪندڙ ابابيل پکين جي هينئڙي ۾ به وڍ وجهڻ جهڙو آهي. اڄ جڏهن سنڌ جي عاشقن جي موبائل فونن تي صادق جي وڇوڙي جو سنيهڙو پهتو هوندو ته انهن عاشقن جي مٿان قيامت برپا ٿي وئي هوندي. انهن لاءِ اڄوڪو ڏينهن اهڙو هوندو، جهڙو نصير مرزا لاءِ ڏهين محرم جو ڏينهن هوندو آهي. مون کي خبر ناهي ته هو ڪيترو عقيدتمند هو، هو مذهبن ۾ ڪيترو اعتقاد رکندو هو، پر آءٌ اهو ڄاڻان ٿو ته هُن جو آواز سڀني عقيدن کان مٿانهون هو ۽ هن جي آواز جي هر صدا سنڌڙيءَ جي صدا هوندي هئي ۽ ڌرتيءَ جي صدا، جنهن جي گلي جي گونج بڻجي وڃي ته انهيءَ لاءِ عقيدا ڪهڙي معنيٰ ٿا رکن!
صادق فقير هڪ وطن پرست قومي ڪلاڪار هو، هن جي آواز ۾ مائي ڀاڳيءَ جي روحاني ڪوڪ سمايل هوندي هئي. هو ٿر جو ٻاٻيهو هو، رُڳو ٿر جو ڪيئن! هو ته پوري سنڌ جي عاشقن جي دل جي ڌڙڪن هو، هن وٽ ڳائڻ جو فن هو، هنر هو يا هُن جي آواز مان سنڌ، صدا بڻجي گونجندي هئي، اهو پتو شايد هن پاڻ کي به نه هجي! پر اڄ جڏهن هن جي وڇوڙي تي پوري سنڌ سوڳ ۾ ورتل آهي ته يقيناً هن جو رُوح خوش ٿيو هوندو ته هن سان پيار ڪندڙ اکيون اڄ سانوڻيءَ جي وسڪاري جيان ڪيئن وسي پيون آهن.
سنڌي قوم سان هميشه اها ٽرئجڊي ٿيندي رهي آهي، جو ان جي سگهاري آواز کي ڪنهن نه ڪنهن نموني خاموش ڪرايو ويو آهي، جڏهن ڪنهن ڪلاڪار کي خاموش ڪرايو ويندو آهي ته قوم جي سلامتي خطري ۾ پئجي ويندي آهي. آءٌ تاريخ جي روشنيءَ ۾ ڏسان پيو؛ جڏهن ڀڳت ڪنور رام جي آواز کي خاموش ڪرايو ويو هو ته ڪيتري عرصي تائين سنڌ ڪوس جو مرڪز بڻجي وئي هئي. اُن بعد اسان وٽ هڪڙو ئي آواز سنڌ جي قومي محفلن جو حصو بڻجي سگهيو هو، اهو هو سرمد سنڌيءَ جو آواز، پر وقت جي سِتم ظريفيءَ ته ڏسو، هو به روڊ حادثي ۾ شهيد ٿيو ۽ اڄ وري تاريخ پنهنجي پاڻ کي ورجايو آهي، اڄ وري هڪ روڊ حادثو سامهون آيو آهي، سنڌ جي هڪڙي آواز کي خاموش ڪرڻ لاءِ.
جيتري قدر مون ٻُڌو آهي ته سعودي عرب اُهو ملڪ آهي، جتي قانون جو بول بالا آهي، جتي حادثي جو تصور ئي نٿو ڪري سگهجي. ها قسمت سان ڪڏهن اهڙا حادثا ممڪن آهي ته ٿيندا هجن، پر اهو حادثو سنڌ جي ڪلاڪار جي حصي ۾ ڇو آيو؟ بهرحال حادثا ڪڏهن به حسين ناهن ٿيندا، اُهي هوندا ئي دل ڏاريندڙ آهن، اڄوڪو حادثو به دل ڏاريندڙ آهي، جنهن سنڌ جي رُوح کي ڪِرچيون ڪِرچيون ڪري وِڌو آهي.
صادق فقير سان منهنجون ڪي ٿوريون ملاقاتون هيون، پر مون جڏهن به کيس ڳائيندي ٻڌو هو ته هُو مون کي پُر اعتماد ڪلاڪار لڳندو هو، هو اهڙو ته نفيس انسان هو، جو هو ڪنهن کي انڪار نه ڪري سگهندو هو، هو جڏهن حيدرآباد جي ممتاز مرزا آڊيٽوريم ۾ ڳائڻ لاءِ ايندو هو ته سنڌ ۽ صادق جي عاشقن جون قطارون لڳي وينديون هيون. نوجوانن جون فرمائشون ٿينديون رهنديون هيون ۽ هو ڳائيندو رهندو هو، جيتوڻيڪ هو ٿڪجي به پوندو هو، پر نوجوانن جي سِڪ ۽ پيار اڳيان هو هيڻو پئجي ويندو هو. هو ڄاڻندو هو ته مون کي ٻُڌڻ لاءِ آيل ٽٽل دلين وارا اُهي عاشق آهن، جن وقت جي بي رحميءَ هٿان پنهنجو سڀ ڪجهه لُٽائي ڇڏيو آهي. هو ڄاڻندو هو ته اهي نوجوان سنڌ جا اُهي عاشق آهن، جن سنڌ جي مُقدس نانءَ تان پنهنجو عشق به قربان ڪري ڇڏيو آهي، انهن نوجوانن کي هو جواب ڪيئن ٿي ڏئي سگهيو مون کي ياد آهي ته هڪڙي ڀيري جيئي سنڌ جا ڪجهه نوجوان حيدرآباد پريس ڪلب اڳيان بُک هڙتال تي ويٺا هئا ۽ جڏهن بُک هڙتال ختم ٿيڻ جو وقت ويجهو آيو ته ڇوڪرن اصرار ڪيو ته صادق فقير کي ٻڌنداسين! ان وقت سائين عبدالواحد آريسر، صادق فقير کي فون ڪري چيو هو ته سڀاڻي حيدرآباد پهچ محفل ڪرڻي آهي، پر پنهنجا سازندا به پاڻ سان گڏ وٺيو اچجان ۽ ڀاڙي ڀُتي جو بندوبست به ڪَندو اچجان! ٻئي ڏينهن شام جا پاڇا اڃا لڙيا ئي نه هئا، جو هو پنهنجي سازندن سميت اچي حيدرآباد پريس ڪلب تي پهتو هو ۽ پوري رات نوجوانن جي دلين کي ڌڙڪائيندو رهيو هو، صبح جو بنا ناشتي جي هو واپس روانو ٿي ويو هو. ٻئي ڀيري به ايئن هو مهراڻ يونيورسٽيءَ جي نوجوانن جي فون تي آيو هو ۽ مهراڻ يونيورسٽيءَ جي نوجوانن جي وچ ۾ ڳائيندي هو مسلسل مُرڪندو رهيو هو. ان وقت مون محسوس ڪيو ته هو انهن نوجوانن جي اکين ۾ آزاديءَ جا سپنا پڙهي رهيو هو، جو هن جي اکين ۾ اهڙي چمڪ هئي ۽ هن جي چپن تي فطري مُرڪ پئي ڦهلجندي وئي. اهڙو راڳي، اهڙو ڪلاڪار قوم جو اثاثو ئي ته هوندو آهي.
هن وقت جڏهن بهار جي مند شروع ٿي چُڪي آهي، بهار جي مند نه رُڳو وڻ ڦوٽ جي مند هوندي آهي، پر هيءُ مُند ته دلين ۽ جوانين جي ڦُٽڻ جي مند هوندي آهي، هن مند ۾ صادق جهڙي آواز جي خاموشي، خود بهار لاءِ به ڪا چڱي آمد نٿي چئي سگهجي، ڇاڪاڻ ته هو بهار جي مند جو ئي ته راڳي هو، هن جي آواز ۾ بهار جو هُڳاءُ ته هوندو هو! صادق جيڪو ڪڏهن ڪنهن مڻيي تي موهجڻ وارو نه هو، جيڪو سنڌ جي مسڪين ماڻهن جي هڪڙي پُڪار تي پهچي ويندو هو، اڄ انهن ماڻهن جي دلين ۾ ڪهڙا وڍ پوندا هوندا، ان جو درد ته تاج جويي ۽ عبدالواحد آريسر جي اکين مان پسي سگهجي ٿو!
اڄ جڏهن آءٌ شعوري طور سوچيان ٿو ته صادق جي وڇوڙي جي تعزيت ڪنهن سان ڪجي؟ ٿر جي انهن مورن سان؟ جن جي ڪُوڪ هن جي گلي مان نڪرندي هئي، يا انهن ڀٽن سان تعزيت ڪجي، جتي اڄ به سندس آواز جي صدا گونجي رهي آهي؟ اياز جي شاعريءَ سان تعزيت ڪجي؟ جنهن کي هن پوري سنڌ جي ماڻهن تائين پهچايو هو، يا وري آل انديا ريڊيو جي انهن براڊ ڪاسٽر ڀيڻن وينا شرنگي ۽ شالني ساگر سان تعزيت ڪجي؟ جن جي اسٽوڊيو ۾ اڄ به صادق جو آواز رڪارڊ ٿيل آهي، يا سنڌ جي انهن اڙٻنگ عاشقن سان تعزيت ڪجي؟ جن هن جي آواز جي صدا تان پنهنجا سِر گهوري ڇڏيا. يا وري آءٌ پنهنجي پاڻ سان تعزيت ڪريان؟ جو صادق فقير جي سنگيت مون کي سنڌ سان محبت ڪرڻ سيکاري ڪنهن ڪنهن سان تعزيت ڪجي؟ ڪير ڪير تعزيتون وصول ڪندو؟ پوري سنڌ هن جو گهر هو، پوري سنڌ ۾ اڄ تعزيت جو تڏو وڇايو ويو آهي، اڄ هر گهر ۾ ۽ هر دل ۾ تڏو وڇايل آهي. اهڙي گهڙيءَ ۾ آءٌ صرف ۽ صرف صادق فقير جي ڳوٺائي شاعر ماٺيڻي اوٺي جي شاعريءَ سان تعزيت ڪريان ٿو.
تو کان پوءِ، چارڻ ڪونه سُجهي ڪو،
جيڪو چوري هاڻي چنگُ.