• توکان پوءِ ڪير اسان جي سپرين لهندو سار! :انقلاب ٿري
محبتن جي هن مهيني فيبروري ويندي ويندي سنڌ جي سيني تي اهڙا ته تکا گهاو ڇڏيا آهن، جن جو زخم شايد هاڻي صدين تائين ڀرجي نه سگهجي، پنهنجن آدرشن، آرزوئن ۽ نظرين ۾ هميشه کِل مُک، مهڪندڙ ۽ سدا بهار سنگيت جو جادوئي شهزادو اڄ پنهنجي ڌرتيءَ ماءُ کان ڪوهين ڏور رُسي موڪلائي ويو آهي.
مٺيءَ جي محبوب ڌرتي اڄ لڙڪن هاڻن نيڻن سان ڪيڪون دانهون ڪري گڍي ڀٽ تان سموري سنڌ تي ميارون پئي اُڇلي ته: ’توکان پوءِ ڪير اسان جي، سپرين لهندو سار‘، انسان جوڪردار، ان جون عادتون ۽ رويا فطرت ٺاهيندي آهي، پر ڪي انسان اهڙا بي لوچ، جرئتمند ۽ ضبط نفس ٿيندا آهن، جيڪي فطرت کي ئي هڪ اهڙو ڪردار ارپي ويندا آهن، جن لاءِ ورهيه ڳائيندي به اتان جي ڌرتي ۽ سندس عاشق ناهن ٿڪبا. صادق سنڌ جي اها صدا هو جيڪا جڏهن ’ٺٽي‘ جي جشن لطيف مان اٿي، سنڌ ۾ ڦهلجندي هئي ته ڪارونجهر جا سُور ۽ ڀوڏيسر جون دليون سندس ساز ۽ سنگيت ٿي پوندا هئا.
ائين لڳندو هو ڄڻ هن جي آواز کي ڪنهن ساز بينجي يا بانسريءَ جي ضرورت نه پوندي هئي. اُهي فطرت جا عجيب رنگ هئا. جڏهن هُو بغير سازن جي به ڪنهن ڪچهري ۾ ڳائيندو هو ته لڳندو هو ته ڄڻ هن جي آواز ۾ ڀٽائيءَ جي تنبوري تي ڪيل آڱرين جو رقص موجود آهي. مٺيءَ جي گڍي ڀٽ تي ٻُريل انهن صدائن کان وٺي ڪينجهر جون مدهوش لهرون اڄ صادق لاءِ ڪوڪون ۽ ڪيهون ڪري سراپا بڻيل آهن.
اياز جي شاعريءَ کي هي پهريون اهڙو آواز مليو هو، جنهن جي ڳولا شيخ اياز کي ويهين صديءَ جي آخري ڏهاڪي تائين رهي ۽ پوءِ هن اياز کي ڳايو، رڳو اياز جي شاعريءَ کي نه. ان جي ڳالهه ڳالهه کي ڳايو، اياز جي ان شاعريءَ کي لباس ڏنو، جيڪا شاعري سنڌ جي هر نوجوان جي دل جو آواز بڻجي وئي.
اڄ سنڌ جي هر گلي، هر ڳوٺ خاموش ٿي ويو آهي. گونگيون ٿي ويون آهن اهي سڀ صدائون، جيڪي صادق ڦول واڙين جا ڪري سنڌي موسيقيءَ جي کيت ۾ پوکيون هيون. اڄ هزارين اکين جون لکين لڙيون ان ’ميت‘ جي انتظار جي آجيان ۾ آهن، جنهن هڪ پياءُ کي پرچائڻ لاءِ ٻه لڙڪ هارڻ جو چيو هو، ڪابه اهڙي ڳراٺي ناهي بچي، جيڪا اهڙي محبوب جي ڳلن تي پائي پرچائي سگهجي.
صادق سنڌ جي فرسوده ڌرتيءَ جو اهو گوريلو هو، جنهن پنهنجي آواز جي تند سان انهن هڙئي هٿيارن کي شڪست ڏني هئي، جيڪي سماج جي اوچ نيچ، هندو-مسلم مذهبن جي واڏاڻ کي مضبوط ڪري انتها پسنديءَ جي ديوار کڻي رهيا هئا. هنن تن ڏينهن جي المناڪ وڇوڙي مڪي جي رستن تان ’رت‘ جا ڪبوتر اڏائي جيڪو سنڌ ۾ اوڇنگارن جو ماتم برپا ڪيو آهي، ان سنڌ کي غم جي اهڙي سڪتي ۾ وجهي ڇڏيو آهي، جنهن جي بي رحم زخمن جا داغ سنڌ صدين تائين پنهنجي محبوب پُٽ جي اهڙي ’چريائي‘ تي سهندي رهندي. صادق سنڌ جي نوجوانن کي اهڙي غشي ۾ گڏي ويو آهي، جنهن جي آٿت لاءِ ڪوبه آواز ساٿي بڻجي نٿو سگهي. ڪابه تند ڪوبه راڳ هن غمن جي جهان مان جان ڇڏائڻ جي حامي نٿو ڀري. اهي سڀ ڪويلين جون اڏارون ڏينهن ڏٺي جو اگهاڙو ڪوڙ ٿيون لڳن، جيڪي اجايو آسمان جي اڌ اُڀ تي پَر ٽڪائي پرينءَ جي جياپي جو پيغام ٿيون ڏين. سنڌ جي هن انسپائرڊ، ليجنڊ راڳي جي انهيءَ اوچتي وڇوڙي، اڄ ڪيترين ئي دلين جا جذبا ٽوڙي ڇڏيا آهن. اهي هزارين هٿ ڳوڙها اگهڻ ۾ مصروف آهن، جيڪي صادق جي هڪ هڪ سِٽ تي هڪ آواز ٿي تاڙين لاءِ وڄندا هئا.
صادق فقير سنڌ جي هر جذبي، جوش ۽ ماٺ کي آواز ڏئي پنهنجو فرض نڀايو آهي. منهنجي محبوب جي اهڙي اڻ مندائتي موڪلاڻي پڪ سان اسان جو جيءُ جهوري وئي آهي، پر هن مٽيءَ جو هر زندهه دل دوست پنهنجي ايمان جي سچائي ۽ ضمير جي گواهيءَ سان اِهو مڃڻ کان ڪڏهن به انڪاري ڪونه ٿيندو ته صادق ۽ ان جي ڇڏيل آواز جا پڙاڏا مرڻ گهڙيءَ تائين صادق جي سنڌ-هند کان وٺي پوري پورب تائين پکڙيل ڪروڙين مداحن ۾ گونجندا رهندا. سندس آواز ’امر‘ ٿي سنڌ تي اڀرندڙ هر نئين سج کي سرخ سلام ڏيندو رهندو.