• گُڍِيءَ ڀِٽ جو گُڏو: سهيل ابڙو
پوءِ جڏهن مينهن کي ماٺو ٿئي ڪافي دير ٿي وئي ۽ اسان به ڊنر ڪري شمع جي روشنيءَ ۾ ويهي گپ شپ ڪري رهيا هئاسين، ته مون کي دريءَ جي پويان پنهان اسرار جو خيال آيو ۽ مون اٿي اها دري کولي ڇڏي هئي ۽ منهنجي سامهون حسين هيرن ۽ جواهرن جي هڪ پوري ڪائنات پکڙجي وئي هئي. يا خدا! هي زمرد ۽ ياقوت جهڙن برقي قمقمن جي جھرمر، هن مختصر دريءَ جي ٻئي پاسي اهو رنگ لائي بيٺي هئي، جهڙو رنگ مون ته پنهنجي آواره گرديءَ واري ڄمار ۾ اڳ ڪٿي ناهي ڏٺو، ته صد شڪر! ته تو منهنجي دل ۾ هن دريءَ کولڻ جو خيال وڌو ۽ آءٌ پنهنجي زندگيءَ جو رنگين منظر ڏسي سگھيو هوس.
اصل ۾ شهيد گليءَ جي هن بي نام هوٽل جي ان مختصر دريءَ مان مظفر آباد جي سموري شهر جا ٻرندڙ رنگ برنگي بلب نظر آيا ٿي ۽ تيز هوا ۽ وڌيڪ مفاصلي هئڻ جي ڪري ڄڻ ته ٽم ٽم ڪري جھرمر وانگر جھوميا به پئي.
ڀلا! هي اڄ مون کي شهيد گليءَ جي مختصر دري ڇو ياد آئي؟ ته ان جو سبب اهو هو جو منهنجي زندگي ءَ جي رنگين رومانوي رليءَ ۾ جيڪا ٻي چتي ٽانڪيل آهي. اها اُن مٺي ماڻهوءَ ۽ سندس شهر مٺيءَ جي مرهون منت آهي، جنهن جي جيون جي ڏيئي جو تيل اوچتو وچ روڊ تي پورو ٿي ويو هو.
مون کي ياد آهي ته مٺيءَ جي ’گَڍي ڀٽ‘ تان ڏينهن جي اُجالي ۾ پهريون دفعو جڏهن مٺي شهر کي ڏٺو هيم ته هي شهر انهن شهرن جهڙو لڳو هو، جن جو ذڪر قديم افسانن ۾ هوندو آهي ۽ جن جا گھر مختصر، ڀتيون ننڍيون ۽ اڱڻ ڪشادا هوندا آهن. سو جڏهن ’گڍي ڀٽ‘ کان بيهي پهريون دفعو آءٌ چوگرد ڦهليل انهن گھرن کي ڏسي رهيو هوس ته پٺيان ڪنهن دوست مون کي جو ڌڪو ڏنو ته آئون واريءَ جي لاهي تان ڊوڙندي ڊوڙندي اچي هيٺ پهتو هوس ۽ پوءِ هڪ ٻئي جي پويان سڀ ئي دوست ڊوڙندي اچي هيٺ پهتا هئاسين، جڏهن ’گڍي ڀٽ‘ تي هوٽل ۽ ويو پوائنٽ نه ٺهيل هئي، تڏهن شايد ڀٽ تان ڊوڙي هيٺ لهڻ جو رومانس ئي بار بار ’گڍيءَ‘ تي چڙهڻ لاءِ اتساهيندو رهندو هو.
پر ڏياريءَ جي ان ٿڌي مٺي رات، جو ’گڍي ڀٽ‘ مون کي ان ڇوڪريءَ وانگر لڳي، جيڪا سالن کان وٺي ته دوست جي صورت ۾ گڏ رهندي اچي، پر ڪنهن هڪ ڏينهن، هوءَ خاص لباس پهري، جڏهن سامهون ايندي آهي ته ان ساڳي ڇوڪريءَ ۾ پنهنجي محبوبه نظر اچڻ لڳندي آهي.
سو ان ڏينهن چوگرد ٻرندڙ ڏيئن ۾ ’گڍي‘ ڄڻ ته گُڏيءَ وانگر تيار ٿيو ويٺي هئي ۽ اسان روايتي رستو چڙهي جڏهن مٿي پهتا هئاسين ته اسان جو آڌر ڀاءُ ’گڍيءَ‘ جي ان گُڏي ڪيو، جنهن جي جيون ڏيئي جو تيل اوچتو وچ روڊ تي پورو ٿي ويو هو.
آءٌ وڌي ’گڍيءَ‘ جي اتر اولهه واري پاسي بيٺس ۽ قديم افسانن واري شهر جو نرالو رنگ ڏسي دنگ رهجي ويس. مختصر گھرن جي ننڍين ڀتين تي قطارن ۾ ڏيئا روشن هئا ۽ مون کي مٿان بيهي ته ائين لڳو ته هر گھر، ڏياري ملهائڻ لاءِ ڏيئا روشن ڪري ڀتين ۽ کُڏن تي رکي، مسلم هندو گھر جي فرق کي مٽائي ڇڏيو هو، هرڪو گھر بس ’ڏيئا گھر‘ هو ۽ هرڪا دل ڏياري ڏياري هئي.
آءٌ واريءَ تي ويهي ان منظر جي رومانس ۾ گم ٿي ويس ته ’گڍي‘ ۽ ’مٺي‘ گڏجي منهنجي دل ۾ به پنهنجي محبت جو ڏيئو ٻاري ڇڏيو.
مٺي شهر جي لائيٽ بند هئي ۽چؤ طرف ڏيئن جون وٽيون روشن هيون، هلڪي هوا تي ڏيئن مان ٻرندڙ باهه ڇم ڇم ڇير ڇمڪائي ڄڻ ته هلڪو رقص پئي ڪيو ته پٺيان هڪ صدا بلند ٿي. آواز شايد ڪارونجھر تي ٽلندڙ مور جو هو. نه.. ڪارونجھر ته هتان ڪافي ڪوهه پري آهي، پوءِ هي آواز ڪنهن جو هو- ڪن لايان ٿو.
اڙي هي آواز ته ان گُڏي جو هو، جنهن کي اجرڪ ڪلهن تي اوڍيل هئي ۽ اسان جڏهن ’گڍيءَ‘ تي چڙهيا هئاسين ته هن وڌي اچي اسان جو آڌر ڀاءُ ڪيو.
آءٌ اٿي وڃي ان حلقي ۾ ويٺس، جنهن جي وچ تي گڏو، پنهنجي اندر جو پيار، آلاپن جي صورت ۾ اسان کي ارپيندو رهيو ۽ مون محسوس پئي ڪيو ته سندس اهي آلاپ سڄي مٺيءَ جي مٿان ڪونجن جي ٽوليءَ وانگر هڪ ٻئي جي پويان گذري ڪارونجهر ڏانهن وڃي رهيا هئا.
اياز، آڪاش، حاجي ساند ۽ اياز گل جي غزلن، نظمن جي سهاري تي، صادق ان محفل جو ٽڪساٽ جوڙيندو رهيو ۽ محفل جو هر شريڪ، ان رومانوي سحر ۾ قابو ٿيندو ڄڻ ته کيس ويجھو ٿيندو پئي ويو.
ڳچ رات گذري وئي هئي ۽ هوا ۾ ٿڌڪار جي احساس سان هن ڪلهي ۾ پاتل اجرڪ کولي پنهنجي جسم سان ويڙهي ڇڏي ۽ هيءُ ئي اهو لمحو هو، جڏهن مون کي هو سينگاريل ’گڍيءَ‘ جو حسين گڏو لڳو هو.
۽ ان کان پوءِ هي گڏو، مون کي حيدرآباد جي هر محفل ۾ گڏجندو رهيو هو. هو بيشڪ ته سنڌي موسيقيءَ جو منفرد ۽ اهم نالو هو، مگر هر دوست جي سڏ تي ’ها‘ ڪري پنهنجي ڏات کي پيش ڪرڻ لاءِ سدائين سنبريل هوندو هو. هُن پنهنجي Legends کي سلامي ڏيڻ لاءِ ئي شايد هن گس جو انتخاب ڪيو هو ۽ راڳ کي ڪمائيءَ جو ذريعو سمجھڻ بدران ان کي عبادت وانگر ادا ڪندو رهيو.
هو، نوريءَ جهڙو سٻاجهو ماڻهو هو، هن جو من مهاڻو هو، هر عام خاص ماڻهوءَ سان ساڳيءَ سڀاءَ سان ملي هو هر ڪنهن جي دل کٽڻ جو هنر خوب ڄاڻندو هو. هو لاطمع شخص هو ۽ اهو ئي سبب هو، جو هن جڏهن به اسٽيج تي Perform ڪيو ته موٽ ۾ کيس حاضرين جون محبتون پلئه پيون ۽ شايد هن کي درڪار به ته اهو ئي داد هوندو هو:
’پيار جي ملي پوي، ڇا ڪنداسين دولتون‘!
سنڌ ۾ صادق جي صدا، نرالي صدا هئي. جنهن کي سڀڪو پويان کان ئي سڃاڻي وٺندو هو. ڪيئي دفعا جڏهن هن ڀٽ شاهه جي موسيقيءَ واري محفل ۾ ڳايو هوندو ته ميلي جي هُل غُل ۾ به مون گهڻن ماڻهن کي اهو چوندي ٻڌو هوندو ته هيءُ صادق فقير پيو ڳائي- يا ڪيئي دفعا ممتاز مرزا آڊيٽوريم جي ٻاهر لان ۾ بيٺل ماڻهو به مون ان وقت ڊوڙي اندر ويندي ڏٺا هوندا، جڏهن هنن جي سماعتن سان صادق جي صدا اچي ٽڪرايو هوندو.
صادق صحرا جو واسي هو، هُن جي خمير ۾ صحرا سمايل هو، هن جي صدا ۾ صحرا جو سک به سمايل هو ته ان جو سور به شامل هو. هن جو سفر سنڌ جي صحرا کان شروع ٿيو ۽ ان جو انت عرب جي صحرا ۾ ٿيو، پر صحرا جي هن واسيءَ سان نه فقط صحرا وارن، پر سڄي سنڌ ۽ هر سنڌي سمجھندڙن محبت ڪئي ۽ هيءُ جو هاڻي سندس زندگيءَ جو ڏيئو اجھاڻو آهي ته ڏسو کيس ڪيتريون اڻ ميون محبتون مليون آهن. ايترو پيار ان ماڻهوءَ جي نصيب ۾ ئي ايندو آهي، جنهن بي لوث ٿي ماڻهن جي خدمت ۽ انسان ذات سان محبت ڪئي هوندي آهي.
هو ڪالهه مٺيءَ جي مٽي اوڍي سمهي رهيو آهي، سڄي سنڌ ۾ مٺيءَ جو سوڳ سمايل آهي. مون کي خبر ناهي ته ’گڍيءَ‘ پنهنجي گُڏي جي وڇوڙي تي ڪيئن پنهنجون چوڙيون ڀڃي، سينڌ مان سندور لاٿو هوندو، مگر هاڻي شايد آءٌ جڏهن جڏهن ’گڍيءَ‘ تي وڃي پسار ڪندس ۽ مٿان بيهي هيٺ صادق جي مرقد کي ڳولڻ جي ڪوشش ڪندس ته مون کي ’گڍيءَ‘ جون سسڪيون ضرور ٻڌڻ ۾ اينديون، جيڪا هوءَ پنهنجي گُڏي لاءِ مسلسل ڀريندي رهندي.