• صحرا ۾ خاموش ٿي ويل سنڌ جو آواز! : ڊاڪٽر مخمور بخاري
ان ڏهاڙي وفا مولابخش قمبراڻيءَ جي sms اندر کي ڌوڏي ڇڏيو. پڪ خاطر فون ڪيم ته روئڻهارڪي آواز ۾ چيائين، ها! مڃون يا نه پر ائين ئي آهي! اندر ۾ ڏک جي ڪيفيت کي وڌندي محسوس ڪيم ته تاج جويي جو هُن پار کان آواز ’مخمور! ظلم ٿي ويو يار! صادق ائين ئي اوچتو ماٺ ماٺ ڪيئن ٿو وڃي سگهي.!‘ ڪنهن کي ڇا چوان- هي بهار جي مند ته مون لاءِ هاڻ خزان جو نوحو بڻنجدي پئي وڃي! جڏهن هي رُت وڻن کي چهچ ساون پنن جو نئون لباس اوڍائي رهي آهي، ان ئي مند ۾ منهنجي وجود جي شاخ ئي ڪپجي وئي- سو اندر ۾ هر لمحي خزان جي مند کي محسوس ڪرڻ ۽ وري ٻئي لمحي ان کي وسارڻ جي جتن ڪرڻ تائين جي هڪ ڊگھي مسافت ڪندڙ مسافر کي، مٿان وري سينئر شاعر ۽ هر لمحي ۾ جيئندڙ قاضي مقصود ’گل‘ جو وڇوڙو ته وري صادق فقير جهڙي سنڌ جي مٽيءَ جي خمير مان رچيل وسيل آواز جو سدا لاءِ خاموش ٿي وڃڻ، سچ ته هن مند ۾ منهنجي لاءِ ته ڏاڍو ڏکائيندڙ لمحو آهي. هندستان جي شاعر گلزار خبر ناهي ته هي سٽون ڪهڙي پس منظر ۾ چيون هيون، پر اهي سٽون مون کي پنهنجي حال جو منظر پيش ڪندي نظر اچن ٿيون:
ايک چھوٹا سا لمحا ہے
جو ختم نہیں ھوتا
میں لاکھ جلاتا ہوں،
یہ بھسم نہیں ھوتا۔
سو ان ڏهاڙي جڏهن صادق جسو آواز امراءُ القيس جي صحراءَ ۾ گم ٿي ويو، ان ڏينهن مون ويهي سوچيو ته بهار جي هن رُت ۾ مليل اذيت ناڪ تحفي جو درد ته آءٌ ان لاءِ ڀوڳيان ٿو، جو هن سان منهنجو رشتو پنهنجي وجود جهڙو آهي، پر هي سائين مقصود گل ۽ صادق سان منهنجو ڪهڙو اهڙو تعلق؟ پر ڇا رشتا فقط رت جا ئي هوندا آهن؟ محبتن جا رشتا ڇا ڪا به معنى نه ٿا رکن؟ ڇا ساھ، سڳنڌ، سنڌڙيءَ جا رشتا ڪي رشتا نه آهن؟ ڇا حسناڪئيت ۽ حساسيت جو اسان سان ڪو تعلق، سٻنڌ نه آهي؟ ته پوءِ اهو ڇو سوچجي ته هنن سان اسان جو ڪهڙو رشتو آهي.!
شاعر، اديب، فنڪار، قلمڪار سڀ پنهنجي ڪلا جي اظهار ۾ يڪسان هوندا آهن، پر جي انهن جو تعلق پنهنجي ڌرتي، ٻولي ۽ ماڻهن سان هجي ته پوءِ هي سڀ پاڻ ۾ ڪو به رشتو نه هجڻ باوجود هڪٻئي جو درد، ڏک، سک، مرڪ ونڊيندڙ هوندا آهن. هڪ ٻئي جا ڀَر جهلا هوندا آهن، ڏڍ هوندا آهن!
سو پيارا صادق! تون پنهنجن دوستن کي اڪيلو ڪري ويو آهين! انهن لاءِ واقعي به قهر ٿيو آهي. قهر ته تو تي به ٿيو آهي- اڃا ته تو سنڌ جي سينڌ سنوارڻ شروع ڪئي هئي، اڃا منزل اڳتي هئي. اڃا توکي پنهنجن ساڃاھ وند پيشروئن جيان گهڻو پنڌ به ڪرڻو هو، پر شايد تنهنجو ڪم قدرت واري ايترو ئي لکيو هو ۽ تون چپ چاپ صحرا جي ڀٽن ۾ وڃائجي وئين! ها پر توکي مارئيءَ جي ملڪ جي مٽي ضرور نصيب ٿي آهي، تون مخدوم عبدالرئوف ڀٽي ۽ خليفي گل هالائيءَ جيان پنهنجي مٽيءَ کان پري نه ٿيو آهين.
استاد بخاري کي کڻي دفن ڪيو.
ڌرتيءَ کان مگر ڌار ڪيئن ٿيندو.
سو صادق! به ڪٿي ٿو اسان کان، ڌرتيءَ کان ڌار ٿي سگھي!