• فضا سوڳوار ۽ هوا سانت ٿي وئي! : دودو چانڊيو
اها صادق فقير سان منهنجي پهرين ملاقات هئي. ٿورن ڏينهن اندر فسادن دوران شاگرد اڳواڻ ڊاڪٽر عبدالرحمان لاشاري شهيد ٿي ويو، اسان ان جو لاش کڻائي جڏهن مُهراڻي پهتاسين ته هزارين ٿرين سان گڏ جيڪي اکيون لڙڪ لاڙي رهيون هيون، تن ۾ صادق فقير جون اکيون به هيون، ۽ پوءِ اسان اڌ ٿري ۽ اڌ لاڙي ماڻهو، ۽ اُنهن جي ڪا به اهڙي محفل نه هئي، جنهن ۾ صادق سان ملاقات يا ڪچهري نه ٿيندي هئي.
هو ڳائيندو هو ته ڄڻ ٿر ٿو ڳائي، ڀٽون ٿيون ڳائن، ٿر جا ڏک تڪليفون ۽ پيڙائون ٿيون ڳائن. 1992ع ۾ مئٽرڪ پاس ڪري هزارين ٿري نوجوانن وانگر اسان به پنهنجا اباڻا پٽ ڇڏي اچي شهر وسايا، پر صادق سان محبت جو رشتو قائم رهيو. جڏهن به مٺي ويندو هئس ته هو اسان جو انتظار ڪندو هو ۽ هميشه اهو اصرار ڪندو هو ته کاٽائو جانيءَ جي چانهه پيئڻ کان پهرين منهنجي گهر ايندين. ٻه سال اڳ جڏهن برساتون پيون، ٿر وَٺو ته مٺيءَ ۾، وڏو ڀاڪر پائي پنهنجي گهر وٺي ويو ۽ چيائين، ’جلد چانهه پي وٺ ته ننگر پارڪر هلي ترسون‘.
ڪلاڪ کان پوءِ ارباب احسان، آءٌ، صادق فقير، ارباب نيڪ محمد، مسعود لوهار، خالد جوڳي، امير منڌرو ۽ ٻيا دوست مٺيءَ کان ننگر روانا ٿياسين. اهو ٻن ڪلاڪن جو سفر ڇا هو، ٽهڪ هئا. گيت هئا، يادن جا وهڪرا هئا، ٿر جا ڏک هئا ۽ ٻيون محبت جون ڪهاڻيون هيون. سڄي رات ننگر پارڪر ۾ ڪچهري ڪئيسين، آءٌ، ارباب احسان، صادق فقير ۽ ٻيا دوست جڏهن ڪاسبي ڏانهن روانا ٿياسين ته، مهنجو هٿ پڪڙي چيائين ته ’دودا، گهڻن ڏينهن کانپوءِ ڪاسبي گڏجي پيا هلون، تون مون کان پري نه وڃجانءَ، مون سان گڏ هلجانءِ!‘
ڪاسٻي ۾ جڏهن محمد يوسف پئي ڳايو ته مون کيس ڪن ۾ چيو ته ’استاد صادق به آيل آهي‘. هڪدم محمد يوسف چيو ته: ’ٿر هجي. مينهن هجن ۽ صادق فقير هجي، ته پوءِ ٻيو ڇا کپي؟‘
صادق سان صرف اها يادگار ڪچهري نه هئي، پر ان سان سوين رهاڻيون هيون. جڏهن ڏڪار آيو ته آءٌ بنا اطلاع جي مٺيءَ پهتس، مون صادق کي فون ڪري ٻڌايو ته ’آءٌ مٺي آيو آهيان‘ ته جلديءَ ۾ چيائين. ’هاڻي ئي عمرڪوٽ نڪري اچ، هتي ڀڳت ڪبير ڪانفرنس آهي، آءٌ ۽ استاد شفيع فقير گڏجي صرف ’ڀڳت ڪبير‘ ئي ڳائينداسين. شايد زندگيءَ ۾ توکي ڀڳت ٻڌڻ جو اهڙو موقعو ٻيهر نه ملي‘. آءٌ، خالد جوڳي ۽ امير منڌرو مٺيءَ کان سڌو عمرڪوٽ وياسين. ان رات صادق فقير ۽ شفيع فقير سان جيڪا ڪچهري ٿي ۽ جيڪو ڀڳت ڪبير ٻڌوسين. اهو ياد ڪندي ئي اکيون لڙڪن سان ڀرجي ٿيون اچن. صادق فقير هونئن ته گهڻن ماڻهن سان پيار ڪندو هو، پر ڪجهه سال اڳ اسان ٻئي دبئيءَ ۾ گڏ هئاسين. دبئي جو صحرا ڏسي سندس اکيون ڀرجي آيون. مون کي چيائين ’ڏس، عرب هن سڃي صحرا ٿر مان ڪيترو ڪمائين ٿا، ۽ پنهنجو ٿر قدرتي نعمتن سان مالا مال هوندي به بکون پيو ڪاٽي‘.
صادق حيدرآباد کان وٺي ڪراچيءَ تائين منهنجي رهائش، ڳولي اچي ڏسندو. هو هر ڏک سک ۾ گڏ هوندو هو. سندس اوچتي موت مون کان نه رڳو هڪ ڀلوڙ دوست ڦري ورتو، پر ٿر کان آواز ۽ درد کان زبان به ڦري ورتي آهي.
مون سان سندس محبت جي حد اها هئي، جو منهنجي پسند جي کاڌن کان وٺي منهنجي پسند جي شاعري ۽ پسند جي شاعرن جي به خبر هيس. جنهن محفل ۾ آءٌ هوندو هئس ته منهنجي پسند جو هڪڙو گيت ’عمر گذري قرار ڳوليندي پنهنجو پهريون، پيار ڳوليندي‘ ضرور ٻڌائيندو هو. مون کي چوندو هو ته ’دودا، توسان سڄي ٿر ۾ گڏجي گهمندس، پر پنهنجي لائبريريءَ ۾ نه وٺي هلندس، ڇو جو، تون منهنجا ڪتاب چوري ڪندو آهين.‘
صادق! سچائي، پکيڙي تو پيارَ سان،
سُرن سُهائي، آندي تو انڌڪارَ ۾!
-گلشن لغاري