• سنڌ کي سوڳوار ڪري ويل صادق فقير : نسيم بخاري
صادق فقير جي ساهه کي آيل سَٽ، حقيقت پسنديءَ ۾ سنڌ جي سُر ۽ ساز کي آيل سَٽ آهي. اها سنڌ جي ساڃاهه کي آيل سَٽ آهي، اها سُر سنگيت کي آيل سٽ آهي.
صادق فقير فقرا آواز جي حوالي سان ئي منفرد نه هو، پر هو هڪ انسان به ڏاڍو ڀلو هو. سچو، مخلص ۽ کرو ماڻهو هو. هن جي آواز ۾ جيڪو درد هو، سو حقيقت ۾ ديس جي درد جيترو وشال هو، هن جي دانهن هڪ فرد جي دانهن نه پر سڄي قوم جي، اڃا به ائين چئون ته پوري دنيا جي دانهن هوندي هئي. هو چاهي ها ته بازاري شاعري ڳائي دولت جا انبار ڪٺا ڪري ها. لوڪل ڪمپنين جي اشارن تي هلي مارڪيٽ جو وکر بڻجڻ هن کي پسند نه هو. هو جهڙي سوچ ۽ مزاج جو مالڪ هو، شاعري به اهڙي ئي شاندار ڳائيندو هو. اهو ئي سبب آهي ته شهرتن جي بلندين تي پهتل شاعر سندس آواز ۾ پنهنجي شاعري ٻڌي فخر محسوس ڪندا هئا. هن جي وڇڙي وڃڻ جي خبر ٽي وي چئنلن تان بريڪنگ نيوز جي صورت ۾ سنڌ ۽ هند واسين سميت جڳ جهان ۾ رهندڙ سنڌين مٿان وڄ وانگر ڪڙڪي آهي. هن جي آواز ۾ جيڪو جادو هو، تنهن جو ڪوئي جواب ناهي. هن جو فن لازوال آهي، هو پنهنجي واٽ وٺي ويو آهي، پر جيڪي ماڻهو هن جي موسيقي ٻڌي، پنهنجون واٽون لهندا ۽ ڳولهيندا هئا، سي ڪيڏانهن وڃن ۽ ڪهڙي در دانهن! هن جي سُرن ۾ جيڪا صدا هوندي هئي، جيڪا انسان جي اندر جي اڪيلائيءَ واري پچار هوندي هئي، هاڻ ان کي ڪٿ ڳولبو.
اهڙي وقت صادق فقير اسان کان وڇڙيو آهي، جڏهن سنڌ ۽ هند ۾ فضيلت ڀري موسيقيءَ جو تمام گهڻو ڏڪر محسوس ٿئي ٿو. سنڌي موسيقي ۾ سنجيده ۽ سيپتي آوازن جي ڏڪر اوري دَور ۾ هن اهڙي فنڪار جي جدائي، جيڪو اوندهه ۾ ڏيئي وارو ڪردار ادا ڪندو هجي، جيءُ جهوري ڇڏي ٿي.
صادق فقير جو وڇوڙو سنڌ ۽ هند کي سوڳوار ڪري ويو آهي. سمورا سنڌي صادق جي اوچتي وڇوڙي سبب صدمي ۾ ورتل آهن. ڪن لاءِ اها خبر سڪتو طاري ڪري ڇڏيندڙ آهي. صادق جون صدائون هوائن ۾ ان جي سار کي سدا حيات رکنديون اينديون، پر هن کي اڃا کوڙ سارا گيت، غزل، وايون ۽ ڪافيون ڳائڻيون هيون. سي اڌ ۾ رهجي ويون. صادق فقير سڌو سنئون کل مک ۽ دريا دل انسان هو. هو انهن فنڪارن مان نه هو، جيڪي پنهنجي مخصوص فنڪاريءَ سان ڄاتا سڃاتا ويندا آهن. هو سنڌ جي ڪلاسيڪل جو باڪمال اظهار هو. صادق فقير سان هر مڪتبه فڪر جو ماڻهو محبت ڪندو هو. هن جي آواز جو سحر سڀني جا جيءُ جڪڙي وٺندو هو. هو انسان جي ارمانن، احساسن، جذبن ۽ امنگن جو ترجمان فنڪار هو.
توکان ٿيندي ڌار
کلندي کلندي يار
لڙڪ لڙي پيا لار ڪري
صادق فقير جڏهن مٿيون خيال پنهنجي مخصوصو انداس سان ڳائيندو هو ته هر ٻڌندڙ کي پنهنجون پنهنجون ڪهاڻيون ياد اچي وينديون هيون. صادق فقير جي آواز ۾ شاعري ٻڌڻ کان پوءِ ماڻهوءَ کي پنهنجو پاڻ سان ملڻ ۽ خودڪلامي ڪرڻ جو موقعو ملندو هو.
صادق فقير نه رڳو رومانوي، پر قومي، مزاحمتي شاعري ذريعي به خلق ۾ قومي جذبو اڀارڻ جي حوالي سان ڀرپور جدوجهد ڪئي آهي. اهو ئي سبب آهي ته هن جن شاعرن کي ڳايو آهي، اهي قومي سطح جا مڃيل امر ڪردار آهن. هو بيڪار ۽ بازاري شاعريءَ جي ڀر مان به نه گذريو آهي. صادق فقير جي آواز ۾ ڪنهن جي شاعريءَ جو ڳائجڻ ان جي اهم هئڻ جو سرٽيفڪيٽ ليکبو هو، پر هاڻ جڏهن هو اسان ۾ نه رهيو آهي ته ان جون سدا بهار روايتون ڪير جياريندو؟ هاڻ هن پڄاڻان سنڌي موسيقي ويتر ويڳاڻي ٿي ويندي، وڌيڪ وکرجي ويندي. ان جو معيار وڌيڪ گهٽجندو. صادق فقير جنهن واٽ سان پنهنجون وِکون پئي وڌايون، اهي حقيقت ۾ آرٽ جي مورچي تان پنهنجي موسيقيءَ جو دفاع هيون. صادق سنڌي سر سنگيت جي حوالي سان هڪ چيڪ پوسٽ جي حيثيت رکندو هو. هن جي آواز ۽ اظهار سان محسوس ٿيندو هو ته ڪو آهي، جيڪو سنڌ جي صوفي روح جي سلامتيءَ لاءِ سر بلند آهي. هن پيسي لاءِ نه ڳايو، پر هن موسيقيءَ سان عشق ڪيو ۽ ان عشق ذريعي سمورن عاشقن کي آٿتون ۽ دلجايون ڏيندو آيو. هن تاريخ ۾، ۽ عوامي دلين ۾ جيڪا جاءِ ٺاهي آهي، اهڙو دنيا تي راڄ هر ڪنهن جي نصيب ۾ ناهي هوندو.
صادق فقير جيان پنهنجي عشق سان انصاف پاڻ گهٽ ئي ماڻهن کي ڪندي ڏٺو آهي، پر اسان وٽ الميو اهو آهي، جو سرڪاري ميڊيا کان ويندي پرائيويٽ ميڊيا تائين اهو ڪجهه نه ٿو ڏيکاريو وڃي، جنهن جي عوام کي سچ پچ به ضرورت آهي. ان جي ابتڙ بيڪار قسم جون بيهودگيون موسيقيءَ جي آڙ ۾ مسلط ڪري ماڻهن جا مغز خراب ڪيا پيا وڃن. اسان وٽ اهڙين سرگرمين جو اڄ ڏينهن تائين ڪنهن به ذڪر جوڳو نوٽيس نه ورتو آهي، جيڪي سماج جا لاهه ڪڍنديون آيون آهن. جنهن اخلاق، تهذيب ۽ تاريخ کي تسلي ڏني آهي، جنهن جي نتيجي ۾ سماج جو توازن بگڙجي ويو آهي، جنهن غير سنجيدگيءَ کي اُڀاريو آهي، جنهن اسان کان اسان جا پسنديده فنڪار ڦريا آهن، ڪڏهن سرمد سنڌي جي روپ ۾ ته ڪڏهن صادق فقير جي صورت ۾.