09 ڳالهيون
1. هڪ الله تعاليٰ کان ڊڄڻ خلق ۾ ۽ جلوي (ديدار) ڪرڻ وقت.
2. عدل ۽ انصاف جي ڳالهه ڪرڻ، ڪاوڙ ۾ ۽ رضامندي ۾ (مطلب ائين نه ٿئي ته جڏهن ڪنهن سان ڪاوڙيل هجو ته ان جو حق کائو ۽ ان تي ڪاوڙ ڪريو، ان جو ان کان حق کسيو وڃي ۽ ان سان ناانصافي ڪئي وڃي ۽ وري جڏهن ڪنهن سان دوستي هجي ۽ ان سان رضامند هجو ته ان جي هروڀرون حمايت ۽ طرفداري (پاسو کڻڻ) ڪندا رهو، مطلب ته هر حال تي عدل ۽ انصاف ۽ اعتدال واري واٽ تي هلڻ گهرجي).
3. وري حڪم فرمايائون: انصاف واري واٽ تي هلڻ گهرجي، پوءِ ڇو نه اها حالت غريبي واري هجي، يا مالداري واري، ٻنهي حالتن ۾ انصاف جي طرفداري ڪندا رهجو. (مطلب جڏهن الله تعاليٰ طرفان غربت واري زندگي ۾ مبتلا ڪري ته بي صبري ۽ پريشان حال ٿيڻ واري ڪيفيت نه هجڻ گهرجي ۽ جڏهن (الله تعاليٰ) فراخدلي (آسائش) ۽ خوشحالي نصيب عطا ڪري ته نيڪ ٻانهو پنهنجي حقيقت کي نه ڀلائي، وڏائي ۽ سرڪشي ۾ مبتلا نه ٿئي. جيتوڻيڪ ان ٻنهي امتحان وارين گهڙين ۾ اهڙين ڪيفيتن کان پرهيز ڪيو وڃي ۽ پنهنجي بهتر رکي وڃي، اها ئي انصاف واري واٽ آهي، جنهن جو الله تعاليٰ پنهنجي پياري نبي ڪريمﷺ کي حڪم فرمايو، ان کان اڳتي وري رسول اللهﷺ جن فرمائين ٿا)
4. ۽ پاڻ نبي ڪريمﷺ جن کي حڪم فرمايائين ته؛ پاڻ (نبي ڪريم ﷺ جن) انهن قربتدارن سان ناتو ڳنڍين ۽ انهن سان قرابت وارا ناتا سٺي نموني ادا ڪيان، متان مون (پاڻ ڪريمﷺ جن) کان ڪو فرض رهجي وڃي ۽ اهي مون (پاڻ ڪريمﷺ جن) سان قرابت جا ناتا ٽوڙي وجهن).
5. ۽ اهو به ته انهن انسانن (ٻانهن) کي به قرب ڏيان جن مون کي محروم ڪيو هجي ۽ انهن پنهنجو بدلي ۾ حق ادا نه ڪيو هجي.
6. ۽ اهو ته آئون (نبي ڪريم ﷺ) انهن کي معاف ڪري ڇڏيان، جن مون تي ظلم ڪيو هجي ۽ مون کي ڏکايو هجي.
7. مون (نبي ڪريم ﷺ) کي حڪم ڏنائين ته منهنجي(الله تعاليٰ) جي خاموشي ۾ فڪر ڪندو رهه (مطلب جنهن وقت مان(الله تعاليٰ خاموش رهان تون ان وقت تائين سوچڻ واريون ڳالهيون سوچ ۽ جيڪي ڳالهيون فڪر جي لائق آهن انهن تي غور ڪر. مثال طور الله تعاليٰ جون صفتون ۽ ان (الله تعاليٰ) جون آيتون ۽ مثال طور اهو ته الله تعاليٰ سان منهنجو ڪهڙو رشتو(واسطو) ڪهڙو آهي؟ ۽ ان جو مون سان رشتو (واسطو) ڪهڙو آهي ۽ ان طرفان مون کي ڪهڙا حڪم مليل آهن ۽ منهنجو ڪهڙو نتيجو ڪهڙو ٿيڻ وارو آهي، ۽ مثال طور الله تعاليٰ جي غافل (غفلت ڪندڙ) ٻانهن کي الله تعاليٰ جي محبت سان ڪيئن جوڙيووڃي. جيتوڻيڪ خاموشي ۾ اهڙي قسم جو فڪر هجي).
8. ۽ مون (نبي ڪريم ﷺ) کي ڪهڙو حڪم مليل آهي، منهنجي (الله تعاليٰ) جي ذڪر ۾ مشغول رهه (مطلب مان (نبي ڪريم ﷺ) جڏهن به ڳالهايان ۽ جيڪو ڪجهه به ڳالهايان ان جو واسطو فقط الله تعاليٰ جي ذات سان هجڻ گهرجي، جيتوڻيڪ اهڙي طرح ته اها الله تعاليٰ جي ثنا ۽ صفتون هجن يا اهڙي طرح ته ان ۾ الله تعاليٰ جي حقن جي رعايت ۽ نگهباني هجي. انهن سڀني حالتن ۾ جيڪا ڳالهه ٻولهه ٿيندي اها “ذڪر” سان واسطو رکندڙ هوندي.
9. ۽ مون (نبي ڪريم ﷺ) کي حڪم مليل آهي ته نگاهه عبرت حاصل ڪرڻ واري هجڻ گهرجي. (مطلب مان (نبي ڪريم ﷺ) جنهن به شيءَ کي ڏسان ان مان سبق ۽ عبرت حاصل ڪريان) ۽ انسانن (ٻانهن) کي حڪم ڪريان سٺن ڳالهين جي). (معارف الحديث)