سوال: خليفو هجڻ جو مطلب ڇا آهي؟
جواب: حضور اڪرمﷺ جي دنيا مان لاڏاڻو ڪري وڃڻ کانپوءِ دين جي ڪم سنڀالڻ ۽ جيڪي انتظامات حضورﷺ فرمائيندا هئا، انهن کي قائم رکڻ ۾ جيڪو ماڻهو سندن قائم مقام ٿئي انهيءَ کي خليفو چون ٿا.خليفه جي معنيٰ قائم مقام ۽ نائب جي آهي. حضورﷺ جي وفات کانپوءِ سڀني مسلمانن جي اتفاق سان حضرت ابوبڪر صديق رضي الله حضورﷺ جا قائم مقام ٿيا، انهيءَ ڪري هيءُ خليفه پهريان ٿيا. انهيءَ کان پوءِ حضرت عمر فاروق رضي الله ٻيا خليفه ٿيا. انهيءَ کانپوءِ حضرت عثمان غني رضي الله ٽيان خليفه ٿيا، انهيءَ کانپوءِ حضرت علي رضي الله چوٿان خليفه ٿيا. انهن چئني کي خلفاءِ اربعه، خلفاءِ راشدين ۽ چار يار به چون ٿا.
ولايت ۽ اولياءَ الله جو بيان
سوال: ولي ڪنهن کي چون ٿا؟
جواب: جن مسلمانن ۽ رسول اڪرمﷺ جي حڪمن جي تابعداري ڪئي ۽ گهڻي عبادت ڪئي ۽ گناهن کان بچندو رهيو هجي، الله ۽ رسولﷺ جي محبت دنيا جي سڀني شين جي محبت کان وڌيڪ رکندو هجي ته اهو الله جو مقرب ۽ پيارو ٿي وڃي ٿو، انهيءَ کي ولي چون ٿا.
سوال: ولي جي سڃاڻپ ڇا آهي؟
جواب: وليءَ جي سڃاڻپ هيءَ آهي ته اهو مسلمان متقي ۽ پرهيزگار هجي، گهڻي عبادت ڪندو هجي. الله ۽ رسولﷺ جي محبت انهيءَ تي غالب هجي، دنيا جو حريص نه هجي. آخرت جو خيال هر وقت اڳيان رکندو هجي.
سوال: ڇا صحابي کي ولي چئي سگهون ٿا؟
جواب: هائو! سڀئي صحابي الله جا ولي هئا. ڇو ته رسول اڪرمﷺ جي صحبت جي برڪت سان انهن جي دلين ۾ الله ۽ رسولﷺ جي محبت غالب هئي، دنيا سان محبت نه رکندا هئا، عبادت گهڻي ڪندا هئا، گناهن کان بچندا هئا، الله ۽ رسولﷺ جي حڪمن جي تابعداري ڪندا هئا.
سوال: ڇا ڪو به صحابي يا ولي ڪنهن نبيءَ جي برابر ٿي سگهي ٿو؟
جواب: هرگز نه! صحابي يا ولي ڪيترو ئي وڏو درجو رکندو هجي پر ڪنهن به نبيءَ جي برابر نٿو ٿي سگهي.
سوال: اهڙو ولي جو صحابي نه هجي ته ڪنهن صحابي جي درجي جي برابر يا انهيءَ کان وڌيڪ درجي وارو ٿي سگهي ٿو؟
جواب: نه! صحابي هجڻ جي فضيلت تمام گهڻي آهي، انهيءَ ڪري ڪو به ولي جيڪو صحابي نه هجي درجي ۾ صحابي جي برابر يا وڌيڪ نٿو ٿي سگهي.
سوال: ڪجهه ماڻهو شريعت جي خلاف ڪم ڪندا آهن، جيئن نماز نٿا پڙهن، يا ڏاڙهي ڪوڙائيندا آهن ۽ ماڻهو انهن کي ولي سمجهندا آهن ته اهڙن ماڻهن کي ولي سمجهڻ ڪيئن آهي؟
جواب: بلڪل غلط آهي، ياد رکو ته اهڙو ماڻهو جيڪو شريعت جي خلاف ڪم ڪندو هجي، هرگز ولي نٿو ٿي سگهي.
سوال: ڇا ڪي اهڙا ولي به ٿين ٿا جو شريعت جا حڪم جيئن نماز، روزو انهن کان معاف ٿي وڃي؟
جواب: جيتري تائين ماڻهو هوش و حواس ۾ هجي ۽ انهيءَ جي طاقت ٺيڪ هجي ڪا به عبادت معاف نٿي ٿئي ۽ نه ڪا گناهه جي ڳالهه انهيءَ جي لاءِ جائز ٿئي ٿي، جيڪي ماڻهو هوش و حواس ۽ طاقت صحيح هجڻ جي باوجود عبادت نه ڪن، خلاف شريعت ڪم ڪن ۽ چون ته اسان جي لاءِ هيءَ ڳالهه جائز آهي ته اهو بي دين آهي، هرگز ولي نٿو ٿي سگهي.