نماز
سوال: قرآن حڪيم متقين جي لاءِ هدايت آهي، قرآن متقين جون ڪهڙيون نشانيون ٻڌايون آهن؟
جواب: (1) جيڪي اڻ ڏٺي تي ايمان آڻين ٿا. (2) نماز جي پابندي ڪن ٿا. (3) جيڪي کين رزق مليو آهي، اهو نيڪيءَ جي راهه ۾ خرچ ڪن ٿا. (البقره: 2) هتان صاف ظاهر آهي ته ايمان ۽ نماز سان گڏ الله جو مليل رزق جيستائين الله جي راهه ۾ خرچ نه ڪبوتيستائين ماڻهوءَ جو ايمان ڪامل ۽ تقويٰ وارو نه ليکبو.
سوال: نماز جماعت سان گڏ پڙهڻ جو حڪم قرآن حڪيم جي ڪهڙي سورت ۽ آيت ۾ آيل آهي؟
جواب: سورة بقره جي آيت نمبر 43 ۾.
سوال: نماز جماعت سان گڏ پڙهڻ جو تاڪيد ڇو ٿيل آهي؟
جواب: انسان دنيا م اڪيلو ڪونهي، هن جي چوڌاري ان جا مٽ مائٽ پاڙيوارا، ڳوٺ وارا ۽ وطن وارا آهن. جماعت سان نماز پڙهڻ جي صورت ۾ ماڻهو ٻين ماڻهن سان ملندو ۽ انهن جي غم ۽ خوشيءَ ۾ شريڪ ٿيندو. سڀ ماڻهو هڪ آدم ۽ حوا جو اولاد آهن انڪري جماعت سان نماز ۾ هڪ ٻئي سان همدردي جو موقعو ملندو آهي.
سوال: نماز جو لطف ۽ مزو ڪهڙي ماڻهوءَ کي ايندو آهي؟
جواب: جيڪي ماڻهو الله جي حضور ۾ جهڪيل ۽ نماڻا هوندا آهن. آرام طلب ۽ مغرور ماڻهوءَ جي لاءِ نماز ڏکي هوندي آهي. (البقره: 45)
سوال: ”ايمان وارؤ صبر ۽ صلواة کان مدد وٺو“ مان ڇا مراد آهي؟
جواب: صبر جي ذريعي ماڻهوءَ کي دين تي استقامت ۽ ڄمي هلڻ ۾ سولائي ٿيندي آهي. نماز پڙهڻ جي ڪري الله تعاليٰ سان ماڻهوءَ جو رابطو ۽ تعلق ويجهو ٿيندو آهي ۽ ماڻهو پنهنجون دعائون ۽ التجائون الله جي آڏو رکندا آهن ۽ ان کان مدد گهرندا آهن ماڻهوءَ کي الله سان عبادت جي تمام ويجهڙائي نماز ۽ دعا ۾ ئي ملندي آهي ۽ پوءِ ماڻهوءَ کي اطمينان ۽ آسرو پيدا ٿيندوآهي جيڪو ماڻهوءَ جي لاءِ وڏو سرمايو هوندو آهي.
سوال: نماز ۾ ڪهڙي طرح بيهڻ گهرجي؟
جواب: الله جي حضور ۾ اهڙي طرح نماز ۾ بيهڻ گهرجي جو ڄڻ ته ادب ۽ نياز جي انتها هجي. (البقره: 238) جيئن حديث ۾ ٻڌايل آهي ته ماڻهو ايئن محسوس ڪري ته مان الله کي ڏسي رهيو آهيان، يا الله مونکي ڏسي رهيوآهي.
سوال: ماڻهو کي سلامتيءَ جي زندگيءَ جو قرآن ڪهڙو ڏس ڏنو آهي؟
جواب: قرآن حڪيم چيو آهي ته ”جيڪي ماڻهو الله تي سچو ايمان رکن ٿا ۽ سندن عمل به ان ايمان مطابق چڱائي وارا آهن. پڻ نماز قائم ڪن ٿا ۽ زڪواة ڪڍن ٿا، تن کي پڪ سان الله وٽان انهن ڀلاين جو اجورو ملندو ۽ بنا خوف جي سلامتيءَ واري زندگي ملندي.“ (البقره: 277)
سوال: نماز ڪهڙين حالتن ۾ نه پڙهڻ جو حڪم آهي ۽ ڪهڙي آيت ۾ آهي؟
جواب: نشي جي حالت ۾ يعني ذهن جي غافل حالت ۾ نماز پڙهڻ کان منع ڪئي وئي آهي. ڇاڪاڻ ته جيئن نشي جي حالت ۾ نه ماڻهو دل جي حضور سان عبادت ڪري سگهي ٿو ۽ نه نماز وقت پڙهجندڙ قران سمجهي سگهي ٿو. تيئن ذهن جي هر غافل حالت ۾ به ساڳيو حڪم آهي. ڇاڪاڻ ته جيڪو ماڻهو دل جي مڪمل حاضريءَ سان ۽ قرآن جي سمجهه سان نماز نٿو پڙهي، ان کي نماز مان ڪجهه به حاصل نٿو ٿئي. تڙ جي حالت ۾ ۽ سواءِ وضوءَ جي. (النساء: 43)
سوال: نماز کي مقرر وقت ۾ پڙهڻ جو ڇا حڪم آهي؟
جواب: الله تعاليٰ پنهنجو ذڪر، پنهنجي فرمانبرداري ۽ پنهنجي پچار هر وقت ويٺي بيٺي مطلب ته هر وقت ڪرڻ جو حڪم ڪيو آهي. اهڙي طرح هر نماز لاءِ الله تعاليٰ پنهنجو پنهنجو وقت مقرر ڪيو آهي، ان کي ان وقت ۾ پڙهڻ جي تاڪيد پڻ ڪئي آهي.(النساء: 103)
سوال: نماز ۾ سستي ڪندڙ لاءِ قرآن ۾ ڇا حڪم آهي؟
جواب: نماز ۾ سستي ڪرڻ واري ماڻهوءَ کي قرآن منافق چيو آهي. (النساء: 142)
سوال: ٻئي کي ڏيکارڻ خاطر نماز پڙهڻ لاءِ ڇا حڪم آهي؟
جواب: ان شخص کي قرآن منافق چئي ٿو. (النساء: 142) ۽ حديث ۾ ان لاءِ وڏي وعيد آئي آهي جيڪو شخص ڏيکاءَ خاطر نماز پڙهي ٿو.
سوال: ڇا نماز کان پهريان وضو ڪرڻ ضروري آهي؟
جواب: نماز کان پهريان وضو ڪرڻ ضروري آهي، سواءِ وضو جي نماز نه ٿيندي. قرآن ۾ وضو جو حڪم آيل آهي.(المائده: 6)
سوال: ڪي ماڻهو آذان ڏيندڙ ۽ نماز پڙهندڙن تي ٽوڪون ۽ مشڪريون ڪندا آهن، ڇا ايئن ڪرڻ درست آهي؟
جواب: نماز پڙهندڙ ۽ آذان ڏيندڙ تي ٽوڪون ڪرڻ وڏو گناهه آهي، جيڪڏهن ڪو ماڻهو ايئن ڪندو ته اهو شعائر الله جي توهين ڪندڙن ۾ شمار ٿيندو، جن جو شمار ڪافر ماڻهن ۾ ٿئي ٿو، يعني اهو اسلام مان خارج ٿيو وڃي ٿو.(المائده:58)
سوال: نماز نه پڙهندڙ لاءِ ڇا حڪم آهي، اهي عمل ڪيئن آهي؟
جواب: اهو شيطاني عمل آهي، قرآن ۾ آهي ته اوهان کي نماز کان روڪيندڙ اوهان جو دشمن شيطان آهي، جنهن اوهان جي لاءِ عارضي دنيوي زندگي برائين سان سينگاريل محسوس ڪرائي ٿو، جنهن ۾ اوهان پنهنجي دنيوي ۽ آخروي فلاح حاصل ڪرڻ ۾ ناڪام ٿيندا رهو ٿا.
سوال: نماز صرف حضرت محمدﷺ جي امت لاءِ فرض آهي يا ان کان پهرين امتن تي به نماز فرض هئي؟
جواب: جيڪي به امتون گذريون آهن انهن سمورن تي نماز فرض هئي ۽ جيئن قرآن ۾ آيل آهي ته ”اسان حضرت موسيٰ ۽ سندن ڀاءُ (هارون) تي وحي نازل ڪيو ته پنهنجي قوم جي لاءِ مصر ۾ گهر ٺاهيو ۽ گهرن جو رخ پنهنجي قبله جي طرف ڪيو ۽ (انهن گهرن ۾) نماز قائم ڪيو.“ (يونس: 87)
سوال: حضرت ابراهيم' الله کان ڪيتريون ئي دعائون گهريون آهن ڇا انهن دعائن ۾ نماز جو ذڪر آهي؟
جواب: جي ها! حضرت ابراهيم هي دعا گهري ”اي منهنجا پروردگار! مونکي توفيق ڏي ته مان نماز قائم رکان ۽ منهنجي نسل کي به نماز ادا ڪرڻ جي توفيق ملي. اي پروردگار منهنجي هيءَ دعا شال تنهنجي حضور قبول پوي.
سوال: حضرت عيسيٰ' کي نماز جو حڪم ڪهڙي آيت ۾ ۽ ڪيئن ڏنو ويو؟
جواب: سورة مريم آيت نمبر 31 ۾ ”الله مون کي نماز ۽ زڪواة جو حڪم ڏنو آهي ته جيستائين جيئرو رهان تيستائين اهي ڪم ادا ڪندو رهان.“
سوال: حضرت اسماعيل' جن نماز جي باري ۾ پنهنجي گهروارن کي ڪهڙي تلقين ڪئي، ان جو بيان ڪهڙي آيت ۾ آهي؟
جواب: قرآن ۾ سورت مريم ۾ ٻڌايو ويو آهي ته ”حضرت اسماعيل' پنهنجي گهر جي ماڻهن کي نماز ۽ زڪواة جو حڪم ڏيندو هو.“ (مريم: 55)
سوال: الله تعاليٰ ڪهڙي عبادت کي پنهنجو يادگيري وارو عمل قرار ڏنو آهي؟
جواب: الله تعاليٰ نماز کي پنهنجي يادگيري سان تعبير فرمايو آهي قرآن ۾ چيو ويو آهي ته: ”منهنجي يادگيري رکڻ لاءِ نماز قائم ڪريو.“ نماز انسان جي دل ۾ الله تبارڪ و تعاليٰ جي ياد ۽ محبت پيدا ڪندڙ عمل آهي.
سوال: گهڻا پير ۽ وڏا ماڻهو جيڪي پاڻ کي قومن جي لاءِ هدايت جو ذريعو سمجهندا آهن ۽ نماز نه پڙهندا آهن انهن لاءِ قرآن جو حڪم ڪيئن آهي؟
جواب: نماز هر هڪ ماڻهوءَ تي فرض آهي، قرآن پاڪ ۾ آهي ”اسان انهن (ماڻهن کي) امامت (يعني ليڊري يا پيشوائي) ڏني هئي. اسان جي مطابق هو (حق جي) راهه ڏيکاريندا هئا. اسان هنن کي وحي ڪيو هو ته هر طرح جي نيڪيءَ جا ڪم ڪن، پڻ نماز قائم رکن ۽ زڪواة ادا ڪندا رهن.“ مطلب ته اهي ماڻهو وڌيڪ پابند آهن.(الانبياء: ٧٣)
سوال: نماز پڙهڻ سان انسان ۾ ڪهڙي ڪيفيت پيدا ٿئي ٿي؟
جواب: نماز جنهن عبديت ۽ ذميواريءَ جي احساس سان قائم ڪرڻ جو حڪم مليل آهي، جيڪڏهن ڪو ماڻهوان نماز کي اهڙي طريقي سان ادا ڪري ٿو ته اها نماز انسان کي بي حيائي، برن ڪمن ۽ ناانصافي ڪرڻ کان روڪي ٿي. جيڪڏهن ڪو ماڻهو رڳو نمازن يا رڪعتن جو تعداد پورو ڪرڻ لاءِ ٻه يا چار رڪعتون پڙهندو ته ان جو سڌاري وارو اثر زندگي تي پوڻ مشڪل آهي. اڄڪلهه اسان جي معاشري ۾ گهڻو ڪري نماز اصل روح کان خالي پڙهي پئي وڃي، جنهن نتيجي ۾ سڌاري ۽ چڱائي جي کوٽ نظر اچي ٿي.
سوال: جمعه جي نماز جي باري ۾ قرآن پاڪ ۾ ڪهڙو حڪم آيو آهي؟
جواب: قرآن پاڪ ۾ آهي ته ”اي ايمان وارؤ! جڏهن جمعي جي ڏينهن نماز لاءِ ٻانگ ڏني وڃي ته (اجتماعي طرح) الله جي ياد ۽ پچار ڪرڻ لاءِ جلدي ڪريو ۽ سودي واپار (۽ ٻين مشغولين) کي ڇڏي ڏيو.“ (جمع: 9)
سوال: نماز پڙهندڙ ماڻهو جي زندگيءَ بابت قرآن حڪيم جو ڇا چوڻ آهي؟
جواب: نماز پڙهندڙ جي زندگي بابت قرآن جو چوڻ آهي ته عام روايتي ماڻهوءَ کان گهڻي سٺي، انفاق واري ۽ حق پرستي واري زندگي هوندي آهي. انهن نمازي ماڻهن جون خصوصيتون هي هونديون آهن ته اهي ماڻهن کي الله جي توحيد ڏي سڏيندا آهن ۽ الله جي رستي مان پاڻ به خرچ ڪندا آهن ۽ ٻين کي ترغيب ڏيندا آهن، جيئن قرآن مجيد ۾ آهي.“
سوال: نماز نه پڙهندڙن لاءِ قرآن ۾ ڪهڙو (وعيد) سزا ٻڌائي وئي آهي؟
جواب: نماز نه پڙهندڙ جهنمي آهي، قرآن پاڪ ۾ ذڪر ٿيل آهي ته جيڪي جهنمي هوندا جڏهن انهن کان سوال ڪيو ويندو ته اوهان ڪهڙي ڏوهه ۾ جهنم ۾ آيا آهيون؟ اهي چوندا ته (اسان جو ڏوهه هي هو ته) اسين نڪي مسڪين جي کاڌي وغيره جي پرگهور لهندا هئاسون ۽ نڪي نماز پڙهندڙن مان هئاسون. (مدثر: 43)