ايمان ۽ اعمالِ صالحه (چڱن ڪمن) جو بيان
سوال: ايمان ڇاکي چوندا آهن؟
جواب: ايمان هن کي چوندا آهن ته الله تعاليٰ ۽ ان جي سڀني صفتن، ملائڪن، آسماني ڪتابن ۽ پيغمبرن جي دل سان تصديق ڪري ۽ جيڪي ڳالهيون حضور اڪرمﷺ جن خدا جي طرف کان آنديون آهن، انهن سڀني کي سچو سمجهي ۽ زبان سان انهن سڀني ڳالهين جو اقرار ڪري، اها تصديق ۽ اقرار ايمان جي حقيقت آهي، ليڪن اقرار ڪنهن ضرورت يا مجبوريءَ جي وقت ساقط ٿي وڃي ٿو، جيئن گونگي ماڻهوءَ جو ايمان زباني اقرار بنا به معتبر آهي.
سوال: اعمالِ صالحه ڇاکي چوندا آهن؟
جواب: اعمالِ صالحه جي معنيٰ آهي نيڪ ڪم، جيڪي به عبادتون ۽ نيڪ ڪم الله تعاليٰ ۽ ان جي پيغمبرن مخلوق کي سيکاريا ۽ ٻُڌايا آهن، اهي سڀ اعمال صالحه آهن.
سوال: ڇا عبادتون ۽ نيڪ ڪم به ايمان جي حقيقت ۾ داخل آهن؟
جواب: هائو! ايمان ڪامل ۾ اعمال صالحه داخل آهن، صالح عملن سان ايمان ۾ روشني ۽ ڪمال پيدا ٿي ويندو آهي ۽ عمل صالح نه هوندا ته ايمان اڌورو رهندو آهي.
سوال: عبادت جي ڇا معنيٰ آهي؟
جواب: عبادت بندگي ڪرڻ کي چئبو آهي، اسان جو سڀ کان سچو ۽ حقيقي معبود اهوئي هڪ الله آهي، جنهن اسان کي ۽ سموري دنيا کي پيدا ڪيو آهي ۽ اسين سڀ ان جا ٻانها آهيون، هن اسان کي پنهنجي عبادت جو حڪم ڪيو آهي، هن لاءِ اسان جي ذمي عبادت ڪرڻ فرض آهي.
سوال: الله تعاليٰ پنهنجي مخلوق مان ڪنهن ڪنهن مخلوق کي عبادت جو حڪم ڏنو آهي؟
جواب: ماڻهن ۽ جنن کي عبادت ڪرڻ جو حڪم ڏنو ويو آهي، انهن ٻنهي کي ”مڪلف“ چوندا آهن، ملائڪ ۽ دنيا جا ٻيا ساهوارا عبادت جا ”مڪلف“ نه آهن.
سوال: جن ڪير آهن؟
جواب: جن به الله تعاليٰ جي هڪ وڏي مخلوق آهي، جيڪي باهه مان پيدا ٿيا آهن، جنن جا جسم اهڙا لطيف آهن جيڪي اسان کي ڏسڻ ۾ نٿا اچن پر جڏهن هو ڪنهن ماڻهوءَ يا جانور جي شڪل ۾ ٿي ويندا آهن ته نظر اچڻ لڳندا آهن، پنهنجي شڪل بدلائڻ ۽ ماڻهن يا جانورن جي مورت ۾ ٿي وڃڻ جي الله تعاليٰ انهن کي طاقت ڏني آهي، انهن ۾ مرد به آهن ۽ عورتون به آهن، انهن کي اولاد به ٿيندو آهي.
سوال: عبادت ڪرڻ جو ڪهڙو طريقو آهي؟
جواب: عبادت ڪرڻ جا گهڻائي طريقا آهن: (1) نماز پڙهڻ، (2) روزا رکڻ، (3) زڪوات ڏيڻ، (4) حج ڪرڻ، (5) قرباني ڪرڻ، (6) اعتڪاف (رمضان جي آخري ڏهي) ۾ ويهڻ، (7) مخلوق کي چڱين ڳالهين جي هدايت ڪرڻ، (8) خراب ڪمن کان پاڻ کي روڪڻ، (9) ماءُ، پيءُ، استادن ۽ بزرگن جي عزت ۽ ادب ڪرڻ، (10) مسجد بنائڻ، (11) مدرسو جاري ڪرڻ، (12) دين جو علم پرهڻ، (13) دين جو علم پڙهائڻ، (14) دين جي علم پڙهندڙن جي مدد ڪرڻ، (15) الله جي رستي ۾ الله جي دشمنن سان وڙهڻ، (16) غريبن جي حاجت پوري ڪرڻ، (17) بکين کي کاڌو کارائڻ، (18) اُڃايلن کي پاڻي پيارڻ، (19) ۽ انهن ڪمن کانسواءِ اهڙا ڪم ڪرڻ جيڪي الله جي حُڪم ۽ مرضيءَ جي موافق هجن، اهي عبادت ۾ داخل آهن ۽ انهن ڪمن کي اعمالِ صالحه (چڱا ڪم) چئبو آهي.