تيمّم جو بيان
سوال: تيمّم ڇاکي چون ٿا؟
جواب: پاڪ مٽي يا ڪنهن اهڙيءَ شيءِ سان جا مٽيءَ جي حُڪم ۾ هُجي، بدن کي پليدي حڪميءَ کان پاڪ ڪرڻ کي تيمّم چون ٿا.
سوال: تيمّم ڪڏهن جائز ٿئي ٿو؟
جواب: جڏهن پاڻي نه ملي. يا پاڻيءَ جي استعمال ڪرڻ سان بيمار ٿي پوڻ يا بيماريءَ جي وڌي وڃڻ جو ڊپ هجي ته تيمّم جائز ٿئي ٿو.
سوال: پاڻي نه ملڻ جون ڪهڙيون صورتون آهن؟
جواب: جڏهن پاڻي هڪ ميل پري هجي يا ڪنهن دُشمن جي خوف کان پاڻي کڻي نه سگهندو هجي. جيئن گهر کان ٻاهر کوهه موجود آهي مگر ڊپ آهي ته گهر کان ٻاهر نڪرندو ته دشمن يا چور ماري وجهندس يا کوهه وٽ وڏو نانگ ڦري رهيو آهي يا شينهن بيٺو آهي، ٿورو پاڻي وٽس موجود آهي پر ڊپ آهي ته جيڪڏهن انهيءَ سان وضو ڪندو ته اُڃ کان تڪليف ٿيندي يا کوهه موجود آهي پر دٻو ۽ رسي نه آهي يا پاڻي موجود آهي پر هيءُ اُٿي انهيءَ کي کڻي نه ٿو سگهي ۽ ٻيو ماڻهو موجود نه آهي، هي سڀ صورتون پاڻي نه هجڻ جي حڪم ۾ داخل آهن.
سوال: بيمار ٿي پوڻ جو ڊپ ڪڏهن معتبر آهي؟
جواب: جڏهن پنهنجي تجربي سان گُمان غالب هجي يا ڪنهن وڏي حڪيم يا ڊاڪٽر جي چوڻ سان معلوم ٿئي ته پاڻيءَ جي استعمال ڪرڻ سان بيمار ٿي پوندو ته تيمّم ڪرڻ صحيح آهي.
سوال: پاڻيءَ جي هڪ ميل پري هجڻ مان ڇا مراد آهي، کولي بيان ڪريو؟
جواب: جڏهن انسان ڪنهن اهڙي جاءِ تي هجي جتي پاڻي موجود نه هُجي، پر انهيءَ کي ڪنهن جي ٻڌائڻ سان يا پنهنجي اٽڪل سان هن ڳالهه جو گمان غالب هجي ته پاڻي هڪ ميل جي اندر آهي ته پاڻي آڻڻ ۽ وضو ڪرڻ ضروري آهي پر جڏهن ڪو ٻڌائڻ وارو به نه هجي ۽ ڪنهن به طريقي سان پاڻيءَ جي خبر نه پوي يا پاڻيءَ جي خبر پوي پر اهو ميل يا انهيءَ کان گهڻو پري هجي پوءِ پاڻي آڻڻ ضروري نه آهي، تيمّم ڪرڻ جائز آهي.
سوال: تيمّم ۾ فرض ڪيترا آهن؟
جواب: ٽي فرض آهن (1) نيت ڪرڻ، (2) ٻئي هٿ مٽيءَ تي هڻي منهن تي گهمائڻ (3) ٻئي هٿ مٽيءَ تي هڻي ٻنهي هٿن کي ٺونٺين تائين مهٽڻ.
سوال: تيمّم ڪرڻ جو پورو طريقو ٻڌايو؟
جواب: پهريائين نيت ڪري ته آئون پليديءَ کي پري ڪرڻ ۽ نماز پڙهڻ جي لاءِ تيمّم ڪريان ٿو، پوءِ ٻئي هٿ مٽيءَ جي وڏي ڀتر تي هڻي انهن کي ڇنڊجي، گهڻي مٽي لڳي پوي ته وات سان ڦوڪ ڏئي ۽ ٻنهي هٿن کي منهن تي اهڙيءَ طرح گهمائي جو ڪا به جاءِ باقي نه رهجي وڃي. هڪ وار برابر به جاءِ باقي رهجي ويئي ته تيمّم صحيح نه ٿيندو. پوءِ ٻيو دفعو ٻئي هٿ مٽيءَ تي هڻي ۽ انهن کي ڇنڊي پهريائين کاٻي هٿ جون چار آڱريون ساڄي هٿ جي آڱرين جي چوٽين جي هيٺان رکي ڇڪيندي ٺونٺ تائين کڻي وڃي. اهڙيءَ طرح کڻي وڃڻ ۾ ساڄي هٿ جي هيٺئين طرف کان ڦري ويندو، پوءِ کاٻي هٿ جي تري ساڄي هٿ جي مٿئين طرف کان ٺونٺ کان آڱرين تائين ڇڪيندو آڻي ۽ کاٻي هٿ جي آڱوٺي جي اندرئين پاسي کي ساڄي هٿ جي آڱوٺي جي پُٺيءَ تي گهمائي، پوءِ آڱرين جو خلال ڪري، جيڪڏهن منڍي پاتل هجي ته انهيءَ کي لاهڻ يا گهمائڻ ضروري آهي، ڏاڙهي جو خلال ڪرڻ به سُنت آهي.
سوال: وضو ۽ غُسل ٻنهي جو تيمّم جائز آهي يا فقط وضوءَ جو؟
جواب: ٻنهي جو تيمّم جائز آهي.
سوال: ڪهڙين شين تي تيمّم ڪرڻ جائز آهي؟
جواب: پاڪ مٽيءَ واري پٿر ۽ مٽيءَ جا ڪچا ٿانوَ يا پڪا ٿانوَ جن تي رنگ نه هجي ۽ مٽيءَ جي ڪچين يا پڪين سرن ۽ مٽي يا سرن يا پٿر يا چُن جي ڀت ۽ مُلتاني (ميٽ) تي تيمّم ڪرڻ جائز آهي.
سوال: ڪهڙين شين تي تيمّم ڪرڻ ناجائز آهي؟
جواب: ڪاٺي، لوهه، سون، چاندي، ٽامون، پتل، المونيم، شيشو، رنگ، جست، ڪڻڪ، جو ۽ سڀ اناج، ڪپڙو ۽ ڇار انهن سڀني شين تي ناجائز آهي. هيئن سمجهو ته جيڪي شيون باهه ۾ پگهرجي وڃن يا سڙي ڇار ٿي وڃن ٿيون ته انهن تي تيمّم ناجائز آهي.
سوال: پٿر، چوني ۽ سرن جي ڀت تي مٽي نه هجي ته تيمّم جائز ٿيندو يا نه؟
جواب: جن شين تي اسان تيمّم جائز ٻڌايو آهي انهن تي مٽي هجڻ جو شرط نه آهي، پٿر يا سر يا مٽيءَ جا ٿانوَ ڌوتل هجن، تڏهن به انهن تي تيمّم جائز آهي.
سوال: جن شين تي تيمّم ناجائز آهي، جيڪڏهن انهن تي مٽي هُجي ته تيمّم جائز ٿيندو يا نه؟
جواب: هائو! ايتري مٽي هجي جو هٿ هڻڻ سان اُڏامڻ لڳي يا انهيءَ شيءِ تي هٿ رکي ڇڪڻ سان نشان پئجي وڃي ته تيمّم جائز آهي.
سوال: جيڪڏهن قرآن مجيد پڙهڻ يا هٿ لاهڻ يا مسجد ۾ وڃڻ يا آذان ڏيڻ يا سلام جي جواب ڏيڻ جي نيت سان تيمّم ڪيو ته انهيءَ سان نماز جائز آهي يا نه؟
جواب: جائز آهي.
سوال: نمازِ جنازه يا سجدي تلاوت جي نيت سان تيمّم ڪيو ته انهيءَ سان نماز جائز آهي يا نه؟
جواب: جائز آهي.
سوال: جيڪڏهن پاڻي نه ملڻ جي سبب کان تيمّم ڪيائين ۽ نماز پڙهيائين ته پوءِ پاڻي ملي ويو ته ڇا حُڪم آهي؟
جواب: نماز ٿي ويئي، هاڻي انهيءَ کي موٽائڻ جي ضرورت نه آهي. پوءِ اهو پاڻي وقت جي اندر مليو هجي يا وقت کانپوءِ.
سوال: تيمّم ڪهڙين شين سان ڀڄي ٿو؟
جواب: جن شين سان وضو ڀڄِ ٿو، انهن سان تيمّم به ڀڄي ٿو. ها غسل جو تيمّم رڳو حدث اڪبر سان ڀڃي ٿو ۽ جيڪڏهن پاڻي نه ملڻ جي ڪري تيمّم ڪيائين ته اهو تيمّم پاڻيءَ جي حاصل ٿيڻ سان به ڀڄي ٿو ۽ جيڪڏهن ڪنهن ٻئي عُذر کان جيئن بيماري وغيره ڪري تيمّم ڪيائين ته انهيءَ عُذر جي ختم ٿيڻ سان تيمّم به ڀڄي پوي ٿو.
سوال: هڪ وقت جي نماز جي لاءِ تيمّم ڪيائين ته ٻئي وقت جي نماز انهيءَ سان جائز آهي يا نه؟
جواب: هڪ تيمّم سان جيتري تائين اهو نه ڀڄي جيتري وقتن جي گُهري نماز پڙهي سگهي ٿو اهڙيءَ طرح فرض نمازن لاءِ جيڪو تيمّم ڪيائين انهيءَ سان فرض نماز ۽ نفل نماز ۽ قرآن مجيد جي تلاوت ۽ نمازِ جنازه، سجدو تلاوت ۽ سڀ عبادتون جائز آهن.
سوال: تيمّم جي مُدت ڇا آهي؟
جواب: جيتري تائين پاڻي نه ملي يا عُذر باقي رهيو ته تيمّم جائز آهي، جيڪڏهن انهيءَ حال ۾ ڪيترا سال گُذري وڃن ته ڪو حرج ناهي.