اذان (بانگ) جو بيان
سوال: اذان جي ڇا معنيٰ آهي؟
جواب: اذان جي معنيٰ خبر ڪرڻ جي آهي، پر شريعت ۾ خاص نمازن جي لاءِ خاص لفظن سان خبر ڪرڻ کي اذان چون ٿا. اذان (بانگ) جا ڪلمان تعليم الاسلام حصي پهرئين ۾ لکيا ويا آهن.
سوال: بانگ فرض آهي يا سُنت؟
جواب: بانگ سُنت آهي، پر جيئن ته اذان (بانگ) سان اسلام جو هڪ خاص نشان ظاهر ٿئي ٿو، انهيءَ ڪري انهيءَ جو تاڪيد گهڻو آهي.
سوال: بانگ ڪهڙين نمازن جي لاءِ مسنون آهي؟
جواب: پنج فرض نمازن ۽ جُمعي جي نماز جي لاءِ اذان مسنون آهي، انهن کانسواءِ ٻئي ڪنهن نماز جي لاءِ اذان مسنون نه آهي.
سوال: بانگ ڪهڙي وقت چوڻ گهرجي.
جواب: هر نماز فرض جي اذان انهيءَ جي وقت ۾ چوڻ گهرجي، جيڪڏهن وقت جي اچڻ کان اڳ ۾ چيائين ته وقت اچڻ تي ٻيهر چئي وڃي.
سوال: بانگ جو مُستحب طريقو ڇا آهي؟
جواب: بانگ ۾ ست ڳالهيون مستحب آهن:
(1) قبلي جي طرف منهن ڪري بيهڻ. (2) بانگ جا اکر ترسي ترسي چوڻ، يعني جلدي نه ڪرڻ. (3) بانگ چوڻ وقت شهادت جون ٻئي آڱريون (ڏسڻيون) ڪنن ۾ رکڻ. (4) مٿانهين جاءِ تي اذان چوڻ. (5) ڏاڍيان بانگ چوڻ. (6) حَیَّ عَلیَ الصَّلٰوۃِ چوڻ وقت ساڄي طرف ۽ حَیَّ عَلیَ اْلفَلاحِ چوڻ وقت کاٻي طرف منهن ڦيرڻ. (7) صبح جي بانگ ۾ حَیَّ عَلیَ اْلفَلاحِ کانپوءِ اَلصّلٰوۃُ خْیْرٌمِّنَ النَّوْمِ ٻه دفعا چوڻ.
سوال: اقامت (تڪبير) ڪنهن کي چون ٿا؟
جواب: فرض نماز شروع ڪرڻ وقت اهي ئي ڪلما جيڪي بانگ ۾ چيا وڃن ٿا، مگر حَیَّ عَلیَ اْلفَلاحِ کانپوءِ تڪبير ۾ قَدْقَامَتِ الصَّلٰوۃِ ٻه دفعا بانگ جي ڪلمن کان زياده آهن.
سوال: تڪبير چوڻ ڪيئن آهي؟
جواب: تڪبير به فرض نمازن جي لاءِ سُنت آهي، فرض نمازن کانسواءِ ڪنهن به نماز جي لاءِ مسنُون نه آهي.
سوال: ڇا بانگ ۽ تڪبير مردن ۽ عورتن ٻنهي جي لاءِ سُنت آهي؟
جواب: نه! بلڪ صرف مردن جي لاءِ سُنت آهي.
سوال: بنا وضو بانگ ۽ تڪبير چوڻ ڪيئن آهي؟
جواب: بانگ بنا وضو جي چوڻ جائز آهي، مگر انهيءَ جي عادت ڪرڻ خراب آهي ۽ تڪبير بنا وضو جي مڪروهه آهي.
سوال: جيڪڏهن ڪنهن وقت ڪو ماڻهو پنهنجي گهر ۾ فرض نماز پڙهي ته بانگ ۽ تڪبير چوي يا نه؟
جواب: پاڙي جي مسجد جي بانگ ۽ تڪبير ڪافي آهي، پر چوي ته سُٺو آهي.
سوال: مُسافر حالت سفر ۾ بانگ ۽ تڪبير چوي يا نه؟
جواب: هائو! حالت سفر ۾ جڏهن آباديءَ کان ٻاهر هجي ته بانگ ۽ تڪبير ٻئي چوڻ گهرجن پر بانگ نه چوي صرف تڪبير چوي تڏهن به ڪو حرج نه آهي ۽ ٻنهي کي ڇڏي ڏيڻ مڪروهه آهي.
سوال: بانگ هڪ ماڻهو چوي ۽ تڪبير ٻيو چوي ته جائز آهي يا نه؟
جواب: جيڪڏهن بانگ چوندڙ موجود نه هُجي يا موجود هجي مگر ٻئي ماڻهوءَ جي تڪبير چوڻ سان ناراض نه ٿئي ته جائز آهي پر جيڪڏهن انهيءَ کي ناخوشي ٿئي ته مڪروهه آهي.
سوال: بانگ کانپوءِ ڪيتري دير ترسي تڪبير چوڻ گهرجي؟
جواب: سانجهيءَ جي بانگ کانسواءِ ٻين سڀني وقتن ۾ ايتري دير ترسڻ گهرجي ته جيڪي ماڻهو کائڻ پيئڻ ۾ مشغول هجن يا ڪاڪوس پيشاب ڪري رهيا هجن اُهي فارغ ٿي نماز ۾ شريڪ ٿي سگهن ۽ سانجهي جي بانگ کانپوءِ ٽن آيتن پڙهڻ جيترو ترسي تڪبير چوي.
سوال: بانگ ۽ تڪبير جي اجابت ڪنهن کي چون ٿا ۽ انهيءَ جو ڇا حُڪم آهي؟
جواب: بانگ ۽ تڪبير ٻنهي جي اجابت (جواب ڏيڻ) مُستحب آهي ۽ اجابت مان مُراد هيءَ آهي ته ٻڌندڙ به اهي ئي ڪلما چوندو وڃي جيڪي موذن يا مُڪبر چوي ٿو، مگر حَیَّ عَلیَ الصَّلٰوۃِ ۽ حَیَّ عَلیَ اْلفَلاحِ ٻڌي لَاحَولَ وَلَا قُوۃَ اِلّابَاللہِ چوڻ گهرجي ۽ فجر جي بانگ ۾ اَلصّلٰوۃُ خْیْرٌمِّنَ النَّوْمِ ٻُڌي صَدَّقْتَ وَ بَرَرْتَ چوڻ گهرجي ۽ تڪبير ۾ قَدْقَامَتِ الصَّلٰوۃِ ٻڌي اَقَامَهَا اللهُ وَاَدَامَهَا چوڻ گهرجي.
سوال: بانگ کانپوءِ ڪهڙي دُعا پڙهڻ گهرجي؟
جواب: بانگ کانپوءِ هي دُعا پڙهي:
اَللّھُمَّ رَبَّ ھٰذِہِ الدَّعْوَۃِ التَّآمّْۃِ وَ الصَّلٰوۃِ الْقآئِمَۃِ اٰتِ مُحَمَّدَ انِ الْوَسِیْلَۃَ وَالْفِضِیلَۃَ وَابْعَثْہُ مَقَامًا مَّحْمُوْدَانِ الَّذِیْ وَعدتَّہٗ اِنَّکَ لَاتُخْلِفُ المیِعَادِ۔