شرڪ
جواب: شرڪ هي آهي ته الله تعاليٰ کي ڇڏي ڪنهن ٻئي جي عبادت ڪرڻ الله جي مقابلي ۾ ڪنهن ٻئي جي اطاعت ڪرڻ يا الله تعاليٰ جون صفتون ڪنهن ٻئي لاءِ تسليم ڪرڻ کي شرڪ چئبو آهي. جيئن الله تعاليٰ رزاق آهي، هاڻي ٻئي ڪنهن کي رزق جو مالڪ سمجهڻ شرڪ آهي.
سوال: جيڪڏهن ماڻهو روزا، نماز، حج، زڪوات ۽ ٻيا ڪيترا نيڪي جا ڪم ڪري ٿو ۽ الله سان ڪنهن ٻئي کي شريڪ ڪري ته ان جو حڪم قرآن ۾ ڇا آهي؟
جواب: شرڪ ڪري ماڻهوءَ جا ٻيا مذهبي عمل به چٽ ٿي وڃن ٿا. جيئن قرآن پاڪ ۾ آهي ته: ”جيڪڏهن تون شرڪ ڪندين ته تنهنجا عمل ضايع ٿي ويندا ۽ تون خساري هيٺ اچي ويندين.(الزمر: 65)
سوال: جيڪڏهن ڪو ماڻهو دنيا ۾ غيرالله جي عبادت ڪري ٿو، ڇا اُهي ان ماڻهوءَ لاءِ قيامت جي ڏينهن ڇوٽڪاري جو سبب بڻبا؟
جواب: بلڪل نه! الله کانسواءِ ٻين کي دستگير ۽ حاجت روا مڃڻ وارا ماڻهو نه هن دنيا ۾ فائدو ڏئي سگهن ٿا ۽ نه آخرت ۾ جيئن قرآن حڪيم ۾ ٻڌايل آهي ته قيامت جي ڏينهن جڏهن الله تعاليٰ انهن مشرڪن کان پڇندو ته ”ٻڌايو ته ڪٿي آهن توهان جا اهي هٿرادو ٺهرايل ديوتا ۽ شريڪ ماڻهو جن کي اوهان دنيا ۾نفع نقصان جو مالڪ سمجهندا هئا، انهن جي عبادت ڪندا هئا ۽ جن بابت اوهان اهو باطل عقيدو رکندو هئا.“ (الانعام: 22) مقصد ته اهي خيالي خدا انهن ماڻهن کي نه دنيا ۾ فائدو ڏئي سگهن ٿا نه آخرت ۾.
سوال: گهڻا ماڻهو هي عقيدو رکندا آهن ته فلاڻو ولي يا بزرگ پٽ ڏيندو آهي يا مشڪليون ٽاريندو آهي، ان عقيدي جي باري ۾ قرآن ۾ ڇا حڪم آهي؟
جواب: قرآن پاڪ ۾ آهي ته ”اي انسانو! اوهان کي هڪڙو مثال ٻڌايو وڃي ٿو. غور سان ٻڌو، الله کان سواءِ جن (هٿرادو ٺاهيل) معبودن کي توهان سڏيو ٿا تن ته هڪ مک به ڪڏهن نه پيدا ڪئي آهي. جيڪڏهن توهان جا هي سڀ معبود گڏجي زور لڳائن تڏهن به پيدا نه ڪري سگهندا ۽ جيڪڏهن صرف هڪڙي مک انهن کان ڪجهه کسي کڻي وڃي ته هنن ۾ اها به طاقت ڪانهي جو ان کان ڇڏائي وٺن.“ (الحج: 73) هن آيت مان صاف معلوم ٿيو ته قرآن چواڻي جڏهن انهن وٽ مک کان ڪا شيءِ ڇڏائڻ جي طاقت ناهي ته پوءِ ٻي ڪا به طاقت نه آهي جو ماڻهن جون حاجتون پوريون ڪري سگهن.
سوال: ڪنهن ماڻهو جا پيءُ ماءُ مشرڪ آهن، اهي ان کي شرڪ ڪرڻ تي ياالله تعاليٰ جي نافرماني ڪرڻ تي مجبور ڪري رهيا آهن، حالانڪه قرآن پاڪ ۾ آيو آهي ته ابي امان جي فرمانبرداري ڪريو. پوءِ ان صورت ۾ قرآن پاڪ جو ڇا حڪم آهي؟
جواب: قرآن پاڪ ۾ آهي ته ”جيڪڏهن ماءُ پيءُ توتي زور بار رکن ته مون سان ٻين کي شريڪ ڪر، (يعني خدائي حڪمن ۽ ضابطن جي مقابلي ۾ مرشد ۽ مذهبي پيشوا جا حڪم ۽ ضابطا قبول ڪرائن) جنهن ڳالهه بابت توکي (حق ۽ سچ جو) علم ئي ڪونهي ته پوءِ انهيءَ ڳالهه ۾ سندن تابعداري نه ڪر.“ (لقمان: 15) ۽ حديث شريف ۾ آيو آهي ته مخلوق جي يعني ابي امان، مرشد ۽ ڀوتار جي اهڙن معاملن ۾ فرمانبرداري نه ڪريو، جنهن معاملن ۾ الله تعاليٰ جي نافرماني ٿئي.
سوال: شرڪ گناهه آهي ۽ الله تعاليٰ سڀ گناهه معاف ڪري ته مشرڪ ماڻهو جنت ۾ وڃي سگهي ٿو؟
جواب: ٻيا سڀ گناهه الله جي مهر سان معاف ٿي سگهن ٿا. شرڪ اهڙو گناهه آهي، جيڪو ڪڏهن به معاف نه ڪيو ويندو. قرآن پاڪ ۾ آيو آهي ته ”الله تعاليٰ هي ڳالهه هرگز نه بخشيندو ته ساڻس ڪنهن ٻِيءَ هستي کي شريڪ ڪيو وڃي.“ (النساء: 48)
سوال: حضرت لقمان حڪيم پنهنجي پٽ کي شرڪ جي باري ۾ ڪهڙي نصيحت ڪئي؟
جواب: قرآن پاڪ ۾ حضرت لقمان حڪيم جي نصيحت ذڪر ڪيل آهي ته ”هن پنهنجي پٽ کي نصيحتون ڪندي چيو ته اي منهنجا پٽ الله سان ڪنهن کي به شريڪ نه ڪجانءِ (يعني الله جي قانونن ۽ حڪمن جي خلاف ڪنهن جو به حڪم نه مڃجانءِ) يقيناً شرڪ تمام وڏو ظلم آهي.“ (لقمان: 13)
سوال: مشرڪ عورت يا مرد سان شادي ڪرڻ جي باري ۾ قرآن پاڪ ۾ ڇا حڪم آهي؟
جواب: قرآن پاڪ ۾ آهي ته ”مشرڪ عورتن سان نڪاح نه ڪريو جيستائين الله تعاليٰ جي وحدانيت کي مڃي مسلمان ٿين. هڪ مشرڪ عورت اوهان کي ظاهري ڪيترو به وڻي ته به مؤمن عورت کائنس گهڻو بهتر آهي، ساڳئي طرح مشرڪ مرد جيستائين ايمان نه آڻي کيس مؤمن عورت نڪاح ۾ نه ڏني وڃي. يقيناً خدا جو مؤمن ٻانهون هڪ مشرڪ مرد کان بهتر آهي.(البقره: 221)
سوال: غيرالله کي قرآن ڇا سان تعبير ڪيو آهي؟
جواب: حضرت ابراهيم ' جي قول کي الله تعاليٰ قرآن پاڪ ۾ هيئن بيان ڪيو آهي جڏهن حضرت ابراهيم' پنهنجي پيءُ کي دعوت توحيد ڏيندي فرمائي رهيو هو ته ”اي منهنجا بابا! شيطان جي ٻانهپ نه ڪر. شيطان ته خدا جو نافرمان ٿي چڪوآهي.“ (مريم: 44) مطلب ته حضرت ابراهيم' جو پيءُ جيڪو بت پرست ماڻهو هو. ان بت پرستيءَ کي حضرت ابراهيم' شيطان پرستي سان تعبير ڪيو. جيڪڏهن اڄوڪي دور ۾ ڪو ماڻهو خدا تعاليٰ کي ڇڏي ڪنهن غير جي ٻانهپ ڪري ٿو، الله جي حڪمن کي پٺيرو ڪري ٻين جا حڪم قبول ڪري ته ان کي به شيطان پرستي چئبو.
سوال: الله تعاليٰ کانسواءِ ڪوئي نفعو نقصان ڏئي سگهي ٿو، جيڪي ماڻهو غيرالله کي يعني پيرن، مرشدن ۽ انهن جي قبرن کي ايئن سمجهن ٿا ته انهن لاءِ قرآن ڇا ٿو چوي؟
جواب: قرآن پاڪ ۾ آهي ته ”حضرت ابراهيم فرمايو ته پوءِ توهان کي ڇا ٿي ويو آهي جو الله کي ڇڏي اهڙين شين کي ٿا پوڄيو جيڪي نڪي اوهان کي ڪنهن به طرح جو نفعو پهچائن نه ڪو نقصان. توهان جي (در درد پنڻ ۽ ڀٽڪڻ جي) حالت ڪهڙي نه اڻ وڻندڙ آهي ۽ انهن جي به جن کي توهان الله کانسواءِ پوڄيو ٿا. ڇا توهان عقل بلڪل ڪورا ٿي ويا آهيو؟