ڪُفر ۽ شرڪ جو بيان
سوال: ڪفر ۽ شرڪ ڇاکي چئبو آهي؟
جواب: جن شين تي ايمان آڻڻ ضروري آهي، انهن مان ڪنهن به هڪ ڳالهه کي نه مڃڻ ڪُفر آهي، مثلاً الله تعاليٰ کي نه مڃي يا الله تعاليٰ جي صفتن جو انڪار ڪري يا ٻه ٽي خدا مڃي يا ملائڪن جو انڪا ڪري يا الله تعاليٰ جي ڪتابن مان ڪنهن ڪتاب جو انڪار ڪري يا ڪنهن پيغمبر کي نه مڃي يا تقدير جو منڪر هجي يا قيامت جي ڏينهن کي نه مڃي يا الله تعاليٰ جي قطعي حُڪمن مان ڪنهن به حُڪم جو انڪار ڪري يا رسول اللهﷺ جن جي ڏنل ڪنهن به خبر کي ڪوڙو سمجهي ته انهن سڀني صورتن ۾ ڪافر ٿي ويندو.
۽ شرڪ ان کي چوندا آهن ته الله تعاليٰ جي ذات يا صفتن ۾ ڪنهن ٻئي کي شريڪ يا ڀائيوار ڪري.
سوال: الله تعاليٰ جي ذات ۾ شريڪ ڪرڻ جي معنيٰ ڇا آهي؟
جواب: ذات ۾ شريڪ ڪرڻ جي معنيٰ هيءَ آهي ته ٻه يا ٽي خدا مڃڻ لڳي، جيئن عيسائي جيڪي ٽي خدا مڃڻ سبب مشرڪ آهن ۽ جيئن آتش پرست (باهه جا پوڄاري) جيڪي ٻه خدا مڃڻ سبب مُشرڪ ٿيا ۽ جيئن هندو جيڪي گهڻا خدا مڃي مُشرڪ ٿيا آهن.
سوال: صفتن ۾ شرڪ ڪرڻ جي ڇا معنيٰ آهي؟
جواب: الله تعاليٰ وانگر ڪنهن ٻئي جي لاءِ ڪا صفت ثابت ڪرڻ شرڪ آهي، ڇو ته ڪنهن مخلوق ۾ توڙي اهو ملائڪ هجي يا نبي يا ولي يا شهيد يا پير يا امام هجي ان لاءِ الله تعاليٰ جي صفتن وانگر ڪا به صفت نٿي ٿي سگهي.
سوال: شرڪ في الصفات جا ڪيترا قسم آهن؟
جواب: گهڻائي قسم آهن، هتي اسان ڪجهه قسمن جو بيان ڪري ڇڏيون ٿا:
شرڪ في القدرت: يعني الله تعاليٰ وانگر قدرت جي صفت ڪنهن ٻئي جي لاءِ ثابت ڪرڻ مثلاً هي ثابت ڪرڻ فلاڻو پيغمبر يا ولي يا شهيد وغيره مينهن وسائي سگهي ٿو، يا مارڻ ۽ جيئرو ڪرڻ ان جي هٿ ۾ آهي يا ڪنهن نفعي يا نقصان پهچائڻ تي قدرت رکي ٿو ته اُهي سڀ ڳالهيون شرڪ آهن.
شرڪ في العلم: يعني الله تعاليٰ وانگر ڪنهن ٻئي جي لاءِ علم جي صفت ثابت ڪرڻ مثلاً ايئن سمجهڻ ته الله تعاليٰ وانگر فلاڻو پيغمبر يا ولي وغيره علم ڄاڻندڙ آهي يا الله تعاليٰ وانگر ذري ذري جو انهيءَ کي علم آهي يا اسان جي سڀني حالتن کان واقف آهي يا هو ويجهين ۽ پري وارين شين جي خبر رکي ٿو ته هي سڀ شرڪ في العلم آهي.
شرڪ في السمع والبصر: يعني الله تعاليٰ جي صفت سمع يا بصر ۾ ڪنهن ٻئي کي شريڪ ڪرڻ مثلاً هي عقيدو رکڻ ته فلاڻو پيغمبر يا ولي اسان جون سڀ ڳالهيون ويجهي کان ۽ پري کان ٻُڌي ٿو يا اسان جي ڪمن کي هر جاءِ تي ڏسي ٿو ته اهو سڀ شرڪ آهي.
شرڪ في الحڪم: يعني الله تعاليٰ وانگر ڪنهن ٻئي کي حاڪم سمجهڻ ۽ ان جي حڪم کي خدا جي حڪم وانگر مڃڻ مثلاً پير صاحب حڪم ڏنو ته هي وظيفو ٽيپهريءَ جي نماز کان اول پڙهندو ڪر! ته ان حُڪم جي تعميل اهڙي طرح ضروري سمجهي جو وظيفي پوري ڪرڻ سبب وچين نماز جو وقت مڪروهه ٿي وڃڻ جي پرواهه نه ڪيائين ته اهو به شرڪ آهي.
شرڪ في العبادات: يعني الله تعاليٰ وانگر ڪنهن ٻئي کي عبادت جو حقدار سمجهڻ، مثلاً ڪنهن قبر يا پير کي سجدو ڪرڻ يا ڪنهن لاءِ رڪوع ڪرڻ يا ڪنهن پير، پيغمبر، ولي يا امام جي نالي جو روزو رکڻ يا ڪنهن جو نذر يا سُکا باسڻ يا ڪنهن قبر يا گهر جو ڪعبي شريف وانگر طواف ڪرڻ وغيره اهو سڀ شرڪ في العبادت آهي.
سوال: انهن ڳالهين کانسواءِ ٻيا به شرڪ جا ڪم آهن يا نه؟
جواب: هائو! گهڻائي ڪم اهڙا آهن، جن مان شرڪ جو لاڳاپو آهي. انهن سڀني ڪمن کان پاسو ڪرڻ ضروري آهي، اهي ڪم هي آهن: نجومين کان غيب جون خبرون پُڇڻ، پنڊتن ۽ پاميسٽرن کي هٿ ڏيکارڻ، ڪنهن کان فال ڪڍائڻ، ماتا يا ڪنهن ٻي بيماريءَ کان نفرت ڪرڻ ۽ هي سمجهڻ ته هڪ جي بيماري ٻئي کي لڳي وڃي ٿي، تعزيه بنائڻ، عَلم چاڙهڻ، قبرن تي پَڙ وجهڻ، نذر، نياز ڪرڻ، خدا کانسواءِ ٻئي ڪنهن جي نالي جو قسم کڻڻ، تصويرون ٺاهڻ يا تصويرن جي عزت ڪرڻ، ڪنهن پير يا وليءَ کي اڙين آڌار يا مُشڪل ڪُشا چئي پُڪارڻ، ڪنهن پير جي نالي جي مٿي تي چوٽي يا چڳ رکڻ يا محرم ۾ امامن جي نالي جو فقير بنجڻ، قبرن تي ميڙا ڪرڻ وغيره.