39. خيرپور/ شاھ پور
39.1 اڍائي جھڳا مھتمن جا، نانءُ خيرپور/ شاھپور. (سنڌ، پھاڪو)
شاهه پور ڳوٺ ۾، سماٽ قوم جي مهتم ذات وارن جا بلڪل ٿورا گهر آهن. ان جي بر عڪس شاهه جي معنيٰ تمام وڏو ۽ ڳوٺ جو نالو وري شاهه پويان آهي. جڏهن ڳوٺ جو نالو، آباديءَ جي حساب سان ابتو هجي ته ائين مثال ڏيندا آهن. ٺيڪراٺي ڀرسان ڳوٺ شاهه پور جي مهتمن لاءِ پڻ ٽوڪ طور ائين چوندا آهن.
مطلب:
• نانءُ بڙا، ديهه بيران.
• نام بڙا، درشن ڇوٽا.
• اکين کان انڌي، نالو نور پري.
• اکين کان انڌو، نالو روشن ميان.
• ڄاڻي اکر به نه، نالو فاضل شاهه.
• رنگ جو ڪارو، نالو يوسف.
• ڪنھن شھر يا ماڳ جو نالو ان جي سماجي، وايومنڊل جي ابتڙ هجي ته ٽوڪ طور ائين چيو ويندو آهي.
39.2 خيرپوري، نيت بري، هٿ ۾ قرآن، ڪڇ ۾ ڇري. (هندي، چوڻي)
انگريزن جي اچڻ کان اڳ، سنڌ اندر ٽالپرن جي حڪومت ھئي. انھن جي گادي ٽن ھنڌن تي ورھايل/ رکيل ھئي؛ ميرپور خاص، حيدرآباد ۽ خيرپور. جڏھن ۱۸۴۳ع ڌاري سر چارلس نيپيئر، افغانستان جي جنگ مان ھار کائي موٽيو ته واٽ تي خيرپور جي ميرن سان ٺاھ ڪندو حيدرآباد پھتو ته اتي جي ميرن مزاحمت ڪئي. مياڻيءَ ۽ دٻي جون جنگيون لڳيون، جنھن ۾ ميرن جون ٽئي فوجون وڙھڻ لاءِ آيون. خيرپور وارا، اندران اندران، انگريزن سان ٺھي ويا ھيا، تنھن ڪري سندن آيل فوج، بجاءِ ھمت سان وڙھڻ جي، لشڪر اندر، انگريزن جي ڏھڪاءَ کي وڏو پيش ڪري، کڙين تي زور ڏنو، جنھن تان، انھن لاءِ اھا چوڻي مشھور ٿي.
مطلب:
• ڀيٽيو؛ شڪارپوري، نيت بري، ڏيکارين جوئر، ڏين ٻري.
39.3 ”ماسي خوش آن؟“ چي؛ ”پٽ! خيرپور ٿي وڃان!“
سوال آسمان جو پڇجي ۽ جواب زمين جو ملي ته، اهڙي ٻوڙي/ بيوقوف کي ٽوڪ طور ائين چيو ويندو آهي.
مطلب:
• سوال از آسمان، جواب از ريسمان.
• سوال پڇ روس جو، جواب ملي طوس جو.
• ”خوش آن؟“ چي: ”ڪران ٿو.“
• ”ادا ڳالھاءِ!“ چي؛ ”ڳِلو ٿو ڏيانءِ.“
39.4 ڪڃر ٿا لٺيون هڻن، خيرپور ٿي خالي ٿئي. (لاڙ، چوڻي)
ڪڃر، ڌنڌي ۾ پنھنجي گھر جي عورت وٺي اچي ويھاري ٿو ته جيئن شام ڌاري ڪمائي ڪري، وڃي ٻوڙ ٻاڙيءَ جي ڪري. اھو ڪڏھن به ڌنڌي ۾ کٽ پٽ نه چاھيندو، نه ڪنھن سان وڙھندو، نه ٻيائي يا ٺڳي ڪندو، نه ئي جھيڙو جھٽو ڪندو. ايندي سان مُڇن ذريعي وڏو تاءُ ڏيکاريندو، جو نئون يا بزدل گراھڪ، ڏسندي ئي ڀڄي وڃي، پر پوءِ جڏھن پاڻ ئي گراھڪ کان، دلالي وٺي ڌنڌي جي پڪ ڏياريندو ته گراھڪ سندس شخصيت کان مرعوب ٿي، دل سان پئسا ھاريندو.
جيڪي گراھڪ جي دل وٺڻ جا جتن ڪن، سي لٺيون ڪيڏانھن ھڻندا؟ منجھانئن وڙھڻ جي صلاحيت، ڌنڌي مان آيل حرام جي ڪمائيءَ سبب، مفقود ٿي چڪي ھوندي آھي. ڏسڻ جا ٿلھا ٿنڀرا پيا نظر ايندا، پر ايمان جي ذري نه ھوندن. جڏھن ته وڙھندو ايمان آھي، ٺلھو بت يا لٺ نه وڙھندي آھي.
ڪڃر وڙھڻ کان معذور ھوندا آھن. لٺيون کانئن کڳيون ڪو نه پڄنديون آھن ته لڳيون ڪٿان ٿينديون؟ اھي خيرپور ڪٿان خالي ڪرائيندا؟
مطلب:
• حرام جي ڪمائيندڙ منجھان محنت مزوريءَ جي ڪمائيءَ جو آسرو ئي لاھي ڇڏجي ته چڱو.
• ڪڃر ٿا وڙھن ۽ خيرپور ٿو فتح ٿئي!