59. شڪارپور
59.1 شرم ويو شڪارپور، لڄ وئي لاڙڪاڻي. (ساھتي، چوڻي)
جنھن ماڻھوءَ ۾ لڄ ۽ شرم نه هجي يا لحاظ داري نه هجيس، تنھن کي ٽوڪ طور ائين چيو ويندو آهي.
مطلب:
• لڄ ۽ شرم، اڄڪلھ لڏيندا ٿا وڃن.
• لڄ وئي لال تي، شرم ويو شڪار تي.
• لڄون ويون لال تي، شرم ويو شڪارپور. (سرو)
• ڀيٽيو؛ شرم ويو شھداد پور، حياءُ ويو حڪيماڻين. (لاڙ)
59.2 شڪارپور شھزادي، ڏيھان ڏور مشھور. (سرو، چوڻي)
شڪارپور، سنڌو درياءَ جي ساڄي ڪپ تي موجود، شڪارگاهه واري هنڌ تي دائود پوٽن جو اڏايل شهر، سکر شهر جي مٿان بولان لڪ واري رستي تي واقع آهي. سڄي سنڌ هند توڙي ست سمنڊ پار، واپار جي لحاظ کان مشهور هئو. هتان جا واپاري سکيا ستابا ۽ جڳ مشهور هئا. سندن ڪاروبار، ڏيهان ڏيهه ڦهليل هيو، جنهن سببان سندن، سڄي جڳ ۾ هُنڊيون هلنديون هيون. انهيءَ ڪري شڪارپور شهر کي گهڻي مقبوليت حاصل هئي.
مطلب:
• واپار ۽ پئسي جي ريل پيل سبب، شھرن جو ڏيھان ڏيھ ناموس ٿئي ٿو.
59.3 شڪارپور شھزادي، اچي نر، ٿئي مادي. (سرو، چوڻي)
شڪارپور شهر، واپار جي ڪري مشهور هيو، جنهنڪري جيڪو به هتي، نر وانگر خالي پيٽ / ڪُکِ سان آيو، ماديءَ وانگر ڀريل پيٽ / سائي ڪُکِ سان موٽي ويو.
مطلب:
• شڪارپور شهزادي، وڃي نر ٿئي مادي.
59.4 شڪارپوري صلاح. (سرو، ورجيس)
شڪارپور اندر، واپار تمام گهڻو هلندو هيو. واپاري ماڻھو، سلام ڪلام ۾ پاڻ کي کلي ڳالھائڻ تائين محدود رکندو آهي. غرض، ڌنڌي سان رکندو آهي. وڌ ۾ وڌ جنھن خريداري ڪئي، تنھن کي آخر ۾ ٺلھي چانهه جي صلاح ڪندو آهي. شڪارپوري واپاري پڻ ائين ھيا. سندن انھيءَ روش تان، هيءَ ورجيس مشھور ٿي.
مطلب:
• غرض خاطر، صلاحڻ.
59.5 شڪارپوري، نيت بري،
هٿ ۾ قرآن، ڪڇ ۾ ڇُري. (سنڌ، چوڻي)
شڪارپور، ڏيھان ڏيھه مشھور هئي ۽ ڏيھن سان واپار هلندڙ هيس. واپار وڙي جي حساب سان، هتان جا واپاري به پڪا هيا. گراهڪن سان کلي ڳالھائڻ، نرمائي ڪري پنھنجو وکر کڻائڻ ۽ کانئن پئسا ڪڍڻ به هڪ فن آهي، جيڪو هيءُ ڄاڻندا هيا، جنھن تان اها چوڻي وجود ۾ آئي.
مطلب:
• شڪارپور جا واپاري، گھڻي ڪمائي ٿيڻ بعد، لالچي ٿي پيا ھيا. ڦرڻ ۾ ڪنھن مان به ڪين مڙندا ھيا.
59.6 شڪارپوري؛ نيت بري،
ٻولين ٻاجهر، ڏين ٻـُري. (چوڻي)
شڪارپور جو شهر، قديم زماني کان، سنڌونديءَ جي ساڄي هٿ تي آباد آهي. آڳاٽي زماني ۾، وڻج واپار جي لحاظ کان جڳ مشهور هيو ۽ سموري دنيا سان وهنوار هلندڙ هيس. ان وقت سنڌ ۾، واپار جا فقط ٻه مرڪز هيا؛ هڪ ٺٽو يا ڪراچي، ٻيو شڪارپور.
واپاري ماڻهوءَ جي ڪوشش اها هوندي آهي ته گهٽ خرچ تي وڏا فائدا حاصل ڪيان. مهمان جي خدمت گهٽ ڪيان ۽ منجهانئس فائدو به چڱو حاصل ڪري وڃان. ظاهر ۾ دوستي رکي، اعتبار ڏياري، اندران اندران کل لاهيانس ۽ چڱو منافع ڪمائي وٺانس.
شڪارپوري واڻيا به، واپار جي لحاظ کان وڏا چالاڪ هيا. مٺڙو مٺڙو ڳالهائي، سادي شيءِ به اوچيءَ واري اگهه ۾ هڻي ويندا هئا. جنس اُچي مال جي ڏيکاري، سارو مال کڻائي ڇڏيندا هيا. آخر تائين ماني ته ڇا، چانهه به نه پياريندا هيا. اُٿڻ مهل فقط صلاحيندا هيا ته؛ ”چانهن پي وڃو ھا! الا!“ جيڪڏهن ڪو ضد ڪري ويهي رهيو ته چوٿاڙ ڪوپ چانهه جو، گهُرائي کيس پياريندا هيا. چوٿي ۽ اڌڙ چانهه جي ڪوپ جو رواج، اڃا به شڪارپور شھر جي هوٽلن تي آهي.
سندن انهيءَ ورتاءَ سبب، ٻين واپارين ۽ ڏيتي ليتي رکندڙن، مٿن اها ڪهاوت مڙهي ڇڏي، جيڪا اڄ سوڌو مشهور آهي. جيئن ته ان وقت شڪارپور شهر جي، دنيا ۾ نمائندگي، انهن واپارين پئي ڪئي، تنهنڪري انهن جي ورتاءَ کي شڪارپورين جو ورتاءُ ئي سمجهيو ويو.
تنهن هوندي به اڄ جا شڪارپور واسي، موٽ ۾ پنهنجي دلين کي تسلي ڏيڻ خاطر، انهيءَ ٽوڪ کي ٿورو تبديل ڪري جواب ڏيندا آهن.
”شڪارپوري؛ نيت بري، ڏيکارين گجر، وجھن موري.“
مطلب:
• ٻول ۾ چول نه ڪرڻ گھرجي.
• يار اچن؛ ته ڇيڇڙا به وڪامن.
• شڪارپوري، نيت بُري، ڏيکارين گجر، ڏين موري.
• شڪارپوري، نيت بُري، هٿ ۾ قرآن، بغل ۾ ڇُري.
• ڀيٽيو: خيرپوري، نيت بري، ھٿ ۾ قرآن، ڪڇ ۾ ڇري.
• ٿورو احسان ڪري، گهڻو فائدو حاصل ڪرڻ واري ماڻهوءَ کي ٽوڪ طور ائين چيو ويندو آهي.
59.7 شڪارپوري، نيت بري،
ڏيکارين گجر، وجھن موري. (شڪارپور، چوڻي)
ھيءَ چوڻيءَ، عام ماڻھن جي نه بلڪ شڪارپورين جي پنھنجي ٺھيل آھي، جيڪا ھو، مٿن ٺھيل ڪھاوت؛ شڪارپوري، نيت بري، ھٿ ۾ قرآن، بغل ۾ ڇري، جي اُگري مطلب کي پرکيندي جواب ۾ چوندا آھن. ٻين لفظن ۾ اھا ڪھاوت شڪارپورين، پنھنجي چيڙ جي جواب ۾ ٺاهي آهي.
مطلب:
• ٻول ۾ چول ڪرڻ وارا، اخلاقي حدون به اورانگھي ويندا آھن.