103. ميرپور/ چانڊاڻ/ عودي/ ڳڙھي حسن
103.1 ميرپوري منڊي، چانڊاڻ چنڊي، عودي سنجن سوڌي،
ٺل ڏنو ٺڪاءُ، هلي ڏسو ڳڙهيءَ جو لقاءُ. (چوڻي)
اڳي سماع هڻندڙ فقير، غريبن سان ظلم ڪندڙن کي سمجهائڻ ويندا هيا. سندن ڳالهه نه مڃڻ تي کين پاراتا يا پٽون، سماع ۾ ڏيندا هيا.
ميرپور ٻرڙو، چانڊاڻ، عودي ۽ ڳڙهي حسن، تعلقي ٺل جا وڏا ڳوٺ/ وسنديون آهن. گمان آهي ته ڪنهن فقير ٿيل ظلم پڄاڻان، کين سمجھايو ھجي ۽ اتان جا رھواسي سندس چوڻ تي نه مڙيا ھجن، جنھن تان فقير سماع ۾ ائين چيو هجي.
محترم نظام الدين کوسو، ڪامريڊ محمد امين کوسي جو ڀاءُ، پنهنجي مقالي؛ “نئين ٺل جا پراڻا گل” جي ٻي قسط ۾، ٽِه- ماهي ’مهراڻ‘ جي پرچي ۴/۱۹۹۵ جي ص ۹۲ تي اها چوڻي هيئن لکي آھي؛ ”ميرپور منڊي، چانڊاڻ چنڊي، ٺل ڏنو ٺڪاءُ ته عودي ويئي سنجن سوڌي“.
تاويل ۾ لکيو اٿائين ته ڪنهن زماني ۾ ڪنهن درويش جي زبان مان نڪتل هي گفتا، ڏاڍي چؤٻول ۾ هوندا هئا. اڳتي لکيو اٿائين؛ ”خبر ناهي ته درويش ائين ڇو چيو. انهن گفتن جو اثر، ڪنهن وقت تائين انهن ڳوٺن تي ڏاڍو رهيو. هينئر مس مس وڃي انهن ڳوٺن ساهي پٽي آهي ۽ اڳتي قدم وڌائڻ شروع ڪيو آهي.“
مطلب:
اهڙيون کوڙ پٽون يا پاراتا ساريءَ سنڌ ۾ ٻين ڳوٺن لاءِ پڻ مشهور آهن. منجهانئن ڪجهه هتي ڏجن ٿا:
• ٽَهل ويئي مَهل، مهتي موٽي آئي،
ٺل ڏنو ٺڪاءُ، دُٻي ٻين دٻائي. (سماع)
• قاضي ويندا قلات، وِڪيا ڪين وسندا. (پاراتو)
• محبت سندا ٻار، پيالي منجهه پنندا.
• ٻُٽيءَ دکيءَ ڪاڻ، مُٺن مٽ ڀڃايا.
• ٺَٽِ ڏنو ٺڪاءُ، ڳوراها سڀ ڳري ويا.
• ٿرڙي ٿي ڍرڙي، لٿو لاڏ لغارين جو.
• ڪو جو وايو واءُ، ڳچل سڀ ڳري ويا.
• ڳچل پنهنجي ڳوٺ، پيالي منجهه پنندا.
• دُٻيءَ لڳي باهه، چڻنگون چمن ۾.
• ڀيٽيو؛ ”ٺل، آهي گل“.