• طبقاتي تضادن جو تاريخي پس منظر
“Classes are large groups of people differing from each other by the place they occupy in the historically determined system of social production, by their relation (in most courses fixed and formulated in law) to the means of production, by their in the social organization of labour, and consequently, by the dominations of the share of social wealth of which the dispose and the mode of acquiring it. Classes are groups of people one of which can appropriate the labour of an other owing to the different place they occupy in a definite system of social economy’’ (13)
گڏيل سماج مان آقا ۽ غلام واري ورهاست جي ارتقا جتي آقا ۽ غلام جي معاشي مفادن کي الڳ ڪيو اتي انساني فڪر (ذهني ۽ جسماني محنت کي به ورهائي ڇڏيو مٿئين طبقي پنهنجي ڏاڍ ۽ ڦر لٽ کي جاري رکڻ لاءِ دينوي خيال تخليق ڪيا جڏهن ته غلام زندگيءَ جي مادي ضرورتن کي پورو ڪندي عملي محنت دوران پيش ايندڙ ڏکائين کي هٽائڻ لاءِ جيڪي تصور ۽ سنج جوڙيا انهن دينوي خيالن کان الڳ انساني تاريخ جو بنياد وڌو- تهذيب جي ارتقا ان جو وڏو مثال آهي) سماجي اڻ برابري واري تصور ۾ پئداواري قوتن کي معاشي ڪاٻٺائيءَ تحرڪ ۾ آڻيندي ويڙهه واري واٽ وٺرائي آقا ۽ غلام جو معاشي ٽڪراءُ ٿيو ۽ طبقاتي تضاد اڀري سامهون آيو ٻن طبقن واري سماج ۾ مٿئي ٽڪراءُ ٽئين طبقي جي وجود ۾ اچڻ جي راهه تيار ڪندي جيڪو پئداواري عمل دوران استعمال ٿيندڙ نون اوزارن جي ڪري جڙندڙ نون معاشرتي رشتن جي موٽ ۾ اڀري رهيون هيون. غلام کي ٿوري سهولت ڏني ڏٺو وڃي ته آقا جي جاءِ تي جاگيردار ۽ غلام جي جاءِ تي هاريءَ واري تبديليءَ مٿئين تضاد کي ختم نه ڪيو بلڪه استحصال جي شڪل تبديل ٿئي (اها حقيقت آهي ته جيڪي جنگيون وڙهيون ويون اهي طبقاتي مفادن جي ٽڪراءُ جي ڪري وڙهيون ويون) پهرين غلام هڪ اوزار تحت ڪم ايندا هئا جتي سندن سڀ حق مالڪ وٽ هئا جڏهن جاگيرداري سماج ۾ جيڪي هو (هاري) سنج ڪتب آڻيندو هو اهي سندس ذاتي ملڪيت هئا جڏهن ته زمين جا مالڪاڻا حق جاگيردار وٽ هئا جيڪي سندس (هاري) جي استحصال جو بنيادي سبب هئا / آهن جاگيردار ۽ هاريءَ جي تضاد جي شدت ۾ جيڪي جنگيون وڙهيون ويون ان ۾ هاري خود جاگيردار ٿيڻ جي خواهش تحت وڙهيو نتيجي طور اهي تحريڪون پڻ پنهنجي منزل ماڻي نه سگهيون ان جو ٻيو سبب اهو هو ته هاري نظرياتي طور جنهن فڪر جو سهارو وٺي رهيا هئا اهو فڪرخود طبقاتي ڏاڍ تي بيٺل هو جنهن ۾ انسانيت لاءِ گهٽ آقا لاءِ وڌيڪ خيال هئا جاگيرداري سماج ۾ معاشرتي حرڪت ۽ مادي ضرورتن جي پورائي لاءِ جيڪي نوان اوزار ڏيتي ليتي ۽ کپت لاءِ جيڪا نئين راهه جوڙي اهاسماج جي اڳئين منزل سرمائيداري هئي- سرمائيداري سماج جي ابتدائي ڏينهن ۾ سرمائيدار جا مفاد انهيءَ ۾ ها ته هو مزدور ڏانهن نه صرف هيٺائون رستو اختيار ڪري بلڪ سندس اخلاقي، مالي ۽ سياسي حمايت ڪري نتيجي طور يورپ جي مزدور بغاوت پويان طبقن جي معاشي مفادن جو عڪس صاف نظر اچي ٿو ناڻي (جمع محنت) جي هڪ هنڌ ڪٺي ٿيڻ جتي مزدور کي ڪٺو ڪيو اتي ملڪيت جي پراڻي تصور جي جاءِ نئين والاري پئداواري وسيلن، اوزارن جا مالڪاڻا حق سرمائيدار وٽ آيا ۽ مزدور وٽ صرف محنت جي قوت رهي جيڪا هو آزاد منڊيءَ ۾ کپائيندو رهيو. وڌندڙ آبادي، جديد ۽ وڏن اوزارن جي ڪري پورهيت جي محنت جي قوت جي قيمت پهرين ٿوري ڪئي وئي ۽ آخر اهو ڏينهن آيو جتي محنت جي قوت جي رسد ته موجود رهي پر طلب نه رهي ان صورت حال جنهن ماحول کي تيار ڪيو اهو سرمائيداري سماج ۾ سرمائيدار ۽ مزدور طبقي جو ٽڪراءُ هو فرانس ۾ پورهيت ان ڪري ناڪام نه ٿيا ته ڪو، هو مزور ها بلڪه انڪري ٿيا ته انقلاب جي ماحول کانپوءِ جي ماحول لاءِ تعليم نه ڏني ويئي هئي. ساڳي وقت سرمائيدار طبقي لاءِ اهو ضروري هو ته فرانس جي عوام جو معاشي استحصال جاري رکڻ لاءِ سياسي اقتدار نظرياتي ڪمزوري (تربيتي ڪمزوري) سرمائيدار لاءِ راهه تيار ڪئي جنهن کي عام طور انقلاب کي پنهنجي مقصد لاءِ ڪتب آڻڻ ڪوٺيو ويندو آهي. فرانس واري بغاوت مان اهو سبق مليو ته معاشرتي حرڪت پنهنجي ارتقا ۾ رهندي نئين سماج جي راه تيار ڪري رهي هئي پر اهو سماج روايتي بغاوت بجاءِ خالص طبقاتي انقلاب کان سواءِ ناممڪن هو. انسان اڳيون قدم بامقصد طبقاتي انقلاب لاءِ کنيون جنهن جا فڪري بنياد طبقاتي انقلاب تي رکيا ويا (سوويت انقلاب) هن انقلاب کي روڪڻ لاءِ عالمي سامراج ملي ڪري سوويت يونين جي اقتصادي راهه روڪي ۽ هو ان ۾ ڪامياب ويا سامراجيت، جيڪا سرمائيداري جي خاص شڪل آهي جنهن کي ناڻي جي تسلط، اجاريداري، تعصب ۽ عالمي تشدد مان به خوب سڃاڻي سگهجي ٿو سامراجيت پنهنجي جديد هڪ هٽي معرفت انقلاب کي روڪي ورتو آهي جڏهن ته معاشري جي ارتقا اهو واضع ڪري رهي آهي ته سامراجيت طبقاتي انقلاب کي ختم نه ڪري سگهي آهي پر ان کي مصنوعي طريقن سان روڪڻ ۾ ڪامياب وئي آهي ان جو هڪ سبب خود پڇ لٽڪائو مزدور ۽ وچون ڪلاس آهي جيڪو پنهنجو انقلابي ڪردار وڃائي ويٺو آهي.