حوالا
2. ايضاً، ص: 11۔
3. Walter, Thomas, “Plants (A Smith Gudie), Mac, Milan, U.S.A., 1973.
4. V. Brodave, “Indian Philosophy in Modern Time:, Moscow, 1985, 98.
5. Methren, E.H., “The Rise of radicalism”, Arling to Hous, U.S.A., 1973.
6. پلی خانوف، جارجيو، “تاريخ کی مادی تصور کا ارتقا”، مکتبہ فکر ودانش، لاہور، 1989ء، ص: 11۔
7. اينگلس اور مارکس، “منتخب تصانيف حصہ اول”، دارالاشاعت ترقی پسند ماسکو، 1971ء، ص: 21۔
8. اينگلس اور مارکس، “تاريخی ماديت”، دارالاشاعت ترقی پسند ماسکو، 1971ء، ص: 16۔
9. اينگلس اور مارکس، “منتخب تصانيف حصہ چہارم”، دارالاشاعت ترقی پسند ماسکو، 1971ء، ص: 137۔
10. اينگلس اور مارکس، “تاريخی ماديت”، دارالاشاعت ترقی پسند ماسکو، 1979ء، ص: 49۔
11. اينگلس اور مارکس، “منتخب تصانيف حصہ چہارم”، دارالاشاعت ترقی پسند ماسکو، 1974ء، ص: 122 – 123۔
12. اینگلس، “خاندان،ذاتی ملکيت اور رياست کا آغاز”، مکتبہ فکر ودانش، لاہور، 1987ء، ص: 225۔
13. I. Frolov, “Dictionary of Philosophy”, Moscow, 68.
14. ___________، “جدلياتی اور تاريخی ماديت کا ابجد”، دارالاشاعت ترقی پسند ماسکو، 1979ء، ص؛ 397۔
15. K.H. Sablrov, “What is Communism?”, Moscow, 1982, 25.
16. Karl Marx & Fredrick Engle’s, “The German Ideology”, Moscow, 1964, 41-42.
17. عبدالسلام، ڈاکٹر، “تنقيد اور اس کا فن”، قمر کتاب گهر، اردو بازار، کراچی، 1992ء، 05۔
18. کارل مارکس، اينگلس اور لينن، “تاريخی ماديت”، دارالاشاعت ترقی پسند ماسکو، 1982ء، ص: 32۔
19. فهميده حسين، ڊاڪٽر، “ادبي تنقيد، فن ۽ تاريخ”، سنڌي ادبي اڪيڊمي، ڪراچي، 1999ع، ص: 17.
20. مجتبیٰ حسن، “تہذيب و تحرير”، 1959ء، 41۔
21. ايضاً، ص: 58۔
22. انور سدید، “ اردو ادب کی تحریکیں”، انجمن ترقی اردو پاکستان، 1999ء، ص: 42۔
23. Fredrick Engle’s, “The Origin of the Family, Private Property and State”, Moscow, 1968, 469.
24. افضل پرويز،“ نوہائے زار”، اداره ثقافت پاکستان، 1983ء، ص: 15۔
25. Fredrick Engle’s, “The Origin of the Family, Private Property and State”, Moscow, 1968, 469.
26. As above, 471.
27. As above, 472.
28. As above, 500.
29. As above, 500.
30. سبط حسن، “موسیٰ سے مارکس تک”، مکتبہ دانيال، 1988ء، ص: 59۔
31. ايضاً، ص: 31.
32. ابڙو بدر “تنقيد نگاري (ارتقائي جائزو)”، سنڌي ادبي سنگت، ڪراچي، 1985ع، ص: 24.
33. سبط حسن، “موسیٰ سے مارکس تک”، مکتبہ دانيال، 1988ء، ص: 3۔
34. سبط حسن، “موسیٰ سے مارکس تک”، مکتبہ دانيال، 1988ء، ص: ۔
35. مولائي شيدائي، رحيمداد خان، “جنت السنڌ”، سنڌي ادبي بورڊ، 1993ع، ص: 112.
36. ابڙو، جمال، “پڙاڏو سوئي سڏ” (مهاڳ)، نيو پبليڪيشن، 1989ع، ص: 12.
37. مولائي شيدائي، رحيمداد خان، “جنت السنڌ”، سنڌي ادبي بورڊ، 1993ع، ص: 387.
38. سبط حسن، “موسیٰ سے مارکس تک”، مکتبہ دانيال، 1988ء، ص: 504 ۔
39. James, H. Gense. S.T., “A History of India“, Maconillen & Co. Limited, S.T. Martin Street, London, 1947, 94.
40. Ibid, 97.
41. اينگلس اور مارکس، “منتخب تصانيف حصہ چہارم”، دارالاشاعت ترقی پسند ماسکو، 1974ء، ص: 53۔
42. ابڙو، بدر، “تنقيد نگاري (ارتقائي جائزو)”، سنڌي ادبي سنگت، ڪراچي، 1985ع، ص: 50-51.
43. اينگلس اور مارکس، “منتخب تصانيف حصہ چہارم”، دارالاشاعت ترقی پسند ماسکو، 1974ء، ص: 62- 63۔
44. ايضاً، ص: 125۔
45. سی۔جی۔ ويب کيلمنٹ، مترجم: مولوی احسان احمد، “تاريخ فلسفہ”، کراچی يونيورسٹی، 1969ء، ص: 51۔
46. عبدالسلام ڈاکٹر، “تنقيد اور اس کا فن”، قمر کتاب گهر، اردو بازار، کراچی، 1982ء، ص: 32۔
47. گربخشاڻي، “شاهه جو رسالو”، شاهه عبداللطيف ڀٽائي ثقافتي مرڪز، حيدرآباد، 1979ع، ص: 531.
48. بلوچ، نبي بخش خان، ڊاڪٽر، “ڪليات حمل”، سنڌي ادبي بورڊ، ڄام شورو، 1991ع، ص: 160.
49. مجتبیٰ حسن، “تہذيب و تحرير”، 1959ء،ص: 39-40۔
50. ايضاً، ص: 39۔
51. پلی خانوف، جارجيو، “تاريخ کی مادی تصور کا ارتقا”، مکتبہ فکر ودانش، لاہور، 1989ء۔
52. Methew, E.H., “The Rise of radicalism”, Arling to Hous, U.S.A., 1973.
53. I. Frolov, “Dictionary of Philosophy”, Moscow, 37.
54. فرانز فينئين، “افتاديگان خاک”، نگارشات انارکلی، 1969ء، ص: 07۔
55. فهميده حسين، ڊاڪٽر، “ادبي تنقيد، فن ۽ تاريخ”، سنڌي ادبي اڪيڊمي، ڪراچي، 1997ع، ص: 187.
56. ابڙو، بدر، “تنقيد نگاري (ارتقائي جائزو)”، سنڌي ادبي سنگت، ڪراچي، 1985ع، ص: 52.
57. مجتبیٰ حسن، “تہذيب و تحرير”، 1959ء،ص: 40۔
58. انور سدید، “ اردو ادب کی تحریکیں”، انجمن ترقی اردو پاکستان، 1999ء، ص: 17۔
59. ايضاً، ص: 4۔
60. پليجو، رسول بخش، “سنڌي ذات هنجن”، ص: 122.
61. انور سدید، “ اردو ادب کی تحریکیں”، انجمن ترقی اردو پاکستان، 1999ء، ص: 70۔
62. سی۔جی۔ ويب کيلمنٹ، مترجم: مولوی احسان احمد، “تاريخ فلسفہ”، کراچی يونيورسٹی، 1969ء، ص: 99۔
63. فرانز فينئين، “افتاديگان خاک”، نگارشات انارکلی، 1969ء، ص: 04۔
64. ايضاً، ص: 07۔
65. سراج الحق، “سنڌي ٻولي”، عظيم پبليڪيشن، حيدرآباد، 1964ع، ص: 28.
66. غفور ميمڻ ڊاڪٽر، “سنڌي ادب جو فڪري پسمنظر”، شاهه لطيف ڀٽائي چيئر، 2002ع، 72.
67. سراج الحق، “سنڌي ٻولي”، عظيم پبليڪيشن، حيدرآباد، 1964ع، ص: 28.
68. عبدالجبار جوڻيجو ڊاڪٽر، “سنڌي ادب جي مختصر تاريخ (جلد پهريون)”، سنڌي لئنگئيج اٿارٽي، 2004ع، 21.
69. لغاري اڪبر، “سنڌي ادب جو مختصر جائزو”، نيو فيلڊس پبليڪيشن، 1999ع، 14.
70. مير معصوم، “تاريخ معصومي”، سنڌي ادبي بورڊ، ڄام شورو، ص: 163.
71. صديقی، آفاق، “جديد سندهی ادب”، ص: 397۔
72. سبط حسن، “نويد فکر”، دانيال کتاب گهر، 1985ء، ص: 219۔
73. راشدي، حسام الدين، “شاهه شهيد”، ماهوار نئين زندگي، فيبروري 1962ع، ص: 10.
74. سبط حسن، “نويد فکر”، دانيال کتاب گهر، 1985ء، ص: 218۔
75. دائودپوٽو، عمر بن محمد، علامه، “شاهه شهيد عنايت الله”، ماهوار نئين زندگي، فيبروري، 1957ع، ص: 03.
76. جي.ايم. سيد، “پيغامِ لطيف”، جي.ايم. سيد اڪيڊمي، ص: 45: 46.
77. حضور بخش صوفي، “شاهه عنايت شهيد”، سنڌ نيشنل پبليڪيشن، 1981ع، ص: 29-30.
78. لطيفي، سليم ڀٽو، “لطيف لات جا ڏات ڌڻي”، ڀٽائي لٽرري اي.سي. و، س، 1981ع، ص: 126.
79. قاضي، آءِ آءِ، علامه (مرتب)، “شاهه جو رسالو”، سنڌي ادبي بورڊ، ڄام شورو، 1957ع، ص 638.
80. ساڳيو.
81. وی ايف آگائف، “سندھ تاريخ کے آئينے ميں از 1918ء-1985ء،” دانيال کتاب گهر، کراچی، 1989ء، ص: 53-54۔
82. ايضاً، ص: 109۔
83. ايضاً، ص: 442۔
84. ايضاً، ص: 447۔
85. ايضاً، ص: 450۔
86. جوڻيجو، عبدالجبار، ڊاڪٽر، “سنڌي ادب جي مختصر تاريخ”، زيب ادبي مرڪز، حيدرآباد، 1983ع، ص: 191.
87. سدارنگاڻي، “ورهاڱي کان پوءِ سنڌي شاعريءَ جي چونڊ”، سنڌي ساهتيه اڪيڊمي، نيو دهلي، 1987ع، ص: 23.
88. ساڳيو، ص: 270.
89. ساڳيو، 191.
90. وی ايف آگائف، “سندھ تاريخ کے آئينے ميں از 1918ء-1985ء،” دانيال کتاب گهر، کراچی، 1989ء، ص: 447۔
91. ايضاً، ص: 445۔
92. ملڪاڻي، منگهارام، “سنڌي نثر جي تاريخ“، روشني پبليڪيشن، ڪنڊيارو، 1993ع، ص: 194.
93. ساڳيو، ص: 195.
94. وی ايف آگائف، “سندھ تاريخ کے آئينے ميں از 1918ء-1985ء،” دانيال کتاب گهر، کراچی، 1989ء، ص: 442۔
95. ايضاً، ص: 443۔
96. ايضاً، ص: 450۔
97. بيوس، ڪشنچند، تيرٿ داس کتري، “ڪليات بيوس”، ڊاڪٽر محمود شاهه بخاري، 1991ع، ص: 228.
98. ساڳيو، 263.
99. ساڳيو، 234.
100. ساڳيو، 367.
101. ساڳيو، 216.
102. ليکو تلسياڻي
103. ساڳيو
104. نامديو تاراچنداڻي
105. جوڻيجو، عبدالجبار، ڊاڪٽر، “سنڌي ادب جي مختصر تاريخ”، زيب ادبي مرڪز، حيدرآباد، 1983ع، ص: 191.
106. رشيد ڀٽي، “سچ جو فلسفو”، عظمت ادبي اڪيڊمي، 1985ع، ص: 77.
107. ساڳيو، ص: 81.
108. ساڳيو، ص: 148.
109. جتوئي، ڪامريڊ حيدر بخش، “ڌرتي منهنجي ماءُ”، سنڌ نيشنل پبليڪيشن، ميرپور بٺورو، 1987ع، ص: 54-55.
110. ساڳيو، 56.
111. ساڳيو، 64.
112. وی ايف آگائف، “سندھ تاريخ کے آئينے ميں (از 1918ء-1985ء)”، دانيال کتاب گهر، کراچی، 1989ء، ص: 17۔
113. جي.ايم. سيد، “پيغامِ لطيف”، جي.ايم. سيد اڪيڊمي، ص: 240.
114. ساڳيو، ص: 231.
115. ساڳيو، ص: 233.
116. ساڳيو، ص: 237.
117. ساڳيو، ص: 231.
118. ساڳيو، ص: 146.
119. نجم عباسي، “ڏٺم اڻ ڏٺل”، احمد برادرز، ڪراچي، 1988ع، ص: 08.
120. غفور ميمڻ ڊاڪٽر، “سنڌي ادب جو فڪري پسمنظر”، شاهه لطيف ڀٽائي چيئر، ڪراچي يونيورسٽي، 2002ع، 409.
121. نجم عباسي، “ڏٺم اڻ ڏٺل”، احمد برادرز، ڪراچي، 1988ع، ص: 07.
122. اياز، شيخ، “ڪپر ٿو ڪُن ڪري”، نيو فيلڊس پبليڪيشن، 1986ع، ص: 52.
123. اياز، شيخ، “سر لوهيڙا ڳڀيا”، نيو فيلڊس پبليڪيشن، 1993ع، ص: 291.
124. اياز، شيخ، “وڄون وسڻ آيون”، نيو فيلڊس پبليڪيشن، 1995ع، ص: 55.
125. اياز، شيخ، “سر لوهيڙا ڳڀيا”، نيو فيلڊس پبليڪيشن، 1993ع، ص: 123.
126. ساڳيو، ص: 224.
127. اياز، شيخ، “ڪلهي پاتم ڪينرو”، اعجاز احمد صديقي، 1963ع، ص: 58.
128. ساڳيو، ص: 68.
129. ساڳيو، ص: 71.
130. ساڳيو، ص: 65.
131. ساڳيو، ص: 321.
132. اياز، شيخ، “ڪپر ٿو ڪُن ڪري”، نيو فيلڊس پبليڪيشن، 1986ع، ص: 87.
133. اياز، شيخ، “راڄ گهاٽ تي چنڊ”، نيو فيلڊس پبليڪيشن، 1987ع، ص: 45.
134. اياز، شيخ، “سر لوهيڙا ڳڀيا”، نيو فيلڊس پبليڪيشن، 1993ع.
135. ساڳيو، ص: 242.
136. ساڳيو، ص: 334.
137. ساڳيو، ص: 237.
138. ساڳيو، ص: 178.
139. اياز، شيخ، “راڄ گهاٽ تي چنڊ”، نيو فيلڊس پبليڪيشن، 1987ع، ص: 205.
140. اياز، شيخ، “سر لوهيڙا ڳڀيا”، نيو فيلڊس پبليڪيشن، 1993ع ص: 239.
141. اياز، شيخ، “راڄ گهاٽ تي چنڊ”، نيو فيلڊس پبليڪيشن، 1987ع، ص: 231.
142. بخاري، استاد، “ڌرتي سرتي”، سنڌ ساهت گهر، حيدرآباد، 1991ع، ص: 178.
143. اياز، شيخ، “ڪپر ٿو ڪُن ڪري”، نيو فيلڊس پبليڪيشن، 1986ع، ص: 293.
144. اياز، شيخ، “سر لوهيڙا ڳڀيا”، نيو فيلڊس پبليڪيشن، 1993ع ص: 178.
145. بگٽي، قربان علي، “ترقي پسند فڪر جو تنقيدي مطالعو”، سنڌ نيشنل اڪيڊمي ٽرسٽ، 2000ع، ص: 143.
146. اياز، شيخ، “سر لوهيڙا ڳڀيا”، نيو فيلڊس پبليڪيشن، 1993ع ص: 216.
147. اياز، شيخ، “اُڀر چنڊ پس پرين”، نيو فيلڊس پبليڪيشن، 1993ع ص: 68.
148. ساڳيو، ص: 246.
149. ساڳيو، ص: 111.
150. اياز، شيخ، “گهاٽ مٿان گهنگهور گهٽا”، نيو فيلڊس پبليڪيشن، 1993ع ص: 34.
151. ساڳيو، ص: 34.
152. اياز، شيخ، “سر لوهيڙا ڳڀيا”، نيو فيلڊس پبليڪيشن، 1993ع ص: 290.
153. گيانچنداڻي، سوڀو، “وڏي وٿ هئام”، سنڌي ادبي اڪيڊمي، ڪراچي، 1997ع، ص: 92.
154. ساڳيو، ص: 92.
155. حضور بخش، صوفي، “هاري ڪائونسل ۾ پڙهيل رپورٽ”، سنڌ هاري پبليڪيشن، ميرپورخاص، 1986ع، ص: 04.
156. گيانچنداڻي، سوڀو، ماهوار “ساڃاهه”، حيدرآباد، پبلشر: عظيم سنڌي، 1997ع، شمارو (8-7)، ص: 88.
157. راشدي، مجبتيٰ، “خدا، انسان ۽ جبلت”، ماجد پبلشر، 1998ع، ص: 16.
158. مارڪس، “تاريخي ماديت (سياست معاشيات”، دارالاشاعت ترقي پسند ماسڪو، 1979ع، ص: 49.
159. راشدي، مجبتيٰ، “خدا، انسان ۽ جبلت”، ماجد پبلشر، 1998ع، ص: 99.
160. اينگلس اور مارکس، “منتخب تصانيف حصہ چہارم”، دارالاشاعت ترقی پسند ماسکو، 1974ء، ص: 123۔
161. راشدي، مجبتيٰ، “خدا، انسان ۽ جبلت”، ماجد پبلشر، 1998ع، ص: 99.
162. اينگلس اور مارکس، “منتخب تصانيف حصہ چہارم”، دارالاشاعت ترقی پسند ماسکو، 1974ء، ص: 122-123۔
163. راشدي، مجبتيٰ، “خدا، انسان ۽ جبلت”، ماجد پبلشر، 1998ع، ص: 23-24.
164. ساڳيو، ص: 30.
165. ساڳيو، ص: 19-20.
166. ساڳيو، ص: 35-36.
167. جويو، محمد ابراهيم، “هوءَ جا ٽمڪي باهڙي”، نئين سنڌي اڪيڊمي، ڪراچي، 1995ع، ص: 50.
168. ساڳيو، ص: 54.
169. ابڙو، انور، “جديد سنڌي ڪهاڻي”، انڊس پبليڪيشن، ڪراچي، 2003ع، ص: 20.
170. نجي ڪچهري جيڪا رؤف صاحب جي گهر تي 22 جولاءِ 2006ع تي شام جو ٿي.
171. ابڙو، بدر، “تنقيد نگاري (ارتقائي جائزو)”، سنڌي ادبي سنگت، ڪراچي، 1985ع، ص: 183.
172. غفور ميمڻ، ڊاڪٽر، “سنڌي ادب جو فڪري پسمنظر”، شاهه عبد اللطيف ڀٽائي چيئر، ڪراچي يونيورسٽي، 2002ع، 488.
173. پيرزادو، انور، “اي چنڊ ڀٽائيءَ کي چئجان”، باک ٽرسٽ، 2005ع، ص: 100.
174. ساڳيو، ص: 186.
175. ساڳيو، ص: 196.
176. ساڳيو، ص: 234.
177. غفور ميمڻ، ڊاڪٽر، “سنڌي ادب جو فڪري پسمنظر”، شاهه عبد اللطيف ڀٽائي چيئر، ڪراچي يونيورسٽي، 2002ع، 473.
178. جويو، خاڪي، “ڪيڏارو”، حيدر جويو، 1984ع، ص: 07.
179. ساڳيو، ص: 08.
180. ساڳيو، ص: 06.
181. ابو جبران، “قومي سوال جو تاريخي جائزو”، جبران پبليڪيشن، ڪراچي، 1986ع، ص: 102.
182. ابو جبران، “انقلاب جي واٽ”، روشني پبليڪشن، ڪنڊيارو، 1988ع، ص: 132.
183. ارباب کهاوڙ، ڊاڪٽر، هفتيوار “برسات”، جلد نمبر 14 (انٽرويو)، يوسف شاهين، 14 آگسٽ، 1987ع.
184. ارباب کهاوڙ، ڊاڪٽر، “عوامي جمهوري انقلاب”، پنهل ساريو، 1987ع، ص: 34.
185. پليجو، رسول بخش، “صبح ٿيندو”، (ڇاپو ٻيو)، لياقت يوسفاڻي، ڄام شورو، 1978ع، ص: 77 – 78.
186. ساڳيو، ص: 159.
187. ڀٽو دلشاد، “پڌرنامو” (حصو ٻيو)، سنڌ دوست مزدور تنظيم، ص 01-02.
188. ڀٽو دلشاد، “انقلابي راهه (پڌرنامو)”، سنڌ دوست مزدور تنظيم، فيبروري 1987ع، ص: 29.
189. ڀٽو دلشاد، “پڌرنامو” (حصو ٻيو)، سنڌ دوست مزدور تنظيم، ص 01-13.
190. مارکس، کارل، “منتخب تصانيف حصہ چہارم”، دارالاشاعت ترقی پسند ماسکو، 1974ء، ص: 135۔
191. ٻوهيو، الهداد، ڊاڪٽر، “ادب جا فڪري محرڪ”، سنڌي اديبن جي سهڪاري سنگت، حيدرآباد، 1984ع، ص: 25.
192. ساڳيو، ص: 250.
193. ساڳيو، ص: 239.
194. ساڳيو، ص: 275.
195. شر، راز، “گئلري مان ڪِريل وجود”، مشعل پبليڪيشن، ڪراچي، 2002ع، ص: 111.
196. ساڳيو، ص: 111.
197. ساڳيو، ص: 66.
198. فهميده حسين، ڊاڪٽر، “ادبي تنقيد، فن ۽ تاريخ”، سنڌ ادبي اڪيڊمي، ڪراچي، 1997ع، ص: 79.
199. ساڳيو، ص: 79.
200. ساڳيو، ص: 181.
201. غفور ميمڻ، ڊاڪٽر، “سنڌي ادب جو فڪري پسمنظر”، شاهه عبد اللطيف ڀٽائي چيئر، ڪراچي يونيورسٽي، 2002ع، 33.
202. ساڳيو، ص: 72.
203. ساڳيو، ص: 33.
204. ساڳيو، ص: 34.
205. ساڳيو، ص: 41.
206. ساڳيو، ص: 42.
207. ساڳيو، ص: 333.
208. ساڳيو، ص: 33.
209. ساڳيو، ص: 70.
210. ساڳيو، ص: 72.
211. مولائي شيدائي، رحيمداد خان، “تاريخ تمدن سنڌ”، انسٽيٽيوٽ آف سنڌالاجي، يونيورسٽي آف سنڌ، 1995ع، ص: 55.
212. محمد زمان خواجا، لنواريءَ وارو، “ابيات سنڌي”،
213. حمل فقير، مرتب: نبي بخش خان بلوچ، ڊاڪٽر، “ڪليات حمل فقير”، سنڌي ادبي بورڊ، ڄام شورو، ص: 174.
214. غفور ميمڻ، ڊاڪٽر، “سنڌي ادب جو فڪري پسمنظر”، شاهه عبد اللطيف ڀٽائي چيئر، ڪراچي يونيورسٽي، 2002ع، 233.
215. ساڳيو، ص: 354.
216. ڀٽائي، شاهه عبداللطيف، “شاهه جو رسالو”،
217. غفور ميمڻ، ڊاڪٽر، “انسان، فطرت ۽ سماج”، سچائي اشاعت گهر، دڙو، 2005ع، ص: 128.
218. ساڳيو، ص: 118.
219. غفور ميمڻ، ڊاڪٽر، “سنڌي ادب جو فڪري پسمنظر”، شاهه عبد اللطيف ڀٽائي چيئر، ڪراچي يونيورسٽي، 2002ع، 40.
220. لينن، “تاريخي ماديت”،
221. غفور ميمڻ، ڊاڪٽر، “سنڌي ادب جو فڪري پسمنظر”، شاهه عبد اللطيف ڀٽائي چيئر، ڪراچي يونيورسٽي، 2002ع، 43.